_______________________________________________________________________________
Η σεξουαλικότητα και η σεξουαλική υγεία έχουν αναγνωριστεί ως σημαντικά μέρη της φυσικής, συναισθηματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και ανάπτυξης κάθε ατόμου. Παρά το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν στην ανάπτυξη ταυτότητας του εαυτού ενός νέου, στην ελληνική κοινωνία η ένταξη ενός μαθήματος όπως η σεξουαλική αγωγή, βρισκόταν πάντοτε στο περιθώριο εξαιτίας των ταμπού και των στερεοτύπων που κυριαρχούν λόγω της ελλιπούς ενημέρωσής μας γύρω από τέτοια θεμελιώδη ζητήματα. Παρόλο που η σεξουαλική αγωγή αποτελεί ένα κοινωνικό ζήτημα συχνά γίνεται αντικείμενο πολιτικού αλλά και συναισθηματικού λόγου με τις αντιθέσεις να βρίσκονται πάντοτε στο επίκεντρο. Απόψεις που αφορούν την ηλικία, το πλαίσιο αλλά ακόμη και τους «διδάσκοντες» της σεξουαλικής αγωγής ήταν αυτές που πάντα καθιστούσαν το συγκεκριμένο θέμα ως «απαγορευμένο» ή ακόμη χειρότερα ως…αχρείαστο («Σε τι θα ωφελήσει ένα τέτοιο μάθημα ένα παιδί; Υπάρχουν πολύ σημαντικότερα πράγματα που πρέπει να μάθει…ορθογραφία, αριθμητική κ.λπ.). Λαμβάνοντας υπόψιν τη διαμάχη της ένταξης ή μη ενός τέτοιου μαθήματος στα σχολεία πολλοί προέβαλαν ως επιχείρημα ότι η σεξουαλικότητα αφορά ένα προσωπικό ζήτημα και γι’ αυτό θα πρέπει να γίνεται αντικείμενο συζήτησης μεταξύ γονέων και παιδιών προκειμένου οι γονείς να ‘μεταλλαμπαδεύσουν’ τις δικές τους αξίες στα παιδιά. Ένα ακόμη ζήτημα που τίθεντο και απέτρεπε την εισαγωγή του στο εκπαιδευτικό curriculum ήταν ότι τέτοιου είδους συζητήσεις θα ενθάρρυναν τους νέους να έχουν πρώιμες σεξουαλικές εμπειρίες που δε συνάδουν με το νεαρό της ηλικίας τους.
Γιατί πρέπει να έχουμε λάβει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από μικρή ηλικία;
Τα παιδιά και οι νέοι έφηβοι χρειάζεται να έχουν διδαχθεί προκειμένου να γνωρίζουν πώς θα αναπτύξουν μία υγιή, ασφαλή αλλά και θετική εικόνα της σεξουαλικότητας. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση μπορεί να ‘στοχεύσει’ σε τρείς διαστάσεις: τη γνωστική (πληροφόρηση), τη συναισθηματική (συναισθήματα, αξίες και στάσεις) και τη συμπεριφορική (επικοινωνία, λήψη αποφάσεων και άλλες δεξιότητες).
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι κάτι παραπάνω από μία εισαγωγή ή επαφή των παιδιών και των εφήβων με την ανατομία, τη φυσιολογία/βιολογία του σώματος και την αναπαραγωγική διαδικασία. Αντιθέτως, επεκτείνεται σε πολύ πιο κεντρικά και θεμελιώδη ζητήματα όπως η υγιής σεξουαλική ανάπτυξη, η ταυτότητα φύλου (gender identity), οι διαπροσωπικές σχέσεις, η συναισθηματικότητα, η οικειότητα, η εικόνα του σώματος (τόσο η ατομική όσο και των άλλων). Κρίνεται αναγκαίο κάθε παιδί και νέο άτομο να λάβει επαρκή εκπαίδευση γύρω από το θέμα της σεξουαλικότητας προκειμένου να καταλάβει όσο γίνεται πληρέστερα πώς να εξασκήσει-και εν τέλει να αναπτύξει- μία υγιή σεξουαλική συμπεριφορά.
Η υγιής σεξουαλική συμπεριφορά επηρεάζεται από εθνικά, φυλετικά, πολιτισμικά, προσωπικά, θρησκευτικά και ηθικά χαρακτηριστικά/ανησυχίες. Περιλαμβάνει την ικανότητα του ατόμου να προάγει αλλά και να διατηρεί σημαντικές διαπροσωπικές σχέσεις, να σέβεται το άτομο που έχει απέναντί του κι ό,τι αυτό πρεσβεύει (όπως η εικόνα ή οι αξίες του), να αλληλεπιδρά με κάθε φύλο γεμάτο σεβασμό και τρόπους, να εκφράζει τα συναισθήματά του (όπως η αγάπη, η οικειότητα κ.α.) με τρόπους που συνάδουν με τις αξίες, τις σεξουαλικές προτιμήσεις και τις ικανότητές του. Επιπρόσθετα, περιέχονται και άλλες διαστάσεις όπως η ανατομία, η φυσιολογία και η βιοχημεία της διέγερσης του σεξουαλικού συστήματος, η ταυτότητα, ο προσανατολισμός, οι ρόλοι, η προσωπικότητα, οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι σχέσεις. Ιδανικά, τα παιδιά και οι νέοι είναι προτιμότερο να ενημερώνονται από πληθώρα επαγγελματιών όπως γιατροί, σεξολόγοι και ψυχολόγοι.
Πού συμβάλλει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση;
Έχοντας ένα παιδί εκτεθεί από μικρή ακόμη ηλικία σε ζητήματα που άπτονται του σεξ, της σεξουαλικής ταυτότητας και συμπεριφοράς, εκτός από το ότι είναι ορθά ενημερωμένο για τις αλλαγές που επισυμβαίνουν σε επίπεδο ανατομίας και φυσιολογίας ιδιαίτερα κατά την περίοδο της εφηβείας αλλά και για την ανάπτυξη υγιούς σεξουαλικής συμπεριφοράς, έχει επίσης μάθει πώς να προστατεύεται από Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ)- όπως η σύφιλη, ο ιός HIV, ο ιός AIDS- , τη μέθοδο της αντισύλληψης και άρα την πρόληψη μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης (ιδιαίτερα στην εφηβεία) καθώς και για διάφορα ιατρικά ζητήματα όπως η υπογονιμότητα, οι πολύ-κυστικές κ.α.
Γιατί είναι σημαντικό να ενταχθεί το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία;
Η ένταξη ενός τέτοιου μαθήματος καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική και αναγκαία καθώς εκτός από το γεγονός ότι θα λειτουργήσει σαν ένα είδους πρόληψης και θα συμβάλλει στη μείωση ‘επικίνδυνων’ συμπεριφορών, παράλληλα, θα αυξήσει τα επίπεδα ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης γύρω από ζητήματα όπως ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η αντισύλληψη, η υπογονιμότητα κ.α. Ταυτόχρονα, το σχολείο όντας ένας χώρος πλουραλισμού, εκτός από το ότι θα αγγίξει πολλά άτομα ταυτόχρονα, εξαιτίας των ενδεχόμενων αντικρουόμενων πλουραλιστικών απόψεων θα υπάρχει ένα εποικοδομητικό έδαφος συζήτησης, ανάλυσης αλλά και επίλυσης αποριών γύρω από ζητήματα που αφορούν τη σεξουαλική ζωή. Επιπρόσθετα, πέραν της ωφέλειας των παιδιών από ένα τέτοιο μάθημα, θα βοηθηθούν εξίσου κι οι γονείς· χρειάζεται να έχουμε κατά νου ότι δεν αισθάνονται όλοι οι γονείς άνετα ούτε είναι πλήρως ενημερωμένοι γύρω από όλα τα ζητήματα, επομένως, δεν υπάρχει πάντοτε το πλαίσιο ώστε τα παιδιά να θέσουν ερωτήσεις και/ή προβληματισμούς για το σεξ ή τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Έτσι, γνωρίζοντας οι γονείς πως το σχολείο παρέχει ενημέρωση και εκπαίδευση από επαγγελματίες ειδικούς σε τέτοια ζητήματα εκτός από την ασφάλεια που θα αισθανθούν, ενδεχομένως να παρακινηθούν κι εκείνοι να συνομιλήσουν μαζί τους για να μάθουν περισσότερα. Χρειάζεται να τονιστεί ότι ευρήματα ερευνών κατέδειξαν πως νέοι που ανέφεραν ως κύριες πηγές ενημέρωσης το σχολείο ή την οικογένεια είχαν καλύτερη γνώση πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της πρώτης τους σεξουαλικής εμπειρίας συγκριτικά με όσους ανέφεραν ως πρωταρχικές πηγές τους συνομηλίκους, τους σεξουαλικούς συντρόφους ή τα ΜΜΕ. Παρόλα αυτά όμως, η πλειοψηφία των νέων αναφέρει ως κύριες πηγές ενημέρωσης τους συνομηλίκους και το διαδίκτυο.
Τέλος, η σεξουαλική αγωγή μπορεί να λειτουργήσει και ως πρόληψη ειδεχθών πράξεων όπως η σεξουαλική κακοποίηση ή οι ‘τραμπουκισμοί’ των ατόμων που ανήκουν στην LGBTQ κοινότητα.
Καταληκτικά, κρίνεται απαραίτητη η ένταξη της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης ως μάθημα ίσης βαρύτητας με τα υπόλοιπα. Είναι σημαντικό ακόμη και από πολύ μικρή ηλικία ένα παιδί να διδαχθεί για τη σεξουαλική αγωγή προκειμένου να μάθει να θέτει όρια, να αντιλαμβάνεται συμπεριφορές σεξουαλικής κακοποίησης, να μάθει να σέβεται το συνάνθρωπό του, να μάθει ότι τα φύλα δεν είναι μονάχα δύο και το σεξ δεν είναι μόνο για αναπαραγωγή και τέλος να αποδεχθεί τον εαυτό και τη σεξουαλικότητά του όποια κι αν είναι αυτή! Είναι σημαντικό το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο να απαγκιστρωθεί από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις και να συνειδητοποιήσει πόσο μεγάλη σημασία έχει η γνώση για τη σεξουαλικότητα όχι μόνο στην ενήλικη αλλά και στην εφηβική και παιδική ηλικία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Barrense-Dias, Y., Akre, C., Suris, J.-C., Berchtold, A., Morselli, D., Jacot-Descombes, C. & Leeners, B. (2019). Does the Primary Resource of Sex Education Matter ? A Swiss National Study. The Journal of Sex Research.
Breuner, C., C. & Mattson, G. (2016). Sexuality Education for Children and Adolescents. American Academy of Pediatrics.