Νιώθω ανεξέλεγκτο άγχος, σφίγγεται το στομάχι μου και δεν μπορώ να το ελέγξω. Τι να κάνω;
Από την: Μαρία
Αγαπητή Μαρία,
ευχαριστούμε που επέλεξες να εκφραστείς εδώ και να μοιραστείς το θέμα του άγχους σου. Το μοίρασμα είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της αντιμετώπισής του.
Καταλαβαίνω τη δύσκολη θέση σου γιατί το ίδιο στοιχείο που κάνει το άγχος μας βοηθητικό, δηλαδή το ότι μας ωθεί να σκεφτούμε τι χρειάζεται να ελέγξουμε ή πώς να προετοιμαστούμε για κάτι, αυτή η αναζήτηση ελέγχου, γυρίζει αρκετές φορές ως μπούμερανγκ και το καθιστά εκτός ελέγχου. Κι έτσι, Μαρία, αφού το άγχος το χρησιμοποιούμε για να ελέγχουμε τα πράγματα, όταν αυτό γίνεται ανεξέλεγκτο τι να χρησιμοποιήσουμε για να το ελέγξουμε;
Το άγχος είναι ένα δευτερογενές συναίσθημα που προσπαθεί να μας προφυλάξει από δυσάρεστα γεγονότα και να μας προετοιμάσει για αυτά, σου θυμίζει κάποιο άλλο συναίσθημα; Όταν λέω δευτερογενές, εννοώ ότι όπως συμβαίνει και με τα χρώματα στη ζωγραφική, έτσι και με τα συναισθήματα, υπάρχουν βασικά και δευτερεύοντα. Βασικά συναισθήματα είναι: η χαρά, η λύπη, ο θυμός, ο φόβος, η αηδία και δευτερεύοντα / δευτερογενή είναι: το άγχος, η ζήλεια κι η ενοχή δηλαδή συναισθήματα που εμπλουτίζουν τη συναισθηματική μας εμπειρία ως παράγωγα των βασικών συναισθημάτων μας και μάλιστα πολλές φορές λειτουργούν ως βοηθοί τους. Δευτερογενή συναισθήματα όπως το άγχος βοηθούν πολλές φορές κάποιον να μην εκφράσει ένα πολύ πιο οδυνηρό βασικό συναίσθημα, όπως η θλίψη ή ο φόβος, είτε λόγω της έντασής του είτε λόγω του ότι μπορεί να είναι προς ένα πρόσωπο που δύσκολα θα τα εκφράζαμε (ακόμα και προς τον εαυτό μας).
Με βάση αυτά, και με σκοπό καθαρά διερευνητικό, για να μπορέσεις να φτιάξεις μια εικόνα του άγχους σου, θα σε καλούσα αρχικά να διαλέξεις κάποια στιγμή, λίγα λεπτά μόνο μέσα στη μέρα σου και να σκεφτείς με τη σειρά και αυθόρμητα τα παρακάτω, γράφοντας, αν θες, τις απαντήσεις σου (δεν χρειάζεται να έχεις σε όλα απαντήσεις, ακόμα και το “δεν ξέρω” σου δίνει πληροφορίες για το άγχος σου και τι χρειάζεται να ανακαλύψεις) :
- Σκέψου ένα πράγμα, γεγονός, μια κατάσταση που σε αγχώνει πολύ.
- Φαντάσου ότι το έχεις αντιμετωπίσει ήδη, έχει φύγει από πάνω σου. Τώρα, χωρίς αυτό πια, τι σε αγχώνει; Είσαι η μόνη που αγχώνεται για αυτό; Ποιος αγχώνεται πιο πολύ για αυτό; Έτσι ξεκαθαρίζεις σιγά σιγά ποιο είναι το μεγαλύτερο άγχος τελικά αλλά και ποιο είναι πιο πολύ δικό σου.
- Αφού καταλήξεις σε αυτό, σκέψου πώς εκφράζεται. Σφίγγεται το στομάχι, λες, τι άλλο; Εκφράζεται και με λέξεις; Με συμπεριφορές δικές σου; Μήπως φιμώνεται; Αν ναι, με ποιον τρόπο; Μερικές φορές μπορεί να επιλέξουμε να ξεχνιόμαστε κάπως από τα έντονα συναισθήματα χωρίς να τα επεξεργαζόμαστε, δηλαδή κάνουμε κάτι που βοηθά να τα αφήσουμε στην άκρη, π.χ. ασχολούμαστε με το πρόβλημα ενός φίλου, ή βλέπουμε με τις ώρες σειρές στον υπολογιστή.
- Ποιοι άλλοι το βλέπουν το άγχος σου; Πώς το αξιολογούν; Τι κάνουν για αυτό; Τι θα ήθελες να κάνουν; Ζήτα τη βοήθεια που χρειάζεσαι από αυτούς που σε δέχονται και σε νοιάζονται.
- Εσύ πώς φροντίζεις το άγχος; Του δίνεις χώρο να εκφράζεται; Κάνεις ασκήσεις αναπνοής; Πηγαίνεις για έναν περίπατο; Με ποιον τρόπο το εκτονώνεις, του δίνεις χρόνο να υπάρχει;
- Τέλος, σκέψου πότε άλλοτε σφίγγεται το στομάχι σου, με ποια συναισθήματα; Πέρα από το άγχος θα μπορούσες να νιώθεις και άλλα συναισθήματα για το θέμα που σε αγχώνει; Ποια; Μην ξεχνάς ότι είμαστε περίπλοκα όντα και μπορούμε να νιώθουμε διαφορετικά συναισθήματα για το ίδιο θέμα ή και συνδυασμό συναισθημάτων, ασχέτως αν μπορεί να υπερτερεί ένα. Μπορεί αλλιώς να νιώθουμε για το γεγονός που πυροδοτεί το άγχος μας, αλλιώς για την αδυναμία μας να το αντιμετωπίσουμε, αλλιώς για το πρόσωπο που μπορεί να το αφορά.
- Τι άλλα συναισθήματα ανακάλυψες ότι συνοδεύουν το άγχος σου ή περιέχονται σε αυτό; Πώς αντιμετωπίζεις συνήθως αυτά τα συναισθήματα;
Μερικές φορές, αγαπητή Μαρία, μπορεί να νιώθουμε άγχος αντί για θυμό, γιατί μπορεί για κάποιο λόγο να μην επιτρέπεται ή να μην είναι αποδεκτό (από εμάς ή στο περιβάλλον μας) να θυμώσουμε ή να βιαζόμαστε να αναζητήσουμε παρηγοριά και να τον ξεσπάμε γρήγορα πριν τον διερευνήσουμε να δούμε τι θυμός είναι, πώς και τον νιώσαμε, από που ήρθε; Αυτός ο θυμός μπορεί να αφορά κάποιον ή κάτι που εμπλέκεται στο θέμα που μας αγχώνει ή και όχι. Αντίστοιχα και με άλλα συναισθήματα, μπορεί να εκφράζουμε άγχος ως αποτέλεσμα μιας ανέκφραστης θλίψης, μπορεί πριν καν αποχαιρετήσουμε το παλιό, μια απώλεια, να θέλουμε ή να πρέπει να υποδεχτούμε στη ζωή μας κάτι καινούριο. Ακόμη, το άγχος μπορεί να βοηθά να εκφραστεί ένας φόβος μας για κάτι καινούριο, άσχημο ή όμορφο. Δεν είναι εύκολο να κάθεσαι παρέα με τον φόβο, οπότε πολλές φορές δυσκολευόμαστε να πούμε ότι φοβόμαστε και να βρούμε κατάλληλη ανταπόκριση από το περιβάλλον μας. Φαντάζομαι αυτή η σύνδεση με τον φόβο είναι και η πιο εύκολη να κάνει κανείς, αλλά αναρωτιέμαι, έχουμε όλοι ανακαλύψει τρόπους να εκφράζουμε τον φόβο μας και να είναι αυτό αποδεκτό, να μη θεωρείται αδυναμία; Τι θα γινόταν αν αντί για άγχος το ονόμαζες φόβο; Πώς θα έβγαινε στο σώμα σου;
Επιπλέον, σημασία στο βίωμα του άγχους έχει το πώς νιώθει κάποιος για το γεγονός ότι έχει έντονο άγχος. Πώς νιώθεις για το άγχος σου; Φοβάσαι; Στενοχωριέσαι; Θυμώνεις; Πώς χαρακτηρίζεις τον αγχωμένο σου εαυτό; Τον δικαιολογείς ποτέ ή τον κρίνεις αυστηρά που αγχώνεται; Θα μπορούσες να βρεις κάποιες δικαιολογίες για εσένα και το άγχος σου;
Όσο για το στομάχι, νομίζω δεν θα σου πω κάτι που δεν ξέρεις. Θα έχεις ακούσει τη φράση “όσα δε λέει το στόμα, τα λέει το σώμα” και φυσικά από αυτό μπορούμε να κάνουμε μερικές εικόνες και να φανταστούμε ότι ας πούμε θα σφίγγεται το στομάχι, επειδή σφιγγόμαστε για αρκετό καιρό να μη μιλήσουμε, όταν και όποτε χρειαζόταν να μιλήσουμε και κρατάμε πράγματα μέσα μας, θα κόβεται η ανάσα επειδή κόβουμε τις λέξεις και μιλάμε έμμεσα για όσα νιώθουμε κι όχι ευθέως, επειδή ίσως δεν γνωρίζουμε πώς να μιλήσουμε για αυτά. Θα ζαλιζόμαστε από το άγχος επειδή αυτό αναζητά τρόπο να μιλήσει και να πει όχι μόνο δικές του λέξεις, αλλά και λέξεις που αφορούν άλλα συναισθήματα που ίσως κρύβονται από πίσω του, ή μπορεί να θέλει να πει λέξεις άλλων, σαν αντιπρόσωπος άλλων (πολλές φορές απορροφάμε άγχη άλλων αγαπημένων μας ανθρώπων) και τριγυρνάει μες στο μυαλό μας ψάχνοντας διέξοδο. Το δικό σου άγχος τι λέξεις θα έλεγε αν μιλούσε, Μαρία, και σε ποιον; Ποια είναι η δική σου εικόνα; Αν δεν σφιγγόταν το στομάχι σου από το άγχος ποια θα ήταν η εναλλακτική;
Τι να χρησιμοποιήσω, λοιπόν, για να ελέγξω το άγχος, αφού το άγχος με βοηθά να ελέγχω; Να προσπαθήσεις να επεξεργαστείς βασικά συναισθήματα που μπορεί να μην εκφράζονται ή να μην βιώνονται όπως θέλουν κάθε φορά, να δεις πώς αποδέχεσαι, εκφράζεις, αν αποδέχεσαι και εκφράζεις τα άλλα συναισθήματα από τα οποία προέρχεται κάθε φορά το άγχος σου. Να παρατηρήσεις το περιβάλλον σου και πότε, ανάμεσα σε ποιους πυροδοτείται το άγχος σου. Να σκεφτείς τι θα μπορούσες να ζητήσεις ως βοήθεια, ανταπόκριση σε βασικά σου συναισθήματα ή/και όταν σε βλέπουν να αγχώνεσαι.
Βρες μια εικόνα για το άγχος σου, με τι μοιάζει; Παρομοίωσέ το με κάτι, ίσως σου δώσει ιδέες για να το χαλαρώνεις. Ας δούμε μερικά παραδείγματα: Αν μοιάζει με ποτήρι που ξεχειλίζει, τι θα έκανες σε ένα ποτήρι που ξεχειλίζει; Θα έπινες λίγο; Θα άδειαζες λίγο; Πώς μπορείς να πιεις λίγο απ’ το άγχος σου ή πώς μπορείς να το αδειάσεις, να το εκτονώσεις λίγο; Θα μπορούσες να πιείς λίγο αφιερώνοντας στο άγχος σου 1-2 λεπτά με το ρολόι όπου θα μπορούσες άνετα να είσαι αγχωμένη και αδρανής χωρίς να σε κρίνεις ή αντίστοιχα να το αδειάσεις κάνοντας κάτι που σε εκτονώνει, ακόμα και να κλάψεις. Αν μοιάζει με ζώνη που σφίγγει, τι θα έκανες στη ζώνη; Θα άλλαζες θέση τρύπας ή θα την άνοιγες τελείως; Αντίστοιχα θα μπορούσες να δεις τον εαυτό σου από μια άλλη θέση, πιο χαλαρή, να σκεφτείς κάτι που καταφέρνεις ή να ανοίξεις τελείως το άγχος εκφράζοντάς το σε κάποιον.
Πέρα από αυτές τις σκέψεις, όμως, που δεν αποτελούν αντιμετώπιση αλλά μόνο σκέψεις και κινήσεις για να επεξεργαστείς λίγο την εικόνα του άγχους σου, θα πρότεινα να μην εξαντλήσεις τον εαυτό σου, ψυχικά αλλά και σωματικά, προτού επισκεφτείς κάποιον/α ειδικό. Δεν χρειάζεται να παθαίνει κανείς κρίσεις άγχους για να επισκεφτεί ειδικό. Η συζήτηση με κάποιον/α ψυχοθεραπευτή/τρια θα σε βοηθήσει να πλαισιώσεις όμορφα και περιεκτικά αυτό που σου συμβαίνει, να αναγνωρίσεις τις ποιότητές του, τις ρίζες του, την λειτουργία του και έτσι να το κατανοήσεις. Δεν είναι χρήσιμο να ξέρεις πώς λειτουργεί κάτι (για σένα) για να μπορείς να το ρυθμίζεις; Πάνω από όλα, όμως, θα μάθεις να επικοινωνείς με τα συναισθήματά σου και όσα θέλουν να σου πουν κάθε φορά. Και δεν χρειάζεται να έχεις απαντήσεις όταν ξεκινάς θεραπεία ούτε καν για το πόσο συγκεκριμένο είναι το άγχος σου. Αυτός είναι ο σκοπός, να ανακαλύψεις τις απαντήσεις που κρύβονται στο πώς εσύ τα βιώνεις.
Ελπίζω να σε βοήθησα να σκεφτείς και να επιλέξεις το καλύτερο για εσένα. Είμαστε εδώ αν μας χρειαστείς.
