Έχω ξεκινήσει ψυχοθεραπεία για διάφορα θέματα που με απασχολούν. Ωστόσο νιώθω όσο περνάει ο καιρός, πολλές ενοχές (λες κι κάνω κάτι κακό). Θέλω να το αντιμετωπίσω γιατί νιώθω ότι στέκεται ως εμπόδιο στο να δημιουργηθεί σχέση με την ψυχολόγο μου. Πως μπορώ να το αντιμετωπίσω;
Από την: Γεωργία
Αγαπητή Γεωργία,
χαιρόμαστε ιδιαίτερα γι’ αυτό το μοίρασμα. Είναι αρκετά δύσκολο να πάρεις την απόφαση να ξεκινήσεις ψυχοθεραπεία και πολλές φορές πολύ πιο δύσκολο να συνεχίσεις, όταν εμβαθύνεις όλο και πιο μέσα, όταν βρίσκεις βαθιά κρυμμένα πράγματα, όταν ανακαλύπτεις άλλα, τα οποία εσύ κάποτε είχες επιλέξει να απωθήσεις γιατί τότε αυτή ήταν η καλύτερη επιλογή. Να που τώρα, όμως, έρχονται στην επιφάνεια όσα συγκαλύψαμε και μας δυσκολεύουν περισσότερο. Αυτές οι δυσκολίες σίγουρα μπορούν να βελτιωθούν.
Ενοχές. Ένας εσωτερικός τύραννος που μας μαστιγώνει δίχως έλεος. Μια εσωτερική φωνή, η οποία μας στήνει σε μια γωνία και αρχίζει να απαγγέλει το κατηγορητήριο για όλα όσα κάναμε ή δεν κάναμε, για όλα όσα είπαμε ή δεν είπαμε. Και ο δικαστής επιβάλλει την ποινή μας: ενοχές! Μια ποινή, δίχως λύτρωση, σαν ισόβια κάθειρξη. Μα τόσο φρικτά ήταν τα εγκλήματα μας; Πόσο κακοί κριτές γινόμαστε απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό; Δεν είμαστε αντικειμενικοί και μας χρεώνουμε διπλά. Γιατί;
Στην ουσία οι ενοχές αποτελούν μια προέκταση του ηθικού μας χάρτη. Ένας χάρτης που σκιαγραφήθηκε από τα παιδικά μας χρόνια, μέσα από τον τρόπο που μας αντιμετώπιζαν όσοι συνέβαλαν στην ανατροφή μας. Δύο νέα χρώματα παίζουν εδώ, το καλό και το κακό. Μάθαμε λοιπόν να νιώθουμε ενοχές, να κατηγορούμε και να επικρίνουμε τον εαυτό μας. Μήπως, όμως, ήρθε η στιγμή να μάθουμε κάτι νέο τώρα;
Σαφώς και δεν είναι εύκολο να αλλάξουμε μία μαθημένη συμπεριφορά. Μην ξεχνάμε πως κάποτε αυτή η συμπεριφορά μπορεί και να μας εξυπηρετούσε ή μπορεί ακόμα να εξυπηρετεί κάποιες δικές μας ανασφάλειες. Η εμπειρία μου, με έχει διδάξει πως πολύ εύκολα κρίνουμε, μα πολύ δύσκολα επαινούμε, είτε τους άλλους, είτε ακόμα και τον ίδιο μας τον εαυτό.
Πώς διορθώνεις ένα λάθος; Ανακαλύπτεις την πηγή! Ας πάρουμε την πένα μας και ας ανοίξουμε το βιβλίο της ζωής μας….
Πολύ πιθανόν να έχουμε χρεωθεί λάθη, τα οποία δεν μας αναλογούν, λάθη που μας επιβάρυναν με ευθύνες που δεν ήταν δικές μας, αλλά μας επιβλήθηκαν με ένα πρέπει ή θα έπρεπε. Μάθαμε να αποδεχόμαστε αυτό το χρέος και εσωτερικεύσαμε μέσα μας την αντίληψη ότι πάλι κάναμε λάθος και πως για όλα φταίμε εμείς. Ίσως πάλι ως παιδιά, να χρεωθήκαμε τα συναισθήματα των ενηλίκων. «Με έχεις εξοργίσει. Εξαιτίας σου έγινε αυτό». Αρκετοί γονείς κουβαλούν τα δικά τους άλυτα θέματα και μεταβιβάζουν την ευθύνη για τον πόνο που βιώνουν και τις αρνητικές συμπεριφορές που έχουν στα ίδια τους τα παιδιά. Έτσι τα παιδιά μεγαλώνουν με την ενοχή ότι ταλαιπωρούν τους γονείς τους. Μαθαίνουν ότι εκείνα ευθύνονται για τα αρνητικά συναισθήματα των γονέων τους, μια τάση την οποία γενικεύουν σε όλους τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφονται. Όσο και να προσπαθήσουμε να κάνουμε ευτυχισμένους τους άλλους δεν θα τα καταφέρουμε, γιατί η ευτυχία βρίσκεται στα δικά μας χέρια και όχι στων άλλων. Και ενώ πασχίζουμε διαρκώς, τα λάθη συνεχίζονται και η ερμηνεία που δίνουμε είναι «δεν είμαι αρκετά καλός/ή». «Αφού δεν είμαι καλός/ή, κανείς δεν θα με αγαπήσει, κανείς δεν θα με αποδεχθεί».
Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνονται τα «σχήματα» (κατά Beck), οι γνωστικές δομές του ανθρώπινου νου, που ενεργοποιούνται από εξωτερικά γεγονότα και καταστάσεις ψυχολογικής πίεσης και εμφανίζονται ως συμπτώματα ή/και προβλήματα. Αυτά μπορεί να είναι «δεν είμαι αρεστός/ή», «δεν είμαι καλός/ή (ώστε να με αγαπήσουν οι άλλοι)», «δεν αξίζω» ή «είμαι ανεπαρκής» «είμαι ανίκανος/η, «είμαι αβοήθητος/η» κ.α. Τα σχήματα αυτά είναι βαθιά ριζωμένα μέσα μας και καλά συγκαλυμμένα, καθώς πυροδοτούν έναν δυσβάσταχτο συναισθηματικό πόνο. Αναπτύσσουμε έτσι στάσεις και κανόνες ή κάνουμε υποθέσεις υπό όρους (π.χ. «Είναι τρομερό να αποτυγχάνεις», «Πρέπει να είμαι πάντα τέλειος/α», «Αν κρατώ τους άλλους ανθρώπους ικανοποιημένους, τότε δεν θα με απορρίψουν») και διατηρούμε αυτές τις πεποιθήσεις με διάφορες αντισταθμιστικές στρατηγικές.
Μία από αυτές τις στρατηγικές είναι και η υπεραναπλήρωση. Ως παιδιά, αλλά και μετέπειτα ως ενήλικες (τα μοτίβα συμπεριφοράς επαναλαμβάνονται) προσπαθούμε να γίνουμε όλο και καλύτεροι με απώτερο στόχο να γίνουμε αποδεχτοί από τους άλλους. Γιατί αφού μας αποδεχθούν οι άλλοι, τότε θα καταφέρουμε να αποδεχθούμε και εμείς τον εαυτό μας. Ένας αγώνας δρόμου δίχως τέλος! Τίποτε δεν είναι ποτέ αρκετό! Γιατί είμαστε καλοί όπως είμαστε και δεν χρειάζεται να γίνουμε τίποτα περισσότερο!
Πάντα υπάρχει μια ενδόμυχη ελπίδα πως αυτές οι φωνές θα πάψουν, όταν μεγαλώσουμε και ανεξαρτητοποιηθούμε. «Πλανάσαι πλάνην οικτράν» μας ψιθυρίζουν. Πολύ συχνά, τα άλλοτε κακά, ανεπαρκή παιδιά, γίνονται τώρα αναγκαία. «Εγώ σε μεγάλωσα και τώρα θα με αφήσεις μόνο/η;» Ένας συναισθηματικός εκβιασμός που ακουμπά τέλεια πάνω στις καλλιεργημένες τύψεις και ενοχές μας. Επιπλέον, πολλές φορές οραματιζόμαστε έναν ιδανικό εαυτό ή εμπλεκόμαστε σε σχέσεις ερωτικές, γονεϊκές, φιλικές ή επαγγελματικές με μεγάλες προσδοκίες και συχνά απογοητευόμαστε από την έκβαση τους. Στην πραγματικότητα οι ενοχές πηγάζουν εδώ από τη μετάνοια μας. «Μακάρι να μην το είχα κάνει αυτό», «έπρεπε να το αποφύγω», «γιατί το έκανα εγώ αυτό(;)».
Μετανιώνουμε για οτιδήποτε μας απομακρύνει από τον ιδανικό μας εαυτό. «Απογοητεύσαμε το εαυτό μας, που έχει κοπιάσει για τον ιδανικό μας εαυτό». Ο ιδανικός εαυτός αποτελεί στην ουσία τον επιθυμητό εαυτό, το πρόσωπο που θέλουμε να είμαστε, γι’ αυτό η μετάνοια που φέρνει αυτές τις ενοχές επιφέρει μεγάλο πόνο και ένταση.
Οι δικές σου ενοχές Γεωργία από που πηγάζουν; Αναφέρεις συγκεκριμένα «λες και κάνω κάτι κακό». Ξεκίνησαν οι ενοχές σου όταν ξεκίνησες την ψυχοθεραπεία; Τι ανακάλυψες στην πορεία αυτή που διανύεις και στράφηκες ενάντια στον εαυτό σου; Φυσικά και δεν κάνεις κάτι κακό, το αντίθετο συμβαίνει. Μόνο καλό κάνεις στον εαυτό σου. Η ψυχοθεραπεία δεν είναι εύκολος δρόμος, υπάρχουν δύσβατα μονοπάτια, ευθείες και ανηφόρες που εναλλάσσονται. Οπότε, αρχικά θα σου πρότεινα να το επικοινωνήσεις στην θεραπεύτρια σου και να ανακαλύψετε μαζί τους λόγους για τους οποίους αισθάνεσαι ενοχές. Μέσω της ψυχοθεραπείας θα μπορέσεις να αναγνωρίσεις το πρόβλημα, να το αποδεχθείς και τελικά να το αλλάξεις.
Μικρά βήματα, φυσικά , μπορούμε να κάνουμε και οι ίδιοι. Οι παλιοί λένε πως κάθε εμπειρία μας διδάσκει και νέοι, λοιπόν, πρέπει να τους ακούμε. Οι εμπειρίες μας δίνουν την ευκαιρία να μάθουμε κάτι νέο και κατ’ επέκταση να εξελιχθούμε. Τις απογοητεύσεις δεν μπορούμε να τις αποφύγουμε, μπορούμε όμως να τις κάνουμε κομμάτι της ζωής μας. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να «πενθήσει» τις «απώλειες» του μέσα στα χρονικά πλαίσια που ο ίδιος ορίζει. Μέσα από την ενοχή έχει την ευκαιρία να επανεξετάσει τη συμπεριφορά του και ίσως να κάνει μια επαναξιολόγηση των ευθυνών.
Πολλές φορές πίσω από τις αρνητικές αντιλήψεις για τον εαυτό μας και τα λάθη για τα οποία μετανιώνουμε ελλοχεύει η ιδέα που έχουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτός και όχι η αλήθεια. Ίσως πίσω από τις πράξεις μας να υπάρχουν κρυμμένα κίνητρα και επιθυμίες βαθιά καταπιεσμένες μέσα μας.
Για ένα νέο ξεκίνημα, δυνατοί, απαλλαγμένοι και λυτρωμένοι από οτιδήποτε μας πληγώνει, μας θυμώνει και μας καταπιέζει, θα πρέπει να βρούμε τη δύναμη να μας συγχωρέσουμε. Να συγχωρήσουμε το παιδί τότε, τον έφηβο, αλλά και τον ενήλικα τώρα. Να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας και να προχωρήσουμε μπροστά, ζώντας το παρόν και αφήνοντας πίσω το παρελθόν.
Η αλλαγή και η απελευθέρωση από τις ενοχές βρίσκεται στα δικά μας χέρια. Τα δικά μας χέρια ορίζουν τη δική μας ζωή!
“You’ re always one decision away from a totally different life!” ( “είσαι πάντα μία απόφαση μακριά από μια εντελώς διαφορετική ζωή”)
Αγαπητή Γεωργία, ελπίζω οι σκέψεις μου και η προσωπική δουλειά που κάνεις στην ψυχοθεραπεία σου σύντομα να σε ανταμείψουν. Οποιαδήποτε στιγμή μας χρειαστείς, είμαστε εδώ να σε ακούσουμε.
