Νιώθω ότι έχω διαφορά θέματα. Συγκεκριμένα θέματα άγχους. Κάνω εμετό και τα συναφή. Πολλές φοράς χτυπιέμαι και γενικά πονάει πολύ το στήθος μου. Το άγχος με ακολουθεί παντού όχι μόνο στο σχολείο αλλά και όταν βγαίνω έξω με φίλους για παράδειγμα. Επίσης πιστεύω πως έχω θέματα θυμού και σε συνδυασμό με το άγχος, έχω πάθει πολλές κρίσεις πανικού και με τρομάζουν επειδή νιώθω ότι δεν αναπνέω και την πρώτη φορά φοβόμουν μην πεθάνω. Παλιά σκεφτόμουν και την αυτοκτονία αλλά τώρα όχι τόσο πολύ. Απλά φοβάμαι μην είμαι αποτυχία και οι γονείς δεν με βοηθάνε. Μου λένε ότι θα είναι δίπλα μου αλλά το επόμενο λεπτό μου φωνάζουν γι το ποσό απογοήτευση είμαι.
Από τον/την: Π
Αγαπητέ/-ή Π,
Αρχικά, θα ήθελα να σε ευχαριστήσω που θέλησες να μοιραστείς μαζί μας αυτό που σε «βαραίνει». Χαίρομαι που θα συζητήσουμε μαζί αυτό που σε απασχολεί.
Από αυτά που μου γράφεις, καταλαβαίνω ότι είναι κάτι που σε συντροφεύει εδώ και καιρό. Ειδικότερα, αναφέρεις κυρίως δυσκολίες σχετικά με τη διαχείριση άγχους. Πρέπει να είναι αρκετά δύσκολο για εσένα να βρίσκεσαι συνεχώς σε εγρήγορση και να φτάνεις σε καταστάσεις που σου προκαλούν πανικό. Μου φαίνεται αρκετά λογικό να τρομάζεις, όταν αισθάνεσαι έτσι-ποιός δεν θα τρόμαζε;
Σε αυτό το σημείο, μου φαίνεται χρήσιμο να μιλήσουμε λίγο σχετικά με το τί είναι το άγχος και πώς αυτό συμβάλλει στις κρίσεις πανικού που αναφέρεις-εύχομαι να έχει εξίσου νόημα και για εσένα.
Λοιπόν, Π., όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν κίνδυνο, τότε αισθανόμαστε στρες και χτυπάει ένα προειδοποιητικό «καμπανάκι» στον εγκέφαλό μας, έτσι ώστε να αντιληφθούμε την επικίνδυνη κατάσταση και να στείλουμε στο σώμα μας τα κατάλληλα σήματα. Τέτοια σήματα μπορεί να είναι η κατεύθυνση του αίματος προς τα άκρα μας (πόδια και χέρια) ώστε να μπορέσουμε να τρέξουμε (φυγή) ή να παλέψουμε (πάλη). Προκειμένου, όμως, να σταλεί το αίμα σε αυτά τα σημεία, η καρδιά μας χτυπά πιο γρήγορα (ταχυκαρδία) και μειώνεται η παροχή αίματος σε άλλα σημεία πχ. κεφάλι (χλομιάζουμε/ζαλιζόμαστε). Επίσης, το σώμα μας χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα οξυγόνου (αύξηση ρυθμού και βάθους αναπνοής) και ιδρώνει (μηχανισμός ψύξης του σώματος ώστε να μειωθεί η θερμοκρασία του). Τέλος, διαστέλλονται οι κόρες των ματιών μας που έχει ως στόχο τη διερεύνηση του περιβάλλοντος για τον εντοπισμό των πιθανών εξόδων διαφυγής ή άλλων απειλών.
Έτσι, για λόγους εξοικονόμησης ενέργειας ο εγκέφαλος μας δεν δίνει εξίσου σημασία σε άλλες δραστηριότητες που συμβαίνουν στο σώμα μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να βιώνουμε μια σειρά από σωματικά συμπτώματα, όπως ο πόνος στο στομάχι, η ξαφνική διάρροια και η αίσθηση ξηροστομίας. Όλα αυτά, Π., που έχουμε περιγράψει μέχρι τώρα αφορούν αυτόματες αντιδράσεις που συμβαίνουν μέσα μας και είναι αρκετά φυσιολογικές. Τέτοιες αντιδράσεις αφορούν εξελικτικό κατάλοιπο από τους προγόνους μας, οι οποίοι ζούσαν σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον, γεμάτο άγρια ζώα και παγίδες της φύσης.
Αυτά, όπως έχουμε πει, αφορούν το στρες. Τι γίνεται, όμως, με το άγχος; Το άγχος αποτελεί μια συναισθηματική κατάσταση και συνδέεται με προσδοκίες που έχουμε για το μέλλον. Σε πολλούς ανθρώπους, το σύστημα αντίδρασης στο στρες δυσλειτουργεί, με αποτέλεσμα να «μεγαλοποιούμε» τον κίνδυνο και να αισθανόμαστε απειλή, χωρίς όμως αυτή να είναι πραγματική. Κάπως έτσι έχουν να κάνουν τα πράγματα και με την κρίση πανικού.
Δηλαδή, μπορεί Π. να υπάρχει κάποιο ερέθισμα/κατάσταση στο περιβάλλον σου που σου προκαλεί άγχος, με αποτέλεσμα να ενεργοποιούνται όλες οι αντιδράσεις στο σώμα σου που προαναφέραμε. Εκείνη την στιγμή, όμως, εστιάζεις σε κάποιο σωματικό σύμπτωμα (πχ. αναπνοή) και το ερμηνεύεις εσφαλμένα (καταστροφοποίηση). Για παράδειγμα, μια από τις σκέψεις σου, όπως μου αναφέρεις, είναι ότι «θα πεθάνεις». Ακούγεται αρκετά τρομαχτικό να συμβαίνει αυτό στο σώμα σου και να νιώθεις εκείνη την στιγμή αβοήθητος/-η, έτσι δεν είναι; Αν αυτό σε ηρεμεί προσωρινά, θα ήθελα να σου πω ότι δεν είναι εφικτό να πεθάνεις από κάποια κρίση πανικού-είναι απλά καμπανάκι (γρήγορη αναπνοή) που σε προειδοποιεί ότι υπάρχει κάποια απειλή γύρω σου (έχει ερμηνευτεί εσφαλμένα ως απειλή).
Αυτό που θα ήθελα από εσένα Π. είναι να αναρωτηθείς ποιές είναι οι καταστάσεις που σου προκαλούν άγχος; Πού βρίσκεσαι; Με ποιόν; Τι κάνεις; Ποιές είναι οι σκέψεις που περνούν τότε από το μυαλό σου; Τι σκέφτεσαι; Πόσο πολύ τις πιστεύεις; Πώς σε κάνουν αυτές οι σκέψεις να αισθάνεσαι; Πόσο έντονο είναι αυτό που βιώνεις; Τι κάνεις για να μειώσεις το άγχος σου εκείνη την στιγμή; Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι προκειμένου να μειώσουν αυτή τη δυσφορία, αποφεύγουν να επισκέπτονται μέρη που την προκαλούν ή έχουν μαζί τους πχ. ένα μπουκαλάκι νερό (επειδή θεωρούν ότι αν στη στιγμή της κρίσης πιουν νερό, θα ηρεμήσουν και δεν θα πανικοβληθούν). Κάνει κάτι από όλα αυτά νόημα σε εσένα; Έπειτα, αναρωτήσου πόσο πολύ σε βοηθούν αυτές οι συμπεριφορές (κόστος-όφελος).
Εκτός από το άγχος, μου αναφέρεις ότι παρουσιάζεις δυσκολία και στη διαχείριση του θυμού. Θα σε συμβούλευα Π. να ακολουθήσεις την ίδια διαδικασία αυτορρύθμισης που σου περιέγραψα σχετικά με το άγχος, έτσι ώστε να μπορέσεις μόνος/-η σου πλέον να αναγνωρίζεις τις σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές σου (όπως και την αλληλεπίδραση αυτών). Μπορείς, για παράδειγμα, να κρατάς καθημερινά ένα Ημερολόγιο. Γενικότερα, και στις δύο περιπτώσεις (άγχους + θυμού), θα μπορούσες εκείνη την στιγμή που σου συμβαίνουν να πραγματοποιήσεις κάποια τεχνική χαλάρωσης (πχ. νευρομυϊική χαλάρωση/διαφραγματική αναπνοή) ή τεχνική Mindfulness (εστίαση της προσοχής σου σε ερεθίσματα του περιβάλλοντός σου πχ. μέτρα πόσες γραμμές έχει το παντελόνι σου ή πόσα αυτοκίνητα περνούν στον δρόμο κτλ.).
Επίσης, θα ήθελα, τώρα, να φανταστείς μια νοητή γραμμή (φάσμα), στης οποίας στον έναν πόλο (αριστερά) βρίσκεται ο παθητικός τρόπος επικοινωνίας (μη έκφραση ειλικρινών συναισθημάτων/σκέψεων ή έκφραση αυτών με απολογητικό τρόπο, καταπάτηση δικαιωμάτων εαυτού + άλλων) και στον άλλον πόλο (δεξιά) ο επιθετικός τρόπος (ένδειξη ισχύος, παραβίαση δικαιωμάτων των άλλων, επίθεση ως αντίδραση σε αίσθηση απειλής). Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους, λοιπόν, υπάρχει ο διεκδικητικός τρόπος επικοινωνίας (έκφραση ειλικρινών συναισθημάτων/σκέψεων, μη παραβίαση δικαιωμάτων του εαυτού + άλλων). Εσύ Π. πού θα τοποθετούσες τον εαυτό σου και γιατί;
Επιπρόσθετα, έγραψες ότι βιώνεις άγχος σε περισσότερα από ένα πλαίσιο (δηλαδή και στο σχολείο και σε εξόδους με φίλους). Θα σου πω ότι αυτό είναι φυσιολογικό να συμβαίνει, διότι εσύ σαν Π. δεν είσαι μόνο ο εαυτός σου. Μέσα σου «κουβαλάς» μέρη από τους γονείς σου, την οικογένειά σου, το σχολείο σου, τους φίλους σου κτλ. Κάθε ένα από αυτά αποτελεί ένα σύστημα και όλα αυτά τα συστήματα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους για να σε κάνουν αυτό που είσαι σήμερα.
Ακόμη περισσότερο, λυπάμαι πραγματικά που ακούω από εσένα ότι είχες φτάσει σε τέτοιο βαθμό απελπισίας και απόγνωσης, ώστε να σκεφτείς να βάλεις τέλος στη ζωή σου. Αναρωτιέμαι Π. τι ήταν αυτό που σου προκάλεσε τόσο έντονη θλίψη; Είχες σχεδιάσει και σκεφτεί τον τρόπο που θα αυτοκτονούσες ή απλά είχε περάσει από το μυαλό σου σαν μια ευχή θανάτου; Τελικά, τι ήταν αυτό που σε απέτρεψε;
Τέλος, ακούω την απογοήτευση που μου περιγράφεις σχετικά με τους γονείς σου. Συνήθως, περιμένουμε από τους γονείς μας να είναι οι ήρωες και ο «βράχος» πάνω στον οποίο θα στηριζόμαστε όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες-με λυπεί που κάτι τέτοιο δεν το βιώνεις. Αυτό που θα σε συμβούλευα είναι να πάρεις το θάρρος και να ανοιχτείς στους γονείς σου, να εξηγήσεις τι είναι αυτό που ζητάς (καθώς ενδέχεται οι ίδιοι να μην έχουν καταλάβει τι είναι αυτό που εν τέλει σε δυσκολεύει και πώς μπορούνε να σε βοηθήσουν ή ακόμη υπάρχει η πιθανότητα να αρνούνται από φόβο ότι το παιδί τους χρειάζεται βοήθεια). Αν έχεις σημαντικά οικογενειακά προβλήματα, απευθύνσου προσωρινά σε ένα σημαντικό για εσένα πρόσωπο, το οποίο εμπιστεύεσαι.
*Υ.Γ: Μη ξεχνάς ότι μπορείς πάντα να απευθυνθείς σε έναν Παιδοψυχολόγο/Παιδοψυχίατρο με εκπαίδευση σε κάποιο είδος Ψυχοθεραπείας (πχ. Γνωσιακή Συμπεριφορική, Συστημική, Ψυχανάλυση, Ομαδική κτλ.) ή σε κάποια Τηλεφωνική Γραμμή!
Εύχομαι να είσαι καλά,
Ιωάννα
