O εγκλεισμός οδήγησε σε μεγάλη αύξηση της ενασχόλησης των παιδιών και εφήβων με το διαδίκτυο, η οποία αυξάνει την περίπτωση θυματοποίηση τους.
Τα διαδεδομένα περιοριστικά μέτρα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της μετάδοσης του σοβαρού αναπνευστικού συνδρόμου του ιού της πανδημίας είναι γνωστά σε όλους μας. Σε αυτά τα μέτρια προστασίας περιλαμβάνονται:
- Οι κοινωνικές αποστάσεις
- Το προσωρινό κλείσιμο των σχολείων
- Των εταιρειών και
- Των ψυχαγωγικών εγκαταστάσεων.
Αυτές οι δραματικές αλλαγές στον τρόπο ζωής εφαρμόστηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα και έχουν διαμορφώσει ακούσια ένα από τα πιο σκοτεινά κοινωνικά τοπία, το οποίο προκαλεί την ευημερία και την ανάπτυξη μιας γενιάς παιδιών και εφήβων παγκοσμίως.
Γενικώς, έχει παρατηρηθεί ότι η πανδημία έχει αυξήσει την ικανότητα των παροχών υγειονομικής περίθαλψης και των φροντιστών στο σπίτι σε πλούσιες σε πόρους και οικονομίες οικογένειες, κάτι που όμως δεν ισχύει σε κοινωνίες με περιορισμένους πόρους, αφήνοντας πολλά παιδιά σε περιστάσεις που προσφέρουν περιορισμένη φυσική, συναισθηματική και κοινωνική υποστήριξη (Lavigne-Cerván, et al., 2021). Κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα των αλλαγών που έχουν συντελεστεί στον τρόπο ζωής των παιδιών και των εφήβων περιλαμβάνουν:
- Την αντικατάσταση της εκπαίδευσης με φυσική παρουσία με εικονική εκπαίδευση
- Η απώλεια της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με τους δασκάλους,
- Τους φίλους και του συνομηλίκους,
- Την διακοπή των εξωσχολικών δραστηριοτήτων και
- Την εικονική αποφοίτηση που αντικαθιστά τις σημαντικές προσωπικές τελετές (Franic & Dodig-Curkovic, 2020).
Επίσης, υπάρχει σημαντική αύξηση των επιπέδων του άγχους των μαθητών μεταξύ των βαθμίδων εκπαίδευσης, το οποίο εντείνεται και από το γενικότερο οικογενειακό άγχος που βιώνει ένα νοικοκυριό και το οποίο έρχεται πλέον αντιμέτωπο με μία πιο οξεία και αναπάντεχη οικονομική ύφεση (Fegert, et al., 2020).
Οι συνέπειες αυτής της πανδημίας είναι περισσότερο έντονες στα παιδιά και τους εφήβους που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, ιδίως εκείνων που περιθωριοποιούνται ως κοινωνικές ομάδες ή μειονότητες (Lavigne-Cerván, et al., 2021).
Πιο συγκεκριμένα, το κλείσιμο των σχολείων ήταν μια από τις αρχικές δράσεις που πραγματοποιήθηκαν σε πολλές χώρες για τον έλεγχο της εξάπλωσης του ιού. Αυτό το περιοριστικό μέτρο, ανεξάρτητα από την αποτελεσματικότητά του είχε αρνητικές επιπτώσεις:
- Στη διατροφή.
- Την εκπαίδευση.
- Την ασφάλεια και
- Την ψυχική υγεία των ευάλωτων παιδιών και εφήβων, ιδίως αυτών που προέρχονται από φτωχά νοικοκυριά.
Οι έφηβοι, και γενικότερα τα παιδιά, είναι ευάλωτοι σε μια εποχή πανδημίας, καθώς η εφηβεία είναι μια περίοδος δύσκολης μετάβασης και ωρίμανσης προς την ενηλικιότητα. Αυτή η δύσκολη μετάβαση επιβαρύνθηκε από τους περιορισμούς της πανδημίας και αύξησε τον κίνδυνο για διαταραχή μετατραυματικού στρες, (Post-traumatic stress disorder, PTSD) για καταθλιπτική συμπεριφορά, τα συμπτώματα άγχους και τις πρακτικές απομόνωσης (Franic & Dodig-Curkovic, 2020).
Ακόμη, ο περιορισμός στην οικογενειακή εστία αύξησε τα επίπεδα άγχους των νέων οι οποίοι βιώνουν ενδοοικογενειακή βία. Επίσης, οι ξαφνικοί θάνατοι λόγω του COVID-19, φιλικών και οικογενειακών προσώπων είναι πιθανοί παράγοντες ψυχικής μετάπτωσης που σχετίζεται με:
- Συμπτώματα θλίψης.
- Ψυχικού τραύματος και
- Κατάθλιψης για εφήβους και ιδιαιτέρως οι ευάλωτοι έφηβοι οι οποίοι μπορεί να στερούνται σχολικής και οικογενειακής υποστήριξης και να κινδυνεύουν περισσότερο (Lavigne-Cerván, et al., 2021).
Επιπροσθέτως, κάποιες μελέτες (Cardenas, et al., 2020 · Guessouma, et al., 2020) δείχνουν ότι οι πιο ευάλωτοι πληθυσμοί (γυναίκες, εθνοτικές μειονότητες και πληθυσμοί χαμηλού εισοδήματος) βιώνουν διαφορετικού τύπου μετατραυματικού στρες ανάλογα με τον κίνδυνο που απειλεί την επιβίωσή τους. Για παράδειγμα, είναι διαφορετικές οι συνέπειες στην ψυχική υγεία των μαθητών οι οποίοι ήρθαν αντιμέτωποι με μία φυσική καταστροφή από τις συνέπειες που βιώνουν οι σημερινοί νέοι λόγω της πανδημίες.
Τέλος, όπως έχει επισημανθεί από τις σύγχρονες έρευνες (Cardenas, et al., 2020 · Guessouma, et al., 2020) αυτή η πανδημία μπορεί να ωφελήσει ή να εντείνει τα δυσάρεστα βιώματα.
Πιο αναλυτικά, μία οικογένεια που αποτελεί παράγοντα υποστήριξης ενός παιδιού μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτή την περίοδο εγκλεισμού ώστε να επενδύσει στην συντροφικότητα και την αλληλοϋποστήριξη των μελών της. Αντίθετα, μία οικογένεια η οποία εντείνει τις οικογενειακές συγκρούσεις συμβάλει στην ψυχική εξασθένιση των παιδιών και των εφήβων.
Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι παρά τα πιθανά αρνητικά αποτελέσματα, πολλοί έφηβοι οι οποίοι εκτέθηκαν σε αυτή την πανδημία ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν αυτές τις εμπειρίες (Franic & Dodig-Curkovic, 2020). Για παράδειγμα:
- Απέκτησαν μεγαλύτερη ευθύνη για τον εαυτό τους.
- Συνέβαλλαν στις διαδικασίες ανάκτησης των προηγουμένων ψυχικών τους καταστάσεων.
- Ανέπτυξαν ικανότητες ανάκαμψης και ελαστικότητα.
Επίσης, αρκετοί έφηβοι οι οποίοι υπέφεραν από τη σχολική φοίτηση λόγω των προβλημάτων εκφοβισμού που βίωναν, ένιωσαν μια παροδική ανακούφιση λόγω του σχολικού παγώματος που εφαρμόστηκε σε πολλές χώρες. Η συμπεριφορά αποφυγής είναι δεν είναι ευεργετική μακροπρόθεσμα, αλλά δημιουργεί μια ρουτίνα με την οικογένεια, όπου εάν ο χρόνος αξιοποιηθεί ποιοτικά μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα για ορισμένους κοινωνικά αποσυρμένους εφήβους (Fegert, et al., 2020). Οι έφηβοι είναι ευάλωτοι και απαιτούν προσεκτική εξέταση από φροντιστές και από προσαρμοσμένα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης που επιτρέπουν την ψυχική υγεία και υποστήριξη παρά τον εγκλεισμό. Η πανδημία COVID-19 θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένες ψυχιατρικές διαταραχές όπως το μετατραυματικό στρες, διαταραχές κατάθλιψης και άγχους, καθώς και συμπτώματα που σχετίζονται με τη θλίψη, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο περιορισμός στο σπίτι σχετίζεται με την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας (Cardenas, et al., 2020).
Πηγές:
- Cardenas, M. C., Bustos, S. S. & Chakraborty, R. (2020).A ‘parallel pandemic’: The psychosocial burden of COVID-19 in children and adolescents. Acta Paediatrica, 109, 2187–2188. DOI: 10.1111/apa.15536
- Fegert, J. M., Vitiello, B., Plener, P. & Clemens V. (2020). Challenges and burden of the Coronavirus 2019 (COVID‑19) pandemic for child and adolescent mental health: a narrative review to highlight clinical and research needs in the acute phase and the long return to normality. Child Adolesc Psychiatry Ment Health, 14:20. https://doi.org/10.1186/s13034-020-00329-3
- Franic,T. & Dodig-Curkovic, K. (2020).Covid-19, child and adolescent mental health – Croatian (in)experience. Irish Journal of Psychological Medicine, 37, 214–217. doi:10.1017/ipm.2020.55
- Guessouma, S. B., Lachala,b, J., Radjacka, R., Carretiera, E., Minassiana,S., Benoita, L., & Moroa, M. R. (2020). Adolescent psychiatric disorders during the COVID-19 pandemic and Lockdown. Psychiatry Research, 291, 113264. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113264
- Lavigne-Cerván, R., Costa-López, B, Juárez-Ruiz de Mier, R., Real-Fernández, M., Sánchez-Muñoz de LeóN, M. & Navarro-Soria, I. (2021). Consequences of COVID-19 Confinement on Anxiety, Sleep and Executive Functions of Children and Adolescents in Spain. Front. Psychol., 12:565516. doi: 10.3389/fpsyg.2021.565516
