Η αναγνώριση προσώπου είναι συνήθως αβίαστη και γρήγορη. Σε διαφορετικά μέρη και ώρες, παρά τις αλλαγές στην έκφραση, το χτένισμα και τα ρούχα, αναγνωρίζουμε εύκολα συναδέλφους, φίλους και οικογένεια. Η οπτική εμπειρογνωμοσύνη μας με πρόσωπα πιθανότατα υπερβαίνει εκείνη για οποιονδήποτε άλλο τύπο αντικειμένου και αυτή η ικανότητα αναγνώρισης ανθρώπων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος των κοινωνικών μας αλληλεπιδράσεων ως ανθρώπων. Ωστόσο, ορισμένα άτομα δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν αδυναμία στην αναγνώριση της ταυτότητας των προσώπων. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται προσωπαγνωσία.
Παρατηρούνται δύο μορφές προσωπαγνωσίας, η επίκτηκη και η αναπτυξιακή προσωπαγνωσία. Η επίκτητη προσωπαγνωσία μπορεί να προκύψει από εγκεφαλική βλάβη, συνήθως λόγω τραύματος στο κεφάλι, εγκεφαλικού επεισοδίου ή εκφυλιστικής νόσου. Αυτά τα άτομα είχαν φυσιολογικές ικανότητες αναγνώρισης προσώπου οι οποίες στη συνέχεια μειώθηκαν. Η επίκτητη προσωπαγνωσία είναι συχνά (αν και όχι πάντα) εμφανής σε άτομα που πάσχουν από αυτήν, επειδή έχουν βιώσει φυσιολογική αναγνώριση προσώπου στο παρελθόν και έτσι παρατηρούν το έλλειμμα τους. Από την άλλη, η αναπτυξιακή προσωπαγνωσία (αλλιώς συγγενής προσωπαγνωσία) είναι ένα έλλειμμα αναγνώρισης προσώπου που είναι δια βίου, εκδηλώνεται στην πρώιμη παιδική ηλικία και που δεν μπορεί να αποδοθεί σε επίκτητη εγκεφαλική βλάβη. Ενώ η αναπτυξιακή προσωπαγνωσία ξεκινά νωρίς στη ζωή, πολλοί άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται ότι την έχουν μέχρι αργότερα στην ενήλικη ζωή τους. Ειδικότερα, τα άτομα με αναπτυξιακή προσωπαγνωσία δεν αναπτύσσουν δεξιότητες αναγνώρισης προσώπου παρά την κατά τα άλλα φυσιολογική όραση και μνήμη και δεν έχουν εμφανείς βλάβες στην απεικόνιση του εγκεφάλου.
Με άλλα λόγια, τα άτομα με προσωπαγνωσία συνειδητοποιούν ότι ένα πρόσωπο είναι ένα πρόσωπο και όχι ένα αυτοκίνητο ή ένα δέντρο, αλλά δεν μπορούν να ισχυριστούν αν το έχουν συναντήσει παρελθοντικά ή ποιο είναι το πρόσωπο, δηλαδή θυμούνται πως έχουν γνωρίσει το εκάστοτε πρόσωπο, αλλά εάν το δουν μπροστά τους δεν θα το αναγνωρίσουν. Έχουν παρατηρηθεί, μελέτες περιπτώσεων όπου άτομα με προσωπαγνωσία δεν αναγνωρίζονται στον καθρέφτη ή το να περπατούν ανάμεσα από αδέλφια ή συζύγους σαν να ήταν ξένοι. Επίσης, τα άτομα αυτά έχουν εκφράσει το παράπονο τους σχετικά με την αδυναμία τους να παρακολουθούν ταινίες ή και τηλεόραση, καθώς δεν μπορούν να παρακολουθούν τους χαρακτήρες. Παρόλα αυτά τα άτομα με προσωπαγνωσία αναπτύσσουν στρατηγικές αναγνώρισης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ορισμένων χαρακτηριστικών, όπως τα ρούχα, τα μαλλιά, η φωνή, το χρώμα του δέρματος και το σχήμα του σώματος.
Βιβλιογραφία
Dartmouth, Harvard, and University of London. (2018). Prosopagnosia Research Center. https://www.faceblind.org/
Corrow S.L, Dalrymple K.A, Barton J.S. (2016). Prosopagnosia: current perspectives. Eye and Brain, 8, 165-175. DOI: 10.2147/EB.S92838
