Μετά από αρκετό καιρό, επιστροφή στην αρθρογραφία με μια πολυαγαπημένη θεματική. Μια προσέγγιση που είχα την τύχη να γνωρίσω πριν από 7 χρόνια και συνεχίζω να ανακαλύπτω από διάφορα πρίσματα (θεραπευτικά, εποπτικά, εκπαιδευτικά και ως θεραπευόμενος). Η Προσωποκεντρική για μένα είναι το μεγαλύτερο δώρο που έκανα, κάνω και θα συνεχίσω να κάνω στον εαυτό μου… Ας αφήσουμε όμως τα αυτοβιογραφικά και τις συγκινήσεις και…ας πάμε λίγο πιο…επιστημονικά!
Προσωποκεντρική Θεραπεία: Τί είναι & ποιες οι φιλοσοφικές της αρχές;
H Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία (γνωστή και ως πελατοκεντρική ή ροτζεριανή), με θεμελιωτή τον Carl Rogers, ο οποίος επηρεάστηκε από τις αρχές του Ταοϊσμού και του Βουδισμού Ζεν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Κίνα (Hemsen, 1996), έχει μια φαινομενολογική προσέγγιση όπου ο κάθε άνθρωπος υπάρχει σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο εμπειριών, μέσα στον οποίον αντιδρά και συμπεριφέρεται με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται και προσλαμβάνει τη δική του πραγματικότητα (Wilkins, 2015).
Παράλληλα, οι φιλοσοφικές της αρχές βασίζονται στον ανθρωπισμό, καθώς διατηρώντας μια θετική στάση, υποστηρίζει πως οι άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση αυτοπραγμάτωσης και κατεύθυνσης προς την ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους (Rogers, 1995; Moreira, 2012).
Προσωποκεντρική Θεραπεία: Ποια η θεωρία προσωπικότητας;
O Carl Rogers αναπτύσσοντας τη θεωρία προσωπικότητας της προσωποκεντρικής, έδωσε μεγάλη έμφαση στην έννοια του εαυτού, σύμφωνα με την οποία το άτομο ζει σε ένα φαινομενολογικό περιβάλλον, το οποίο συμβαίνει σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, και μπορεί να γίνει προσιτό στη συνείδηση. Υποστήριξε, πως για να αξιοποιηθεί, να αναπτυχθεί και να διατηρηθεί ο εαυτός, οι άνθρωποι ενθαρρύνονται από μια φυσική εσωτερική τάση προς την ολοκλήρωση, την οποία ονόμασε τάση πραγμάτωσης (Rogers 1955). O Rogers αναπτύσσοντας την έννοια του εαυτού μίλησε για τον πραγματικό και τον ιδανικό εαυτό. Ο πραγματικός εαυτός, αφορά την αυτοεικόνα, το πώς βλέπουν δηλαδή οι άνθρωποι τον εαυτό τους, την οποία θεωρεί πολύ σημαντική για την ψυχική υγεία, ενώ έχει άμεσο αντίκτυπο στο πώς ένα άτομο αισθάνεται, σκέφτεται και πράττει. Ο ιδανικός εαυτός, απορροφά τις αξίες από τους άλλους και περιλαμβάνει όλα αυτά τα οποία οι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα έπρεπε να είναι, επηρεαζόμενοι από τις πεποιθήσεις ατόμων εκτός του εαυτού.
Για τον ίδιο, υγιείς άνθρωποι θεωρούνται εκείνοι που μπορούν να αφομοιώσουν τις εμπειρίες στην εσωτερική τους δομή και να βρίσκονται σε συμφωνία με τον εαυτό τους, ενώ όταν δεν συμβαίνει αυτό, προκύπτει η λεγόμενη ασυμφωνία που δημιουργεί άγχος, δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά και σύγχυση (Ismail & Tekke, 2015). Επιπρόσθετα, σημαντικό ρόλο λαμβάνουν οι όροι αξίας, οι οποίοι σε κοινωνικά περιβάλλοντα χαρακτηρίζονται από υπό-όρους αποδοχή, όπου οι άνθρωποι δεν ακολουθούν την εσωτερική τους τάση πραγμάτωσης, αλλά κινούνται σε μία κατεύθυνση όπου πρέπει να πληρούν προϋποθέσεις ώστε να έχουν αξία. Καθώς λοιπόν, ενσωματώνουν τους όρους αξίας στη δική τους ταυτότητα, προκύπτει ψυχική δυσφορία (Proctor et al, 2017). Για τον ίδιο έχει μεγάλη σημασία η ελεύθερη επιλογή, που το άτομο είναι υπεύθυνο για το τί συμβαίνει σε αυτό και σταματάει να αποδίδει τις πράξεις του και αυτά που του συμβαίνουν σε εξωτερικές δυνάμεις, αποκτώντας μια εσωτερική εστία ελέγχου (Ismail & Tekke, 2015).
Προσωποκεντρική Θεραπεία: Πώς λειτουργεί θεραπευτικά;
Η Προσωποκεντρική προσέγγιση, δίνει έμφαση στην θεραπευτική σχέση που διαμορφώνεται, στη στάση του θεραπευτή αλλά και στις συνθήκες που χρειάζεται να δημιουργούνται εντός της θεραπείας, ώστε να προωθείται η αυτό-ανάπτυξη του πελάτη. Αναλυτικότερα, ο Rogers περιέγραψε τρεις βασικές συνθήκες για να επιτευχθεί αυτό.
Η πρώτη αφορά την αυθεντικότητα του θεραπευτή, τονίζοντας πως όσο περισσότερο μπορεί ο θεραπευτής να είναι ο εαυτός του, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η πιθανότητα από τον πελάτη να αλλάξει και να αναπτυχθεί με έναν θετικό και δημιουργικό τρόπο, ενώ παράλληλα εντός της αυθεντικής σχέσης ο πελάτης είναι περισσότερο πιθανόν να βρει τις πηγές εντός του εαυτού του ώστε και να μην εξαρτάται από τον θεραπευτή στο να του παρέχει απαντήσεις/λύσεις.
Η δεύτερη συνθήκη, αφορά την άνευ όρων αποδοχή από τον θεραπευτή, η οποία θα δημιουργήσει ένα κλίμα ανάπτυξης χωρίς κριτική, όπου ο πελάτης θα μπορεί να ανακαλύψει ελεύθερα και ειλικρινά τον εαυτό του, ενώ παράλληλα η εμπειρία αυτής της αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον πελάτη να αισθανθεί και να κινηθεί προς την αυτό-αποδοχή.
H τρίτη συνθήκη είναι αυτή της ενσυναισθητικής κατανόησης, όπου ο θεραπευτής «είναι εκεί» και εστιάζει στις εσωτερικές εμπειρίες του πελάτη στο εδώ και τώρα, ώστε ο πελάτης να αισθανθεί ζεστασιά, κατανόηση και σύνδεση. Τέλος, η προσωποκεντρική θεραπεία, είναι μη κατευθυντική και δεν δίνει τόση έμφαση στα αποτελέσματα, αλλά στην διεργασία, χωρίς να εντάσσει δομημένες συνεντεύξεις, εργαλεία ή συγκεκριμένες θεραπευτικές τεχνικές (Baldwin, 2013; Cooper at al., 2013).
Αντί Επιλόγου
Δεν θα κλείσω με τις κλασικές φράσεις που προωθεί ο καθένας τη δική του προσέγγιση ως «καλύτερη» και ευλογεί τα γένια του (άλλωστε αυτό θα ήταν κάπως κατευθυντικό και εμείς οι προσωποκεντρικοί προσπαθούμε να είμαστε όσο δύναται μη κατευθυντικοί…χοχο!).
Απεναντίας, θα τοποθετηθώ γενικότερα, αναφέροντας πως δεν υπάρχει σωστή/λάθος, καλύτερη ή χειρότερη προσέγγιση, αλλά αυτή που ταιριάζει στον καθένα μας. Καλές εσωτερικές εξερευνήσεις!
Βιβλιογραφία
- Baldwin, M. (2013). Interview with Carl Rogers on the use of the self in therapy. In The use of self in therapy (pp. 28-35).
- Cooper, M., O’Hara, M., & Schmid, P. F. (2013). The handbook of person-centred psychotherapy and counselling. Bloomsbury Publishing.
- Hermsen, E. (1996). Person-centered psychology and Taoism: The reception of Lao-tzu by Carl R. Rogers.The International Journal for the Psychology of Religion, 6(2), 107-125.
- Ismail, N. A. H., & Tekke, M. (2015). Rediscovering Rogers’s self theory and personality.Journal of Educational, Health and Community Psychology, 4(3), 28-36.
- Moreira, V. (2012). From person-centered to humanistic-phenomenological psychotherapy: The contribution of Merleau-Ponty to Carl Rogers’s thought. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 11(1), 48-63.
- Proctor, C., Port, P., & Guernsey, U. K. (2017). Conditions of Worth (Rogers). Encyclopedia of Personality and Individual Differences, Cham: Springer International Publishing. https://doi. org/10.1007/978-3-319-24612-3_1459.
- Rogers, C. R. (1995). On becoming a person: A therapist’s view of psychotherapy. Houghton Mifflin Harcourt.
- Wilkins, P. (2015). Person-centred therapy: 100 key points.
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
