Η σύγχρονη εποχή διαθέτει μέσα και ερευνητικά στοιχεία, τα οποία ευνοούν τη μετάδοση γνώσεων γύρω από τη λήψη τροφής και την καλή υγεία. Η σύγχρονη εποχή, ωστόσο, διαθέτει και πολλά μέσα προώθησης και προβολής του «ιδανικού σώματος», με μία γενικευμένη και καθολική απόχρωση. Στα πλαίσια αυτά οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν ένα παγκόσμιο σοβαρό πρόβλημα, το οποίο αναγνωρίζεται ολοένα και συχνότερα ως βασική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Συγκεκριμένα, στις ΗΠΑ πλήττεται το 1-3% των εφήβων και των νέων ενηλίκων από κάποιας μορφής διατροφική διαταραχή, στην Ευρώπη η νευρική ανορεξία εντοπίζεται σε 1-4% του νεανικού πληθυσμού, η βουλιμία σε 1-2%, ενώ παρόμοια ποσοστά επικρατούν και στην Κίνα.
Είναι απαραίτητο, αρχικά, να αναγνωριστεί το νόημα πίσω από τον όρο «διατροφική διαταραχή». Πρόκειται, ουσιαστικά, για διαταραχή η οποία σχετίζεται άμεσα με τη σίτιση, το σωματικό βάρος και σχήμα και εμφανίζεται υπό του πρίσμα του υποσιτισμού ή της υπερβολικής κατανάλωσης τροφής. Υφίσταται μία υπερβολή ως προς την ενασχόληση με την εικόνα και το βάρος, γεγονός που συνδέεται με τον φόβο για το αντίκτυπο που μπορεί να έχει η ενδεχόμενη απόκλιση από το «ιδανικό σώμα».
Επικρατεί υπερβολικό άγχος γύρω από την τροφή και τα αποτελέσματα που ενδεχομένως έχει στο σωματικό βάρος η λήψη της, οδηγώντας το άτομο σε μία κατάσταση επίμονου αυτοελέγχου. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος άγχους και φόβου, με ψυχαναγκαστικές και αποτρεπτικές συμπεριφορές, οι οποίες διατηρούν την δυσλειτουργική σχέση με το φαγητό.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Διατροφικών διαταραχών αναγνωρίζονται συνολικά 5 κύρια είδη διατροφικών διαταραχών με επιπλέον 5 είδη, τα οποία είναι πιο εξειδικευμένα και σπάνια.
Οι 5 κύριοι τύποι διατροφικών διαταραχών:
- Ψυχογενής ανορεξία: Παραδόξως με τον όρο ανορεξία, τα άτομα με τη συγκεκριμένη διαταραχή πρόσληψης τροφής, επιβάλλουν στον εαυτό τους ασιτία, μη χάνοντας ωστόσο τη όρεξή τους για φαγητό. Αντίθετα, φαίνεται ότι ασχολούνται έντονα με το φαγητό, ετοιμάζοντας, για παράδειγμα, νόστιμα γεύματα για τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Το άτομο αρνείται να διατηρήσει φυσιολογικό σωματικό βάρος, φοβάται έντονα για το ενδεχόμενο να πάρει κιλά, έχει στρεβλωμένη εικόνα του σώματός του και αν είναι γυναίκα συχνά παρουσιάζεται αμηνόρροια. Συναντάται 10 φορές συχνότερα στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Επέρχονται σοβαρές επιπτώσεις σε οργανικό επίπεδο και σε παρατεταμμένες περιπτώσεις επέρχεται ακόμη και θάνατος. Ωστόσο, το 70% των ατόμων τελικά αναρρώνει.
- Ψυχογενής βουλιμία: Το άτομο καταναλώνει σε μικρό χρονικό διάστημα, περίπου 2 ωρών, μεγάλες ποσότητες φαγητού, 2-3 φορές την εβδομάδα για τουλάχιστον τρείς μήνες. Έπεται αντισταθμιστική συμπεριφορά, όπως υπεβολική άσκηση, εμετός, νηστεία. Τα αρνητικά συναισθήματα είναι αυτά που οδηγούν το άτομο σε υπερφαγικά επεισόδια, τα οποία σταματούν μόλις νιώσει δυσφορία και έντονο κορεσμό. Το άτομο έχει φυσιολογικό σωματικό βάρος και ανησυχεί έντονα για την αυτοεικόνα του. Το 70% ξεπερνά τη βουλιμία και η πρόωρη παρέμβαση θεωρείται καταλυτική.
- Αδηφαγική διαταραχή (διαταραχή υπερφαγίας): Πρόκειται για υπερφαγικά επεισόδια 2 φορές την εβδομάδα για τουλάχιστον έξι μήνες, κατά τα οποία χάνεται ο έλεγχος και προκαλείται έντονη δυσφορία. Δεν ακολουθούν αντισταθμιστικές συμπεριφορές και το άτομο συνθήθως χαρακτηρίζεται από αυξημένο σωματικό βάρος.
- Άτυπες μορφές διατροφικών διαταραχών: Τα άτομα παρουσιάζουν χαρακτηριστικά διατροφικών διαταραχών, χωρίς όμως να μπορούν να ενταχθούν σε έναν τύπο αυτόν καθαυτόν.
- Περιοριστική Διαταραχή πρόσληψης τροφής: Δεν υφίσταται κάποια ανησυχία για το σωματικό βάρος, αλλά τα άτομα καταναλώνουν μειωμένη ποσότητα τροφής, σε σημείο που δεν καλύπτονται στο μέγιστο οι ενεργειακές τους ανάγκες. Παρατηρείται γενικευμένο και χρόνιο άγχος ή γαστρεντερικά προβλήματα, τα οποία οδήγησαν ενδεχομένως το άτομο στο να τρέφεται με θερμιδικό έλλειμμα.
Οι 5 σπάνιοι τύποι διατροφικών διαταραχών:
- PICA: Παρατηρείται κατανάλωση, για τουλάχιστον έναν μήνα, ουσιών που δεν ανήκουν σε κάποια κατηγορία τροφών, όπως χαρτί, ύφασμα, μαλλιά, χώμα κ.α. (π.χ. τριχοφαγία).
- Σύνδρομο μηρυκασμού: Επαναλαμβανόμενη παλινδρόμηση της τροφής για τουλάχιστον έναν μήνα. Τα τρόφιμα που παλινδρομούν, αναμασούνται, καταπίνονται ή πτύονται.
- Ορθορεξία: Αποκλεισμός κάποιων ομάδων συστατικών τροφίμων (π.χ. ζάχαρη, υδατάνθρακες) και έντονη ανησυχία για το πόσο «καθαρά» είναι τα τρόφιμα. Παρατηρείται έντονη σκέψη για το φαγητό της επόμενης ημέρας και ανησυχία για την κατανάλωση τροφής σε κοινωνικές περιστάσεις. Η εικόνα του σώματος ενδέχεται ή και όχι να απασχολεί τα άτομα με ορθορεξία.
- Καταναγκαστική άσκηση: Παρατηρείται σωματική εξάσκηση σε χρόνους που δεν ενδείκνυται ή και ακόμη μετά από τραυματισμούς. Έντονο άγχος για ενδεχόμενη αδυναμία γυμναστικής εξάσκησης.
- Διαβουλιμία: Ανησυχία για τη εικόνα του σώματος, με αποτέλεσμα, άτομα με διαβήτη, να παραλείπουν να πάρουν την ινσουλίνη που χρειάζεται, προκειμένου να χάσουν βάρος.
Θεραπεία διατροφικών διαταραχών
Πάντα η θεραπεία των διατροφικών διαταραχών γίνεται εξατομικευμένα, καθώς κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και φέρει διαφορετικές εμπειρίες και βιώματα. Η κάθε θεραπευτική προσέγγιση (ψυχοφαρμακευτική και μη), που ακολουθείται, διαφοροποιείται αναλόγως με τον τύπο της διατροφικής διαταραχής. Σημαντικές είναι οι ψυχοεκπαιδευτικές παρεμβάσεις για την ενημέρωση των ανηλίκων, η μείωση της σημασίας των κοινωνικών προτύπων και η επικέντρωση στους παράγοντες κινδύνου (π.χ. ενασχόληση με το βάρος, περιορισμός πρόσληψης τροφής).
Αναζήτηση βοήθειας σε:
- https://www.nationaleatingdisorders.org/help–support/contact–helpline
- 18 ΑΝΩ – Τμήμα διατροφικών διαταραχών – τηλέφωνο: 210 6448980
- Ανάσα – τηλέφωνο: 2109234904
- Μονάδα Διατροφικών Διαταραχών – Αιγηνήτειο Νοσοκομείο- τηλέφωνο:
- 2107289142
Βιβλιογραφική αναφορά
Arcelus, J., Mitchell, A. J., & Wales, J. (2020). Mortality Rates in Patients With Anorexia Nervosa and Other Eating Disorders, 68(7), 724–731.
Bratman, S., & Knight, D., (2000). Orthorexia Nervosa – Overcoming the Obsession with Healthful Eating. Health Food Junkies. New York, NY: Broadway.
Butler, R. M., & Heimberg, R. G. (2020). Exposure therapy for eating disorders : A systematic review. Clinical Psychology Review, 78(March), 1–12. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2020.101851
Giacobbe, A., Mulone, G., & Wang, W. (2020). Modeling eating disorders in young people. Nonlinear Analysis: Real World Applications, 53, 1–18. https://doi.org/10.1016/j.nonrwa.2019.103064
Kring, A., M., Davison, G., C., Neale, J., M. &, & Johnson, S., L. (2010). ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ. (Ε. Αυδή & Π. Ρούσση, Eds.). GUTENBERG.
National Eating Disorders Assosiation. NEDA Feeding Hope. Retrieved from https://www.nationaleatingdisorders.org/
Pinel, J. P. (2011). Βιοψυχολογία. (Σ., Γιακουμάκη, Α., Α., Καστελλάκης, & Δ., Τατά, Ed.,) (Γ. Κρομμύδας, Trans.) ΕΛΛΗΝ.
Zimmerman, J., & Fisher, M. (2017). Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder (ARFID). Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care, 47(4), 95–103. https://doi.org/10.1016/j.cppeds.2017.02.005
