Πως το ψυχικό τραύμα επηρεάζει την φυσιολογία του σώματος
Πως το ψυχικό τραύμα επηρεάζει την φυσιολογία του σώματος

Πως το ψυχικό τραύμα επηρεάζει την φυσιολογία του σώματος

_______________________________________________________________________________

Ως τραυματικό ορίζεται ένα αναπόφευκτο αρχετυπικό γεγονός που αντιμετωπίζουμε μαζικά όλοι,  κάποια στιγμή στην ζωή μας. To ψυχικό τραυματικό γεγονός –ψυχικό τραύμα– διαχωρίζεται σε ατομικό και συλλογικό. Ορισμένα παραδείγματα τέτοιων εμπειριών μπορεί να είναι κάποιο ατύχημα, η σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση ως ατομικό, ο πόλεμος και οι καταστροφές καιρικές και μη ως συλλογικό.

Κάθε είδος τραύματος καταστρέφει το προστατευτικό πεδίο μας και μας εκθέτει σε συναισθήματα ευαλωτότητα, αυξάνοντας απότομα την  αίσθηση πως είμαστε αβοήθητοι και απροστάτευτοι. Τραυματικό γεγονός μπορεί να είναι ένα μεμονωμένο συμβάν ή κάποια σύνθετη, παρατεταμένη κατάσταση με την οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι σε συχνότητα όπως, η σωματική ή λεκτική βία, κάποιο πρόβλημα υγείας, σοβαρές ιατρικές επεμβάσεις, πρώιμες προβληματικές σχέσεις προσκόλλησης, καθώς και κάποιο απροσδόκητο συμβάν που απειλεί την σωματική ακεραιότητα ή ακόμη και την ζωή μας.

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών DSM 5 της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας, ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να οδηγήσει στην Μετατραυματική Διαταραχή όταν το θύμα:

1) αντιμετωπίζει το ίδιο την τραυματική εμπειρία

2) γίνεται μάρτυρας μιας τραυματικής εμπειρίας

3) μαθαίνει πως το τραυματικό γεγονός έχει συμβεί σε άτομο του κλειστού κοινωνικού του κύκλου

4) εκτίθεται σε (ακραίες) καταστάσεις αναβίωσης αυτού του τραυματικού γεγονότος.

Η διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί από την παιδική ηλικία των έξι ετών.

Οι ακραίες καταστάσεις που βιώνουμε λόγω κάποιου γεγονότος που μας προκαλεί έντονο στρες, διαφέρει κατά πολύ από την νορμάλ κατάσταση της συνείδησης μας. Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Ulrich F. Lanius, όσο πιο μεγάλο είναι το τραύμα τόσο πιο πιθανό είναι το άτομο να οδηγηθεί σε αυτή την αλλαγή της κατάστασης της συνείδησης. Η χρόνια ή επαναλαμβανόμενη έκθεση σε τραυματικά γεγονότα συμβάλλει στην αύξηση των αλλαγών αυτών ενώ ταυτόχρονα επηρεάζει τις νευρολογικές συνάψεις του εγκεφάλου.

Πιο συγκεκριμένα, ο εγκέφαλος είναι ένα δια βίου νευροπλαστικό όργανο που αλλάζει ανάλογα με τα ερεθίσματα που δέχεται. Όσο περνούν τα χρόνια η παραγωγή νέων νευρώνων επιβραδύνεται ως διαδικασία. Ένα τραυματικό γεγονός είναι ικανό να αλλάξει την δομή του εγκεφάλου μας, ειδικά αν λάβει μέρος σε κρίσιμες αναπτυξιακές περιόδους του εγκεφάλου. Αυτές είναι: τρεις μήνες πριν την γέννηση, τους πρώτους μήνες της ζωής, στην νηπιακή ηλικία και στην εφηβεία.

Η πρώιμη έκθεση σε αντιξοότητες, όπως η ανασφαλής προσκόλληση, η κακοποίηση, οι έντονοι καβγάδες, αλλάζει την αναπτυξιακή πορεία του νεογέννητου, γεγονός που συμβάλλει σε κοινωνικές, γνωστικές και συναισθηματικές δυσκολίες στην ενήλικη ζωή. Αυτό συμβαίνει διότι φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση του τραύματος σε μικρή ηλικία με την υπανάπτυξη του μεσολόβιου, του ιππόκαμπου, της αμυγδαλής και του εγκεφαλικού ιστού, μέρη του εγκεφάλου που σχετίζονται με την διαχείριση των συναισθημάτων, την μνήμη και την εκτέλεση άλλων βασικών γνωστικών διεργασιών. Επίσης, το πρώιμο αναπτυξιακό στρες μπορεί να ελαττώσει την παραγωγή νέων νευρώνων ακόμη και στην ενήλικη ζωή.

Τί είναι όμως αυτό που συμβαίνει κατά την έκθεσή μας σε ένα τραυματικό γεγονός;

Η έκθεση μας σε κάποιο τραυματικό γεγονός προκαλεί την υπερδιέγερση. Σήματα πως η ζωή μας βρίσκεται σε κίνδυνο στέλνονται στον εγκέφαλό μας. Ως αποτέλεσμα ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, που προετοιμάζει τον οργανισμό να αμυνθεί όταν απειλείται η ομοιόσταση του. Βλέπουμε, λοιπόν, πως η πρώτη αντίδραση μπροστά σε ένα γεγονός που μας προκαλεί σοκ γίνεται αυτόματα και ασυνείδητα, μέσα από σωματικές αντιδράσεις. Αυτό συμβαίνει διότι η αντίδραση πρέπει να έρθει πριν την διεργασία της σκέψης για εξοικονόμηση χρόνου και ενίσχυση της δράσης.

Επίσης, σύμφωνα με τον ψυχίατρο Bessel van Der Kolk, όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με ένα τραυματικό γεγονός, το σημείο του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την ομιλία (χρονικός λοβός, δεξί ημισφαίριο) βρίσκεται σε αναστολή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να μην μπορεί να μιλήσει την στιγμή του τραυματικού συμβάντος, αλλά και να μην μπορεί να το περιγράψει ούτε μετέπειτα. Παράλληλα επισυνάπτει πως δεν υπάρχει η μνήμη του ίδιου του γεγονότος αλλά η σωματική μνήμη του πώς ένιωσε και τί αισθάνθηκε (somatic memory). Ένα παράδειγμα αυτής της άμυνας είναι όταν μια γυναίκα δεν θυμάται πως υπέστει σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική της ηλικία, αλλά όταν στο παρόν προσπαθεί να συνάψει ερωτική επαφή αισθάνεται δυσφορία, ή ακόμη και αηδία.

Στο βιβλίο του, The body keeps the score, τονίζει πως ο εγκέφαλός μας έχει εγωκεντρική εστίαση. Εξηγεί πως η διαμόρφωση του εγκεφάλου ενός παιδιού που έχει ζήσει υγιή παιδικά χρόνια, είναι τελείως διαφορετική με εκείνη του παιδιού που έχει έρθει αντιμέτωπο με κάποια τραυματική εμπειρία. Αυτό συμβαίνει καθώς το τελευταίο νομίζει πως ευθύνεται για ότι του έχει συμβεί, ενώ ασυνείδητα, βρίσκεται διαρκώς σε ετοιμότητα για παν απειλητικό ενδεχόμενο λόγω του τραυματικού γεγονότος. Ακόμη και αν δεν θυμάται πως του έχει συμβεί, αυτό είναι χαραγμένο στον εγκέφαλό του, ο οποίος βρίσκεται σε διαρκή επιφυλακή σκανάροντας πληροφορίες. Το λιμβικό σύστημα είναι αυτό που μπορεί να αναγνωρίσει αν η απειλή είναι πραγματική ή λανθασμένη.

Όταν αναγνωρίζεται μια κατάσταση ως απειλητική για την ζωή, η αμυγδαλή στέλνει κατευθείαν σήματα στον υποθάλαμο για να τον προειδοποιήσει, ώστε ο τελευταίος να απελευθερώσει διάφορες ορμόνες του στρες. Οι ορμόνες, ειδοποιούν με τη σειρά του το συμπαθητικό σύστημα που προετοιμάζεται για το πως θα αντιμετωπίσει τη κατάσταση. Οι τρεις τρόποι αντιμετώπισης είναι η πάλη(fight), η φυγή (flight), το “πάγωμα“(freeze). Η τραυματική εμπειρία είναι έντονη σωματικά και πνευματικά. Έπειτα από αυτή είναι πιθανό παραμείνουμε σε μια από τις παραπάνω μορφές αντιμετώπισης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, επιλέγοντας τη ως ασυνείδητη άμυνα σε μελλοντική απειλή.

Η μνήμη μιας τραυματικής εμπειρίας δεν αλλοιώνεται με τον χρόνο όπως συνηθίζεται με όλες τις υπόλοιπες αποθηκευμένες εμπειρίες μας. Η πρώτη, χαράζεται στην μακροχρόνια μνήμη και μπορεί να ανακληθεί με όλες τις λεπτομέρειες, όπως ακριβώς είχε συμβεί, ακόμη και αν έχουν περάσει χρόνια. Γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικός ο τρόπος που διαχειριζόμαστε τα άτομα που είναι θύματα μιας τραυματικής εμπειρίας. Η απότομη ανάκληση προκαλεί υπερδιέγερση οδηγώντας σε αναβίωση του συμβάντος χωρίς να είναι έτοιμο το άτομο. Σε αυτή την περίπτωση το σοκ είναι τεράστιο και δεν μπορεί να το αποδεχτεί και να το αντιμετωπίσει. Απαιτείται χρόνος και εμπιστοσύνη για την επαναφορά του συμβάντος στην μνήμη και η αναβίωση πρέπει να αποφευχθεί.

Σύμφωνα με τον σύμβουλο ψυχικής υγείας John F. Sidoli, οι ασθενείς που έχουν υποστεί τραύμα χρησιμοποιούν το σώμα σαν ένα δοχείο. Πιο συγκεκριμένα, παρομοιάζει το σώμα ως ένα στάδιο πάνω στο οποίο ένας μη εκτονωμένος ψυχικός πόνος δραματοποιείται, παίρνει ζωή και στο τέλος μετριάζεται. Εμείς μπορεί να έχουμε ξεχάσει, μα το σώμα δεν ξεχνά ποτέ. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ

Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (2013).  Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition. Washington, DC London, England :American Psychiatric Publishing.

Margaret Wilkinson, Baslow, Derbyshire, UK (2017). Mind, brain and body. Healing trauma: the way forward. Journal of Analytical Psychology, 2017, 62, 4, 526–543.

Van der Kolk Bessel A. (2015). The Body Keeps the Score.  Penguin Books Ltd.

ΚοινοποίησηFacebookLinkedIn
Συμμετοχή στη συζήτηση

Archives

Categories

WP2Social Auto Publish Powered By : XYZScripts.com