Στο Μέρος 2ο είδαμε το ψυχικό μοντέλο που πρότεινε ο Φρόιντ. Αυτό το μοντέλο αποτελούνταν από τρία μέρη, το Εκείνο, το Εγώ και το Υπερ-Εγώ. Όπως είδαμε, το Εγώ είναι το λογικό μέρος της τριάδας και αυτό που έχει την μεγαλύτερη επαφή με την πραγματικότητα. Επίσης είναι αυτό που έχει ή προσπαθεί να έχει τον έλεγχο. Τι είναι όμως το Εγώ; Είναι το Εγώ μας ο ίδιος μας ο εαυτός;
Το Εγώ αποτελείται από ταυτοποιήσεις. Αυτό σημαίνει πως το Εγώ χρειάζεται να ταυτιστεί με διάφορα πράγματα από τον φυσικό κόσμο για να αποκτήσει μορφή. Μπορεί να ταυτιστεί με το σώμα μας (π.χ. τη μορφή του, την εικόνα του), με πράγματα που κάποιος έχει στην κατοχή του (π.χ. το κινητό μας, το σπίτι μας, τα ρούχα μας), τις ικανότητές που μπορεί να διαθέτει κάποιος (π.χ. μαγειρική, διαχείριση χρόνου, ευγλωττία) καθώς και με γνώσεις που μπορεί να κατέχει κάποιος. Στην ουσία, το άτομο καθορίζει την αίσθηση της ταυτότητάς του από κάτι που το ίδιο δεν είναι.
Στην πυραμίδα αναγκών του Maslow, η ανάγκη για αίσθηση ταυτότητας έρχεται αμέσως μετά την κάλυψη των βασικών αναγκών, όπως τροφή στέγη και η δημιουργία κοινωνικών δεσμών. Έτσι το Εγώ, προσπαθεί να ξεχωρίσει από τα υπόλοιπα και το καταφέρνει αυτό με την σύγκριση. Για παράδειγμα, έστω πως διαθέτω ένα πολύ ακριβό αμάξι. Καθώς πολύ λίγοι άνθρωποι κατέχουν αυτό το αυτοκίνητο (και ίσως στον κύκλο μου κανένας), το Εγώ μου ενισχύεται. Φαντάζομαι τον εαυτό μου καλύτερο από τους υπόλοιπους εξαιτίας του αυτοκινήτου. Αν με κάποιο τρόπο, όλοι αποκτήσουν το ίδιο αυτοκίνητο με εμένα, τότε το ίδιο αντικείμενο παύει να ενισχύει το Εγώ μου. Είναι ο κύριος λόγος που τα έργα τέχνης έχουν τόσο μεγάλη αξία για τους συλλέκτες. Το Εγώ λαχταράει κάποιο είδος ανωτερότητας.
Το πρόβλημα με το Εγώ μας είναι πως ποτέ δεν είναι “ευχαριστημένο”. Πάντα αισθάνεται πως δεν είναι αρκετά καλό ή ότι είναι ανεπαρκές. Πολλές φορές έχουμε σκεφτεί «Αυτή είναι η ζωή μου». Είμαστε όμως εμείς αυτοί που το σκεφτήκαμε αυτό; Το Εγώ δημιουργεί στον ψυχισμό μας μια δυαδικότητα. Όταν λέμε φράσεις όπως «Αγαπώ τον εαυτό μου» ή «Μισώ τον εαυτό μου», ποιο μέρος αυτής της πρότασης είμαστε πραγματικά εμείς; Μπερδεύτηκες; Είναι απολύτως λογικό.
Με απλά λόγια, αυτό που έχεις στο μυαλό σου ως ο εαυτός σου, δεν είσαι πραγματικά εσύ. Είναι ένα δημιούργημα του Εγώ σου, ένα σύνολο σκέψεων που έχουν δημιουργηθεί παρά τη θέληση σου. Ακόμη και τώρα που διαβάζεις αυτό το άρθρο, σκέψεις πετάγονται μέσα στο μυαλό σου ασταμάτητα. Είναι αδύνατον να τις σταματήσεις. Και εδώ βρίσκεται το πιο σημαντικό σημείο. Το Εγώ σε κάνει να πιστεύεις πως οι σκέψεις του είναι οι δικές σου σκέψεις. Όταν σκέφτεσαι δεν είμαι καλός/ή, δεν είμαι αρκετά έξυπνος/η, δεν είσαι εσύ που κάνεις αυτές τις σκέψεις. Είναι το Εγώ σου. Το Εγώ σου μεταμφιέζει τις σκέψεις του για δικές σου σκέψεις. Είναι ένας αόρατος εχθρός που κατοικεί μέσα στο κεφάλι μας.
Ξέρω πως σου φαίνεται αδιανόητο. Και είναι. Οι άνθρωποι δυσκολευόμαστε να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχει κάτι τόσο ισχυρό, κάτι που στην ουσία μας κρατά φυλακισμένους μέσα στο ίδιο μας το σώμα. Όμως δεν μένει μόνο σε αυτό. Το Εγώ θα προσπαθήσει να υπερασπιστεί τον εαυτό του με οποιοδήποτε κόστος. Θα πει ψέματα, θα κλέψει, θα εξαπατήσει, θα σκοτώσει ακόμη, για να μείνει στην αφάνεια και όλα αυτά μέσα από εμάς. Η κυριότερη τακτική που ακολουθεί είναι να δημιουργήσει έναν εξωτερικό εχθρό. Στις περισσότερες θρησκείες, το Εγώ εμφανίζεται ως ο Διάβολος. Έτσι παίρνει το φταίξιμο από πάνω του και το μεταθέτει σε έναν εξωτερικό εχθρό, ο οποίος δεν υπάρχει. Είναι δημιούργημα του Εγώ. Όλοι οι “εχθροί” μας είναι δημιουργήματα του Εγώ μας. Όλοι οι κίνδυνοι που πιστεύουμε πως υπάρχουν στον έξω κόσμο είναι όλοι δημιουργημένοι από εμάς.
Πολλά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν. Μπορούμε να απαλλαγούμε από το Εγώ; Αν ναι, πως; Τι θα κερδίσουμε αν το κάνουμε;
Στο πρώτο ερώτημα η απάντηση είναι ναι, μπορούμε να απαλλαγούμε από το Εγώ μας. Το πρώτο βήμα για να το πετύχουμε είναι να συνειδητοποιήσουμε πως οι σκέψεις μας δεν είναι οι δικές μας. Μόλις μπορέσουμε να ξεπεράσουμε το πρώτο αυτό στάδιο, αντιλαμβανόμαστε την αίσθηση του παρόντος. Υπάρχουμε στο τώρα, σε αυτή τη στιγμή, σε αυτό το δευτερόλεπτο. Κάθε φορά που σκεφτόμαστε πράγματα που μας κάνουν να αγωνιούμε για το μέλλον ή πράγματα που μας πλήγωσαν στο παρελθόν, χάνουμε την επαφή μας με το παρόν. Αυτό είναι και η ουσία του διαλογισμού. Η παύση των σκέψεων (δηλαδή του Εγώ) και η αίσθηση του παρόντος, του τώρα. Και ποιος ξέρει, ίσως μία μέρα καταφέρουμε να αποκτήσουμε εμείς τον πλήρη έλεγχο, να καταρρίψουμε όλους τους εικονικούς εχθρούς μας και να απολαύσουμε τη στιγμή χωρίς το θόρυβο των σκέψεων του Εγώ.
Το ταξίδι έφτασε στο τέλος του. Και τι ταξίδι. Από τους δύο εγκεφάλους στο σώμα μας και το Τρίπτυχο της Ψυχής του Φρόιντ, μέχρι την ανακάλυψη ενός δεύτερου εαυτού. Σε ευχαριστώ που έμεινες μέχρι το τέλος αυτής της τριλογίας. Σίγουρα δε θα μπορούσα να αναδείξω μέσα σε μόνο τρία άρθρα το βάθος των θεμάτων που κάλυψα. Ελπίζω όμως να σου έδωσα μια νέα οπτική και να σε καθοδήγησα προς τον δικό σου δρόμο αναζήτησης. Καλή τύχη!
