Μπορεί όταν λέμε ψυχολόγος να αναφερόμαστε σε κάτι γενικό ,αλλά οι ειδικοί έχουν διαφορετικές κατευθύνσεις μεταξύ τους. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος που θα προσπαθήσει να βοηθήσει ο ψυχολόγος εξαρτάται απ’ την προσέγγιση που ακολουθεί. Τα πιο γνωστά είδη ψυχοθεραπείας είναι τα εξής:
Ψυχανάλυση
Η ψυχανάλυση είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, που θεμελίωσε ο Sigmund Freud. Πολλές φορές θεωρείται συνώνυμη με την ψυχοθεραπεία αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Η ψυχανάλυση τονίζει τη σημασία των παιδικών εμπειριών στο σχηματισμό της προσωπικότητας. Η κλασική φροϋδική θεωρία έχει τροποποιηθεί από τους επιγόνους του Freud, ωστόσο παραμένει αμετάβλητη η κεντρική άποψη ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται κατά κύριο λόγο από ασυνείδητες δυνάμεις που πηγάζουν από πρωτόγονες συναισθηματικές ανάγκες, παρά από τη λογική.
Πως γίνεται
Η διαδικασία που ακολουθεί η ψυχανάλυση είναι σε γενικές γραμμές η ακόλουθη: Ο ασθενής (έτσι αποκαλείται κατά την ψυχανάλυση το άτομο που έχει πρόβλημα) ξαπλώνει σε ένα ντιβάνι, όπου και ενθαρρύνεται να μιλήσει ελεύθερα για ό,τι το απασχολεί. Ο ασθενής δεν έχει οπτική επαφή με τον θεραπευτή και αυτό γίνεται για να εξασφαλιστεί η ουδετερότητα του αναλυτή. Η απολύτως ελεύθερη έκφραση (χωρίς καμία παρέμβαση ή λογοκρισία εκ μέρους του θεραπευτή) των βιωμάτων και σκέψεων του ασθενούς ως σκοπό έχει τη συνειδητοποίηση των τραυματικών του εμπειριών (ελεύθεροι συνειρμοί).
Η κυριότερη φάση στην ψυχανάλυση είναι η μεταβίβαση κατά την οποία ο ασθενής αντιδρά ως προς τον αναλυτή του σαν να ήταν ένα σημαντικό πρόσωπο από το παρελθόν. Η εξωτερίκευση αυτή προκαλεί σημαντική ανακούφιση διότι ο ασθενής λαμβάνει από τον θεραπευτή κατανόηση και υποστήριξη.
Πόσο διαρκεί
Η ψυχανάλυση Ο αναλυτής συναντάται με τον ασθενή 4-5 φορές την εβδομάδα (διάρκεια συνεδρίας 50-60 λεπτά) για 2-5 χρόνια.
Ενδείκνυται για τη θεραπεία διαταραχών προσωπικότητας. Δεν προτείνεται για θέματα που χρήζουν άμεση θεραπευτική παρέμβαση όπως οι φοβίες, οι κρίσεις πανικού και ο αυτοκτονικός ιδεασμός.
Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία
Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία αποτελεί τον συνδυασμό δυο θεωρητικών κατευθύνσεων, της γνωσιακής η οποία θεμελιώθηκε από τον A. Beck την δεκαετία του ’70 και της κλασικής συμπεριφορικής θεωρίας.
Πως γίνεται
Οι γνωσιακές τεχνικές αποσκοπούν περισσότερο στην αμφισβήτηση των δυσλειτουργικών σκέψεων και πεποιθήσεων, ενώ οι συμπεριφoρικές τεχνικές στη διαχείριση της συμπεριφοράς αποφυγής ορισμένων καταστάσεων. Αυτό επιτυγχάνεται με την σταδιακή επαναδραστηριοποίηση του πάσχοντα στις δραστηριότητες που απέφευγε. Σε περιπτώσεις όπου το άτομο παραμένει για πολύ καιρό μη λειτουργικό συστήνεται η επίσκεψη σε Ψυχίατρο και εφόσον το κρίνει ο ίδιος να λάβει συνταγογραφούμενη αγωγή από τον ίδιο. Ο συνδυασμός ψυχοφαρμακευτικής αγωγής μαζί με Ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει άτομα με έντονη αποφευκτική συμπεριφορά να επαναδραστηριοποιηθούν και να επανέλθουν στην αρχική τους ψυχική ισορροπία.
Πόσο διαρκεί
Η γνωσιακή- Συμπεριφορική θεραπεία είναι σύντομης διάρκειας (π.χ. 3 μήνες) και εστιάζει την προσοχή της στα τωρινά προβλήματα και όχι τόσο στο παρελθόν. Βασίζεται στην στενή συνεργασία του θεραπευτή και του θεραπευομένου και βασίζει το αποτέλεσμά της περισσότερο στην δουλειά που θα κάνει ο θεραπευόμενος μεταξύ των συνεδριών στο σπίτι του και όχι τόσο κατά τη διάρκεια των συνεδριών.
Υπαρξιακή Θεραπεία
H υπαρξιακή προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία βλέπει το ως μια μοναδική, ξεχωριστή και αναντικατάστατη οντότητα, άρρηκτα συνδεδεμένη με τους άλλους. Έχει σκοπό να βοηθήσει τον άνθρωπο να εξερευνήσει το νόημα και την αξία της ζωής, και να τον μάθει να ζει αυθεντικά, δηλαδή σε συμφωνία με τα προσωπικά του ιδανικά, προτεραιότητες κι αξίες. Γνωστοί εκπρόσωποι της προσέγγισης αυτής και του υπαρξισμού είναι ο Ι. Yalom η Emmy van Deurzen, ο Nietzsche, ο Sartre, ο Rollo may, ο Erich Seligmann Fromm, ο Martin Heidegger, ο Soren Kierkegaard κ.α. Οι θεραπευτικές τεχνικές της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας συνδυάζουν ψυχαναλυτικές, γνωσιακές ή gestalt μεθόδους, αλλά η βασικότερη μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι η φαινομενολογία. Ο όρος αυτός αναφέρεται το παραμέρισμα των προκαταλήψεων/δογματικών αντιλήψεων προκειμένου ν’ανακαλυφθεί η πραγματική υποκειμενική εμπειρία του θεραπευόμενου, η κατάσταση του «είναι» του.
Πως γίνεται
Στην υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία ο θεραπευτής αποφεύγει να κάνει διάγνωση στον θεραπευόμενο, αλλά μαζί προσπαθούν να κατανοήσουν τις δυσκολίες που ο ίδιος βιώνει. Θεραπευτής και θεραπευόμενος εξερευνούν και κατανοούν μαζί τις αξίες του θεραπευόμενου, το τρόπο σκέψης του και τα θέλω του.
Η σχέση με τον θεραπευόμενο είναι βασισμένη στον σεβασμό και την αυτονομία. Η υπαρξιακή προσέγγιση πλησιάζει τον θεραπευόμενο με άμεσο και αυθεντικό τρόπο διατηρώντας μία ειλικρινή προσωπική στάση.
Πόσο διαρκεί
Η συνεδρία διαρκεί 50 λεπτά.
Συστημική θεραπεία
Συστημική ψυχοθεραπεία ονομάζεται η ψυχολογική προσέγγιση κατά την οποία το άτομο αναλύεται στο πλαίσιο (περιβάλλον) στο οποίο ανήκει, σε οικογενειακό, εργασιακό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο.Η συστημική θεραπεία έχει τις ρίζες της στην οικογενειακή θεραπεία. Συγκεκριμένα, οι ρίζες της ξεκινούν από την Μάρα Σελβίνι Παλατσόλι, αλλά προέρχεται επίσης από τους Σαλβαντόρ Μινούτσιν, Μάρεϊ Μπόουεν, Ιβάν Ναγκί, και την Βιρτζίνια Σάτιρ και Τζέι Χάλεϊ του Ινστιτούτου Ψυχικής Έρευνας του Πάλο Άλτο.
Πως γίνεται
Η συστημική θεραπεία εστιάζει σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές που αφορούν τον κώδικα επικοινωνίας όλου του συστήματος (οικογένεια, εργασία, κοινωνία, ομάδα). Η μη παραγωγική συμπεριφορά ενός ατόμου στο σύστημα επηρεάζει αναπόφευκτα κάθε μέλος ξεχωριστά. Η συντήρηση μιας κατάστασης στο σύστημα όχι μόνο διαιωνίζει το πρόβλημα αλλά επιδρά σημαντικά στην ψυχοσύνθεση κάθε ατόμου ξεχωριστά.
Πόσο διαρκεί
Η συστημική προσέγγιση απευθύνεται σε όλα τα άτομα που αναζητούν συμβουλευτική και καθοδήγηση σε παιδιά και ζεύγη. Η διάρκεια της θεραπείας καθορίζεται από τον θεραπευτή και την οικογένεια ύστερα από συνεννόηση. Κάθε συνάντηση διαρκεί 1 ώρα και 30 λεπτά και η συμμετοχή αφορά όλα τα μέλη.
Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία
Η Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία (ΔΣΘ) δημιουργήθηκε από την Marsha Linehan για την αντιμετώπιση ασθενών που έπασχαν από οριακή διαταραχή προσωπικότητας και ειδικότερα για την αντιμετώπιση νέων γυναικών που εμφάνιζαν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και είχαν κάνει απόπειρες αυτοκτονίας χωρίς να πάσχουν από κατάθλιψη. Είναι μία σχετικά νέα θεραπεία καθώς τα δύο βιβλία οδηγοί εκδόθηκαν στην αρχή της δεκαετίας του 1990.
Η φιλοσοφία της προέρχεται από τις θεραπείες της συμπεριφοράς και τις θεωρίες της μάθησης καθώς και τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Επίσης δανείζεται στοιχεία και τεχνικές και από άλλες θεραπείες καθώς και φιλοσοφικά συστήματα τόσο της Δύσης όσο και της Ανατολής.Η συμπεριφορική θεραπεία θεωρείται χρήσιμη, λόγω του ότι βοηθά το άτομο να ελέγξει τις ενορμήσεις και τα ξεσπάσματα, αλλά και να βελτιώσει την ευαισθησία στην κριτική και την απόρριψη.
Πως γίνεται
Βοηθά το άτομο να εντοπίσει τις δυνάμεις του και να τις ενισχύσει, έτσι ώστε να μπορέσει να αισθανθεί καλύτερα για τον εαυτό του και τη ζωή του. Βασίζεται στις αρχές της Γνωσιακής θεραπείας, δηλαδή βοηθά το άτομο στον εντοπισμό σκέψεων, πεποιθήσεων και υποθέσεων του που δυσκολεύουν την καθημερινότητα του.
Η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση μπορεί να είναι ατομική ή ομαδική συνήθως ανά εβδομάδα. Στην ατομική ψυχοθεραπεία υπάρχει επικέντρωση σε πιθανές αυτό-τραυματιστικές συμπεριφορές ή σε μετατραυματικό στρες και τη διαχείρισή τους. Η ομαδική διαλεκτική ψυχοθεραπεία εστιάζει κυρίως στην απόκτηση διαπροσωπικών δεξιοτήτων και τη ρύθμιση του συναισθήματος.
Οι οριακοί ασθενείς μπορεί να εκδηλώσουν «συναισθηματικές κρίσεις», κάτι που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Γι’ αυτό το λόγο προτείνονται δύο είδη θεραπείας: α) η ψυχοθεραπεία και β) η φαρμακοθεραπεία.
Πελατοκεντρική-Προσωποκεντρική Θεραπεία
Η προσωποκεντρική/πελατοκεντρική θεραπεία αναπτύχθηκε μεταξύ του 1940 και 1950 από τον Carl Rogers, ο οποίος πρότεινε ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι πιο απλή, αισιόδοξη και θερμή μορφή θεραπευτικής παρέμβασης. Σύμφωνα με τον Rogers ένα άτομο συμπεριφέρεται με βάση το πώς αντιλαμβάνεται μια κατάσταση. Επειδή κανένας δεν ξέρει τόσο καλά όσο ο ίδιος την κατάσταση του , ο καθένας είναι ο καλύτερος ειδικός για τον εαυτό του. Η προσωποκεντρική προσέγγιση δίνει ιδιαίτερη βάση στο πως είναι δομημένος ο εαυτός μας. Σύμφωνα μ’αυτή, η ψυχολογική δυσλειτουργία οφείλεται στη σύγκρουση του εαυτού που θέλουμε να έχουμε (ιδεατού εαυτού) με τα καθημερινά βιώματα μας.
Πως γίνεται
Επικεντρώνεται καθαρά στον ίδιο ώστε να αναπτύξει ελεύθερα το συλλογισμό του. Για το λόγο αυτό η θεραπεία αυτή ονομάζεται και προσωποκεντρική (ή πελατοκεντρική).
Ύψιστης σημασίας θεωρείται η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου. Η σχέση αυτή πρέπει να χαρακτηρίζεται από αυθεντικότητα, αμοιβαία εμπιστοσύνη και άνευ όρων αποδοχή του πελάτη απ’ τον θεραπευτή του. Ο πελάτης είναι ελεύθερος να φέρει όποιο θέμα τον απασχολεί και στο βαθμό που μπορεί και θέλει να το συζητήσει. Απέναντί του βρίσκει έναν άνθρωπο που είναι εκεί, ολόκληρος και αληθινός, για να τον ακούσει και να προσπαθήσει να τον καταλάβει βαθιά και να τον αποδεχτεί ειλικρινά έτσι όπως είναι, χωρίς να τον κατευθύνει προς μια απόφαση.
Θεραπεία-Gestalt
Αναπτύχθηκε την δεκαετία του 1940 από τους Fritz Perls , Laura Perls, και Paul Goodman. Η λέξη Gestalt μεταφράζεται στα ελληνικά ως «μορφή» αλλά και ως «όλο». Η θεραπεία Gestalt επικεντρώνεται στο σύνολο της εμπειρίας που έχει το άτομο μαζί με τις σκέψεις του, τα συναισθήματα του και τις πράξεις του. Κύριος στόχος είναι να αποκτήσει το άτομο επίγνωση του εαυτού του. Η Gestalt θεραπεία επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή, παρά σε αυτό που συζητιέται (το περιεχόμενο). Στη θεραπεία, το άτομο συνειδητοποιεί τι κάνει ,πως το κάνει ενώ την ίδια στιγμή μαθαίνει να αποδέχεται και να εκτιμά τον εαυτό του.
Ο θεραπευόμενος μαθαίνει σταδιακά τη διαφορά ανάμεσα σ’ αυτό που είναι και σε αυτό που φαίνεται ότι είναι. Κατανοώντας πλήρως αυτή τη διαφορά, μπορεί να αναγνωρίζει τις συμπεριφορές που χρειάζεται να αλλάξει.
Διαπροσωπική ψυχοθεραπεία
Η διαπροσωπική θεραπεία επινοήθηκε κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1960 από τους Weissman και Klerman. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά για την αντιμετώπιση των καταθλιπτικών διαταραχών.
Βασικός στόχος της διαπροσωπικής θεραπείας είναι η λύση των διαπροσωπικών προβλήματων του θεραπευόμενου. Σύμφωνα με τη διαπροσωπική ψυχοθεραπεία, αν αντιμετωπιστεί η διαπροσωπική δυσκολία, θα υποχωρήσει και η κατάθλιψη.
Πως γίνεται
Η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί στρατηγικές υποστηρικτικές και συμπεριφορικές και μεθόδους τόσο κατευθυντικές όσο και διερευνητικές (μη κατευθυντικές). Ο θεραπευτής βοηθά το θεραπευόμενο να αναγνωρίζει τα συναισθήματα του, να τα εκφράζει. Ο θεραπευόμενος εκπαιδεύεται σε νέες κοινωνικές δεξιότητες καθώς και να αντιμετωπίζει ανεπίλυτα θέματα από προηγούμενες σχέσεις του.
Πόσο διαρκεί
Τη διαπροσωπική θεραπεία διακρίνουν δύο φάσεις : Η αρχική φάση , που αφορά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και η κύρια φάση , που απευθύνεται στην τροποποίηση-βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων και της κοινωνικής προσαρμογής του ασθενή . Η Διαπροσωπική Ψυχοθεραπεία είναι μια ορισμένου χρόνου ψυχοθεραπεία. Διαρκεί από 12-16 εβδομαδιαίες συναντήσεις.
Συνθετική Ψυχοθεραπεία
Σύμφωνα με τη Συνθετική Ψυχοθεραπεία κανένα είδος θεραπευτικής προσέγγισης από μόνο του δεν είναι τέλειο ή τουλάχιστον δεν επαρκεί για όλες τις περιπτώσεις. Γι’ αυτό το λόγο ο συνθετικός ψυχοθεραπευτής, μέσα από την γνώση και την εμπειρία του, επικεντρώνεται στο να διαμορφώσει το κατάλληλο ψυχοθεραπευτικό μοντέλο το οποίο θα είναι αποτελεσματικό για το κάθε άτομο ξεχωριστά.
Στη συνθετική ψυχοθεραπεία δεν είναι υποχρεωτική η ύπαρξη προβλήματος για να επισκεφτεί κάποιος ένα θεραπευτή. Υποστηρίζοντας ότι κανείς δεν είναι απαλλαγμένος από το καθημερινό στρες, το άγχος, τη θλίψη και τον ψυχικό πόνο προκύπτει η ανάγκη για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους με τη βοήθεια του ειδικού.
Γνωσιακή Αναλυτική Θεραπεία- Cognitive Analytical Therapy (CAT)
Αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον Anthony Ryle. Η ψυχοθεραπευτική αυτή προσέγγιση παίρνει στοιχεία από τη γνωσιακή αλλά και την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία.
Σκοπός της θεραπείας είναι να βοηθήσει το άτομο ν’ αναγνωρίσει τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές του, να καταλάβει την προέλευση τους και να εκπαιδευτεί σε στρατηγικές αντιμετώπισης έτσι ώστε να είναι το ίδιο περισσότερο λειτουργικό.
Το ψυχοθεραπευτικό αυτό μοντέλο στοχεύει σε παρέμβαση σύντομης διάρκειας (συνήθως από 8 έως 24 συνεδρίες).
Θεραπεία Σχημάτων
Η θεωρία της θεραπείας σχημάτων αναπτύχθηκε από τον Δρ. Jeffrey E. Young για την θεραπεία των διαταραχών προσωπικότητας, τη χρόνια κατάθλιψη, κι άλλα δύσκολα ή επίμονα προβλήματα. Η θεραπεία σχημάτων ενσωματώνει στοιχεία από τη γνωσιακή θεραπεία, την Ψυχανάλυση και την gestalt , δημιουργώντας μια ενιαία, μέθοδο θεραπείας. Σύμφωνα με τη θεραπεία σχημάτων οι ομάδες πεποιθήσεων που έχουμε σχηματίσει με βάση τις εμπειρίες που έχουμε σε μικρή ηλικία μας επηρεάζουν στο πως μεταφράζουμε τις καταστάσεις γύρω μας και πως αντιδρούμε σε αυτές.
Για παράδειγμα, ένα άτομο που από μικρή ηλικία ένιωθε αδιαφορία από το οικείο του περιβάλλον, σχηματίζει στην πορεία μια ομάδα πεποιθήσεων όπου πιστεύει ότι είναι ανάξιο να αγαπηθεί. Στην πορεία της ζωής του οποιοδήποτε δείγμα συναναστροφής μοιάζει (αλλά δεν είναι) με αδιάφορο το μεταφράζει ως αδιάφορο και αντιδρά όπως αντιδρούσε και στο παρελθόν.
Στόχος της θεραπείας σχημάτων είναι να βοηθήσει το άτομο να αντιληφθεί τα δυσλειτουργικά σχήματα (τις ομάδες δυσλειτουργικών πεποιθήσεών του) και να χτίσει υγιή σχήματα και τρόπους ανταπόκρισης στις καταστάσεις.
Δραματοθεραπεία
Η δραματοθεραπεία είναι μία ολιστική μέθοδος ψυχοθεραπείας που μπορεί να εφαρμοστεί τόσο σε ατομικό, όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Ξεχωρίζει από άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις διότι χρησιμοποιεί κυρίως τη θεατρική τέχνη και το ρόλο ως κύριο παράγοντα της αλλαγής και μεταμόρφωσης. Πολλά συναισθήματα, τα οποία δεν μπορούν να εκφραστούν σε λόγο, με τη βοήθεια της δραματοθεραπείας παίρνουν μορφή και έτσι δύναται η λεκτικοποίησή τους
Πως γίνεται
Το πρώτο συνθετικό της λέξης δραματοθεραπεία έχει τη ρίζα του στο αρχαίο ρήμα δράω-δρω που σημαίνει πράξη, ενέργεια. Στη δραματική πραγματικότητα συμμετέχει το σώμα, το συναίσθημα, η φαντασία, η νοητική επεξεργασία, υπάρχει δράση και αλληλεπίδραση. Εργαλεία που χρησιμοποιούνται στο δραματικό πλαίσιο είναι : ιστορίες, μύθοι, κείμενα με ρόλους, κουκλοθέατρο, μάσκες, αυτοσχεδιασμός, κίνηση, χορός, ζωγραφική, είναι παραδείγματα μιας σειράς καλλιτεχνικών παρεμβάσεων που ένας Δραματοθεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει. Αυτά θα επιτρέψουν τον πελάτη να διερευνήσει δύσκολες και επώδυνες εμπειρίες της ζωής μέσα από μια έμμεση προσέγγιση μέσα από το ρεπερτόριο ρόλων του.
Ο ρόλος στη δραματοθεραπεία, είναι μία θεμελιώδης έννοια η οποία προσδίδει συνοχή στην προσωπικότητα. Η προσωπικότητα εκλαμβάνεται ως άθροισμα ρόλων και όταν δυσλειτουργεί τότε η θεραπεία μέσα από τον μανδύα κάποιου ρόλου μπορεί να επανορθώσει τη διαταραχή.
Πόσο διαρκεί
Η διάρκεια της δραματοθεραπευτικής ομάδας κυρίως εξαρτάται από το δραματοθεραπευτικό μοντέλο που θα χρησιμοποιηθεί για να καλύψει τα αιτήματα και τις προθέσεις των μελών της ομάδας (δημιουργικό μοντέλο, εστιασμένο στην έκφραση – επικεντρωμένο μοντέλο εστιασμένο σε συγκεκριμένο στόχο ή στόχους – μοντέλο ψυχοθεραπευτικό εστιασμένο στην προσωπική ανάπτυξη – και το ολοκληρωμένο όπου εμπεριέχει τα προηγούμενα αλλά προχωράει πιο βαθιά στο αυτογνωσιακό μονοπάτι). Επίσης άλλος παράγοντας που προσδιορίζει τη διάρκεια είναι αν η ομάδα θα είναι ανοιχτή ή κλειστή.
Περισσότερες πληροφορίες για κάθε ψυχοθεραπευτική προσέγγιση μπορείς να βρείς εδώ.
