Τι είναι το πένθος;
Tο πένθος κατά τον Freud είναι η αντίδραση του ανθρώπου σωματικά και ψυχικά στην απώλεια, είτε αυτή έχει να κάνει με το θάνατο, είτε με την απειλή του θανάτου όπως μια σοβαρή ασθένεια, είτε με την απώλεια της εργασίας μας που σε αυτή την εποχή είναι κάτι το σύνηθες. Ακόμη και με τον αποχωρισμό γενικότερα. Η διαδικασία του πένθους είναι ένας προσωπικός δρόμος και αποτελείται από εσωτερικές διεργασίες του καθενός. Το πένθος θα λέγαμε ότι κατηγοριοποιείται σε φυσιολογικό καθώς και σε περιπεπλεγμένο.
Τι είναι το φυσιολογικό πένθος;
Το φυσιολογικό πένθος αποτελείται από τα γνωστά σε αρκετούς 5 στάδια.
- Την Άρνηση,η οποία αποτελεί μηχανισμό άμυνας όχι υψηλού επιπέδου. Κατά το πρώτο αυτό στάδιο δυσκολεύεται κανείς να παραδεχτεί τι ακριβώς του συμβαίνει όσο κι αν το αντικρίζει καθημερινά.
- Ο θυμός είναι το δεύτερο στάδιο. Θυμώνει κανείς με την τύχη του, με το ανώτερο ον, με τον αγγελιοφόρο της είδησης, με τη ζωή καθώς και με οτιδήποτε μπορεί να συνδεθεί με το γεγονός. Θυμός προς άπειρες κατευθύνσεις. ΄΄ Γιατί σ’ εμένα; ΄΄
- Το τρίτο στάδιο είναι η διαπραγμάτευση. Αυτό το στάδιο θυμίζει ίσως την άρνηση, αλλά είναι αρκετά πιο λειτουργικό. Αρχίζει να κατανοεί κανείς την πραγματικότητα και συνειδητοποιεί ακριβώς τι έχει συμβεί, δεν εθελοτυφλεί. Όμως ο θυμός εσωτερικεύεται. Τότε αρχίζει η απεγνωσμένη αναζήτηση μια λύσης. Το λεγόμενο ΄΄παζάρεμα.΄΄
- Έπειτα έρχεται η θλίψη ή και η Κατάθλιψη. Συνήθως όχι με την έννοια της κλινικής κατάθλιψης. Υπάρχουν τα βασικά συμπτώματα της ψυχικής νόσου για όσο διάστημα διαρκέσει το συγκεκριμένο στάδιο. Αποτελεί χρόνο με τον εαυτό, στον οποίο το άτομο εκτονώνεται μέσω του κλάματος. Σημαντικό ρόλο σε αυτό το στάδιο παίζει το υποστηρικτικό περιβάλλον.
- Τέλος φτάνουμε στο επιθυμητό στάδιο, την αποδοχή. Μαθαίνω να ζω με αυτό που μου συμβαίνει. Θυμάμαι το άτομο που έχασα και αναπολώ στιγμές καθώς είμαι ήρεμος.
Όπως προαναφέραμε, δεν περνάμε ακριβώς όλοι τα ίδια στάδια, ούτε και με την ίδια σειρά. Το πιο σύνηθες είναι να γίνονται εναλλαγές των σταδίων. Μην ξεχνάμε το πόσο λεπτό ζήτημα αποτελεί το πένθος καθώς και η διαχείρισή του. Σε αυτό το φυσιολογικό πλαίσιο το άτομο που θρηνεί και πενθεί δε χρειάζεται υποστήριξη από κάποιο ειδικό καθώς επίσης ούτε φαρμακευτική αγωγή. Το σημείο που πρέπει να κατευθυνθεί οπωσδήποτε κανείς για βοήθεια, είναι αυτό του περιπεπλεγμένου πένθους.
Τι είναι το περιπεπλεγμένο πένθος;
Ο τρόπος της διαχείρισης αυτής της επώδυνης κατάστασης όπως είναι το πένθος, έγκειται στην ιδιοσυγκρασία του καθενός, στις τραυματικές του εμπειρίες και γενικότερα στην ψυχική ανθεκτικότητα που έχει διαμορφώσει.
Όταν αυτή η διαχείριση ξεπερνάει το φυσιολογικό πλαίσιο και έχει παρατεταμένη διάρκεια, ή είναι δυσανάλογα επίπονη του γεγονότος, είτε υπάρχουν σκέψεις υπερβολικά αρνητικές και τα σωματικά συμπτώματα χρήζουν ιατρικής βοήθειας, περνάμε το κατώφλι του περιπεπλεγμένου πένθους.
Στην περίπτωση αυτή ξεφεύγουμε από τις προσδοκώμενες αντιδράσεις. Συνήθως αυτό το είδος πένθους επικρατεί, γιατί κρατά το πρόσωπο που πενθεί πιο κοντά με το αντικείμενο που πλέον απουσιάζει. Συχνά αυτό το είδος θρήνου παρουσιάζεται αποκλειστικά μετά από ένα θάνατο και όχι από κάποια άλλου είδους απώλεια, όπως ένας χωρισμός ανάμεσα σε δύο συντρόφους. Παρουσιάζεται σοβαρή έκπτωση στη λειτουργικότητα, το άτομο παύει να εργάζεται, να αυτόφροντίζεται ακόμα υστερεί και σε στοιχειώδη θέματα υγιεινής όπως ακριβώς συμβαίνει και στη βαθιά κλινική κατάθλιψη. Τα επεισόδια ξεσπάσματος είναι ανεξέλεγκτα. Το άτομο κλαίει γοερά μέχρι εξάντλησης ή και αυτοτραυματίζεται. Δεν απουσιάζουν φυσικά και οι σκέψεις αυτοκτονίας, σε σημείο που τα άτομα αυτά πρέπει να είναι υπό τον έλεγχο των άλλων διαρκώς ακόμα και σε πιο προσωπικές και ιδιωτικές στιγμές τους. Το άτομο συνήθως σκέφτεται το θάνατό του είτε για να έρθει πιο κοντά με τον αποθανόντα είτε γιατί τον κυριεύει κάποιο αίσθημα ενοχής και επιδιώκει την αυτοπροκαλούμενη τιμωρία του. Η ενοχή που νιώθει φυσικά το άτομο, δεν δικαιολογείται με λογικά επιχειρήματα.
Ένας άνθρωπος εγκλωβισμένος στο περιπεπλεγμένο ή αλλιώς στο παθολογικό πένθος παρασύρεται από την ακραία απελπισία του. Η πεποίθηση ότι η ζωή του δε θα επιστρέψει ποτέ πίσω είναι πανίσχυρη. Τείνει να αποξενώνεται από συγγενείς και φίλους, η κοινωνική του ζωή σταδιακά μειώνεται καθώς αυξάνεται η ευερεθιστότητά του. Ο θυμός του τον κάνει να γίνεται επιθετικός κι έτσι απομακρύνει ο ίδιος τους υπόλοιπους. Αυτό φυσικά οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο καθώς η μοναξιά ποτέ δεν ήταν καλή φίλη. Η εξαιρετικά παρατεταμένη διάρκεια του πένθους προβληματίζει και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επιφέρει διάφορα νοητικά, κινητικά και συμπεριφορικά προβλήματα. Μένοντας κανείς αδρανείς για καιρό χάνει ακόμα και σε τέτοιο βαθμό τη λειτουργικότητά του. Σε αυτή την κατηγορία όμως συμπεριλαμβάνονται ακραίες εκφράσεις, οπότε υπάρχει πιθανότητα και για το αντίθετο άκρο. Το άτομο μπορεί να εμφανίζεται με υπερδιέγερση ίσως επειδή ελοχεύει η απελπιστική προσπάθεια να ΄΄ξεχάσει΄΄. Μια άλλη χαρακτηριστική μέθοδος για αυτό είναι η κατάχρηση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών και υπερβολικής δόσης φαρμάκων. Το τελευταίο πιθανότατα να κρύβει μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας.
Φυσικά κανείς μας δεν καλωσορίζει το θάνατο, κάθε συναισθηματική εκδήλωση ως απόρροια αυτού είναι κατανοητή και αποδεκτή. Υπάρχει όμως πάντα η ηθική μας υποχρέωση να μην παραβλέπουμε τέτοια συμβάντα, αντιθέτως να σπεύδουμε για βοήθεια και υποστήριξη.
Βιβλιογραφία
- https://boro.gr/125597/penthos-kai-melagxolia-ta-symptwmata-toy-paratetamenoy-thrhnoy/
- https://www.lamiareport.gr/index.php/topika/item/33502-to-penthos-fysiologikos-peripeplegmenos-paragnorismenos-thrinos-diaxeirisi-kai-ana-noimatodotisisi
