Η παχυσαρκία είναι ένα πρόβλημα υγείας, που απασχολεί ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, σχεδόν το 1/3 των ανθρώπων ανά την υφήλιο είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι και δυστυχώς αυτοί οι αριθμοί έχουν ανοδική τάση. Ένας ορισμός, που μπορούμε να δώσουμε στην ερώτηση τι είναι παχυσαρκία, είναι ότι παχυσαρκία αποτελεί η περίσσεια σωματικού λίπους παρά βάρους. Ένα παχύσαρκο άτομο προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες από αυτές που καταναλώνει με αποτέλεσμα να εναποτίθεται λίπος και να σημειώνεται αύξηση του σωματικού βάρους. Μία από τις ευρέως χρησιμοποιούμενες μεθόδους, που επιτρέπουν τον πραγματικό υπολογισμό βάρους είναι η σχέση βάρους-ύψους (το πηλίκο του βάρους σε κιλά προς το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα).
Η πείνα ανήκει στα απαραίτητα ερεθίσματα για την επιβίωση του ανθρώπου, που περιλαμβάνει βιολογικούς και ψυχικούς παράγοντες. Οι αλλαγές στα επίπεδα κάποιων ουσιών στο σώμα μας ενεργοποιούν σήματα, που μας κάνουν να πεινάμε ή αντίθετα να σταματάμε την πρόσληψη τροφής. Επίσης, τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά ορισμένων τροφών, όπως η γεύση, η οσμή, τα χρώματα κτλ. αποτελούν ερεθίσματα, για να φάμε ή να απέχουμε. Αλλά μην ξεχνάμε τα συναισθήματά μας, που παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόσληψη τροφής τόσο όσο αφορά στην ποσότητα όσο και στο είδος. Η στενοχώρια, το άγχος, ο θυμός και η δυσφορία είναι μερικά αρνητικά συναισθήματα, που μας επηρεάζουν πολύ στο θέμα αυτό. Το επίπεδο των δραστηριοτήτων μας και το πρόγραμμα διατροφής και το κατά πόσο είναι ορθά κατανεμημένα τα γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας στέλνουν τα αντίστοιχα σήματα.
Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το πρόβλημα της διαταραχής της διατροφής ανάγεται στη βρεφική ηλικία και στη σχέση μητέρας-βρέφους ήδη από τις πρώτες ημέρες ζωής του μωρού.
Οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί της πείνας είναι δομές, που βρίσκονται στον εγκέφαλο. Είναι ο μεσο-κεντρικός υποθάλαμος και ο πλευρικός υποθάλαμος. Αν συμβεί βλάβη σε αυτά τα κέντρα, θα προκληθεί μεγάλη αύξηση της όρεξης για κατανάλωση τροφής και απώλεια της όρεξης αντίστοιχα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, που αλλάζουν οι συνθήκες ζωής ενός ατόμου, επηρεάζονται προσωρινά οι διατροφικές συνήθειές του. Υπάρχουν, όμως και άτομα, που δεν μπορούν από μόνα τους να ισορροπήσουν και να κρατήσουν τον έλεγχο. Αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα, που μας οδηγεί στη διάγνωση της διαταραχής της διατροφικής συμπεριφοράς.
Οι ασθενείς έχουν απωλέσει τον έλεγχο της πρόσληψης τροφής, που γίνεται περισσότερο εμφανής όταν το άτομο βιώνει ψυχοπιεστικές καταστάσεις. Εμφανίζεται είτε σαν διαρκής πείνα είτε σαν επεισοδιακή υπερφαγία συνδεδεμένη με κάποιου είδους συναισθηματική κρίση. Συγκεκριμένα, η υπερβολική κατανάλωση τροφής οφείλεται σε τυχόν συναισθηματικό κενό, που ενδεχομένως το άτομο να βιώνει, σε καταθλιπτικά συναισθήματα, σε προβλήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης κ.ά. και με τον τρόπο αυτό βρίσκει πρόσκαιρη ηρεμία και αισθάνεται προσωρινά ευφορία. Αποτελεί μια ψυχολογική παλινδρόμηση στο στοματικο-εξαρτητικό στάδιο της ψυχοκινητικής εξέλιξης.
Σπανιότερα, η διαταραχή οφείλεται σε γενετικά προκαθορισμένη δυσλειτουργία του υποθαλαμικού κέντρου κορεσμού από την τροφή. Και σε αυτή την περίπτωση, το άτομο πρέπει να ακολουθήσει συγκεκριμένο πρόγραμμα διατροφής με μειωμένη πρόσληψη θερμίδων και να θέσει όρια.
Οι σύγχρονες θεραπείες περιλαμβάνουν την ενδυνάμωση του μεταβολισμού του παχύσαρκου μέσα από την ενθάρρυνση για σωματική άσκηση, που οδηγεί σε μικρότερη κατανάλωση φαγητού. Άλλες θεραπείες είναι οι δίαιτες, τα φάρμακα, τα προγράμματα συμπεριφοράς και τέλος, μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις, οι χειρουργικές επεμβάσεις.
Η ψυχοθεραπεία με βάση το γνωστικό-συμπεριφορικό μοντέλο σε συνεργασία με κάποιον διαιτολόγο-διατροφολόγο χρησιμοποιεί ένα σύνολο θεραπευτικών ενεργειών, όπως ο ορισμός του κατάλληλου διατροφικού προγράμματος, η ώθηση προς τη σωματική άσκηση, η γνωστική ανασυγκρότηση, η ομαδική θεραπεία και συνεδρίες για τη συντήρηση του θετικού αποτελέσματος.
Κατά τη γνωστική ανασυγκρότηση αναλύονται και τροποποιούνται οι αρνητικές σκέψεις, που αποτελούν τροχοπέδη στην πρόοδο της θεραπείας και ενδυναμώνεται η θέληση του θεραπευόμενου προς αποτροπή της εγκατάλειψης της προσπάθειας. Συχνά, το άτομο συμμετέχει δυναμικά σε ασκήσεις αυτογνωσίας και χαλάρωσης, ενώ ιδιαίτερη επιτυχία παρουσιάζεται ως προς τα ποσοστά επίτευξης των στόχων από τη συμμετοχή σε ομάδες αυτοβοήθειας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Σύγχρονη ψυχολογία. Α΄ τόμος. Αθήνα, Ευρωεκδοτική, σελ. 70-78.
Παπαγεωργίου Γ Ε. Ψυχιατρική. Αθήνα, 2004, σελ. 255-258.
Παγκόσμιος οργανισμός υγείας. Στατιστικά στοιχεία για την παχυσαρκία του παγκόσμιου πληθυσμού. [ηλεκτρονική μορφή]. Λήψη 17.05.2020. Διαθέσιμα στο:
https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight.
Ιστότοπος iatronet. Υπολογισμός δείκτη μάζας σώματος. [ηλεκτρονική μορφή]. Λήψη 17.05.2020. Διαθέσιμο στο: https://www.iatronet.gr/members/bmi/results.html.
