Ο θυμός αποτελεί ένα φυσιολογικό, υγιές συναίσθημα, όπως η θλίψη, η ευχαρίστηση, η ενοχή ή η αποστροφή. Αυτά τα συναισθήματα συνδέονται με τη βασική επιβίωση και ακονίστηκαν κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Ο θυμός, όπως κάθε συναίσθημα, μεταδίδει ένα μήνυμα, που εκφράζει, ότι μια κατάσταση είναι ενοχλητική, δυσφορική, άδικη ή απειλητική και μας τοποθετεί σε «θέση μάχης». Ως συναίσθημα είναι φυσιολογικό, αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μας και μηχανισμός της εξελικτικής μας πορείας. Αλλά η μάχη δεν σημαίνει απαραίτητα να ρίχνεις γροθιές. Ο τρόπος έκφρασης του θυμού μας μπορεί να ποικίλλει, αλλά είναι και κάτι που μπορεί να καταδικάσει το ίδιο το συναίσθημα, εσφαλμένα, ως μη αποδεκτό. Για παράδειγμα, το να εκρήγνυμαι, όταν νιώθω θυμωμένος, μπορεί να με στοιχειοθετήσει στους ανθρώπους που είναι συχνά ή πολύ θυμωμένοι και αυτό να κοστίσει σε ανθρώπινες σχέσεις, ασχέτως, ότι όλοι νιώθουμε θυμωμένοι συχνά στην ζωή μας. Είναι, όμως, η μόνη μορφή θυμού που μπορεί να έχει επιπτώσεις στην ζωή μας και την ζωή των άλλων ανθρώπων γύρω μας;
Παθητική Επιθετικότητα
Ο θυμός μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους, είτε λεκτικούς είτε μη λεκτικούς. Διαφορετικοί τύποι θυμού, επηρεάζουν διαφορετικά τους ανθρώπους, και εκδηλώνονται με ποικίλες ενέργειες και πολλαπλά σημάδια. Μπορεί να είναι σαφές, ότι κάποιος είναι θυμωμένος, είτε από αυτά που λέει, είτε από αυτά που δεν λέει. Ακόμη και το σώμα μας παίρνει διαφορετική διάσταση. Τονώνονται κάποια χαρακτηριστικά, αλλάζουν οι αναπνοές και οι παλμοί. Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι είναι πολύ καλοί στην εσωτερίκευση του θυμού τους και μπορεί να είναι δύσκολο να παρατηρήσουμε οποιαδήποτε φυσικά σημάδια.
Είναι εύκολο να αναγνωρίσουμε την επιθετική συμπεριφορά: Κάποιος υψώνει τη φωνή του, λέει εκφοβιστικά πράγματα ή ίσως καταφεύγει σε σωματική κακοποίηση και βία. Όμως αυτή είναι απλά μία μορφή επιθετικής συμπεριφοράς. Η παθητική-επιθετική συμπεριφορά, από την άλλη πλευρά, είναι πιο λεπτή, πιο σκιώδης και πολύ πιο δύσκολο να αναγνωριστεί.
Πιο συγκεκριμένα, παθητική-επιθετική συμπεριφορά εκδηλώνουμε, όταν εκφράζουμε έμμεσα αρνητικά συναισθήματα, αντί να μιλάμε ανοιχτά για αυτά. Κάποιος που χρησιμοποιεί παθητική επιθετικότητα μπορεί να αισθάνεται θυμωμένος, δυσαρεστημένος ή απογοητευμένος, αλλά ενεργεί ως ουδέτερος, ευχάριστος ή ακόμα και χαρούμενος. Στη συνέχεια, βρίσκει έμμεσους τρόπους για να δείξει πώς αισθάνεται πραγματικά. Για παράδειγμα, όταν κάποιος χρησιμοποιεί παθητική επιθετικότητα, μπορεί να πει κάτι, όπως “Σίγουρα, θα ήμουν ευτυχής να το κάνω αυτό!” και να μη το κάνει ποτέ ή να παραπονιέται καθ’ όλη την διάρκεια.
Το γεγονός ότι είναι συχνά δυσδιάκριτη και όχι άμεση- αλλά παράλληλα πολύ επιθετική– προκαλεί τα θύματα να αναρωτηθούν, εάν φαντάζονται πράγματα. Μπορεί να μην συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει εξ αρχής και αυτό ακριβώς είναι μέρος του γιατί μπορεί να αποτελέσει τραυματική εμπειρία ή γιατί μπορεί να είναι δύσκολο να την χειριστούν.
Συγκεκριμένα σημάδια παθητικής – επιθετικής συμπεριφοράς περιλαμβάνουν δυσαρέσκεια και αντίθεση στις απαιτήσεις των άλλων, αναβλητικότητα και εκούσια λάθη, ως απάντηση, κυνικότητα, σκυθρωπή ή εχθρική στάση, συχνά παράπονα και αίσθηση υποτίμησης, αδικίας ή εξαπάτησης, ή συχνή κριτική των άλλων.
« Περίμενα να καταλάβεις… μετά σκέφτηκα ότι θα ήταν αδύνατον να διαβάσεις τις σκέψεις μου… για αυτό θα ήθελα να συζητήσουμε κάτι..»
Σύμφωνα με την ιατρική πρακτική και ερευνητική ομάδα Mayo Clinic ™, οι παθητικοί επιθετικοί άνθρωποι τείνουν να εκφράζουν τα αρνητικά τους συναισθήματα βλαβερά, αλλά έμμεσα. Αντί να αντιμετωπίζουν ζητήματα, συμπεριφέρονται με τρόπους που μοιάζουν να καλύπτουν με ένα πέπλο την εχθρότητα τους και τη δυσαρέσκεια τους.
Η παθητική επιθετικότητα δεν είναι ψυχική ασθένεια. Όμως τα άτομα με ψυχικές παθήσεις μπορεί να ενεργήσουν έτσι. Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν πως γίνονται παθητικοί – επιθετικοί. Ή μπορεί να σκέφτονται ότι είναι ο καλύτερος τόπος να αποφύγουν μία διαμάχη, ή να αποφύγουν να πληγώσουν τα συναισθήματα κάποιου, ή να αποτρέψουν μία αρνητική κατάληξη, όπως το να χάσουν την δουλειά τους. Ο καθένας μπορεί να συμπεριφέρεται παθητικά επιθετικά από καιρό σε καιρό. Αλλά αν είναι ένα γενικότερο μοτίβο, τότε υπάρχει πρόβλημα. Η παθητική επιθετικότητα μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για όλους τους εμπλεκόμενους, ενώ θα μπορούσε να βλάψει σοβαρά και τις προσωπικές και τις επαγγελματικές σχέσεις.
Stonewalling – ‘Όταν επικρατεί η σιωπή
Το stonewalling γνωστό και ως σιωπηλός χειρισμός, περιγράφεται από τον John Gottman στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως ένας προβληματικός τρόπος επικοινωνίας, το οποίο δυνητικά διαβρώνει την σχέση δυο ανθρώπων με τη πάροδο του χρόνου, καθώς δημιουργεί ένα πρότυπο κακής επικοινωνίας. Αντί να αντιμετωπίζουν άμεσα το πρόβλημα τα άτομα κάνουν ότι το αγνοούν, τακτική η οποία δημιουργεί έντονη δυσαρέσκεια, ενώ παράλληλα διαβρώνει την εμπιστοσύνη. Η σιωπηλή αυτή μεταχείριση μπορεί να παρουσιαστεί με πολλά ονόματα, όπως η υπεκφυγή, η κοινωνική απομόνωση το stonewalling ή το ghosting.
Αν και οι ψυχολόγοι έχουν διαφορετικούς ορισμούς για κάθε όρο, είναι ουσιαστικά όλες μορφές οστρακισμού. Ο κοινωνικός οστρακισμός αποτέλεσε μία κοινή τιμωρία για χιλιετίες. Παρόλα αυτά στις μέρες μας θεωρείται μορφή κακοποίησης.
Το stonewalling είναι η άρνηση οποιασδήποτε επικοινωνίας με το άλλο άτομο. Το stonewalling σε μια σχέση είναι όταν ένα άτομο αρνείται να επικοινωνήσει ή να συνεργαστεί με τον σύντροφό του και λειτουργεί σαν «πέτρινος τοίχος». Άτομα που χρησιμοποιούν αυτού του είδους τον χειρισμό μπορεί να αρνούνται να αναγνωρίσουν ακόμη και την παρουσία του άλλου ατόμου. Αποτελεί μορφή συναισθηματικής κακοποίησης και πολύ συχνά η αιτία είναι η επιθυμία του ατόμου που ασκεί αυτόν τον χειρισμό, να ελέγξει και να χειραγωγήσει το άλλο άτομο.
Η σιωπηλή μεταχείριση είναι μια ιδιαίτερα ύπουλη μορφή κακοποίησης, επειδή μπορεί να αναγκάσει το θύμα να συμφιλιωθεί με τον δράστη σε μια προσπάθεια να τερματίσει τη συμπεριφορά, ακόμη και αν το θύμα δεν γνωρίζει γιατί ζητά συγγνώμη. Ακόμη πιο επώδυνο και καταστροφικό από κάποιον που θεωρεί, ότι έχει συχνά δίκιο είναι κάποιος που αρνείται πλήρως να συνεργαστεί μαζί σας. Είναι ιδιαίτερα χειριστικό γιατί στερεί και στις δύο μεριές το δικαίωμα να αναλύσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Το ένα άτομο ασκεί τον συγκεκριμένο χειρισμό σε ένα άλλο και το δεύτερο άτομο δεν μπορεί να κάνει τίποτα για αυτό . Αντιθέτως, μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα θυμού και αγωνίας. Επιπλέον, συχνά αυξάνει την αρνητική κατάσταση που είχε σκοπό να αποτρέψει. Εξαιτίας αυτού, το stonewalling μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στην υγεία μιας σχέσης, ακόμη και αν το άτομο που σιωπά προσπαθεί να αποφύγει την σύγκρουση.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη σιωπηλή μεταχείριση για διάφορους λόγους, όπως:
• Αποφυγή: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνθρωποι παραμένουν σιωπηλοί σε μια συνομιλία επειδή δεν ξέρουν τι να πουν ή θέλουν να αποφύγουν τις συγκρούσεις.
• Επικοινωνία: Ένα άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει τη σιωπηλή μεταχείριση εάν δεν ξέρει πώς να εκφράσει τα συναισθήματά του, αλλά θέλει ο σύντροφός του να γνωρίζει ότι είναι αναστατωμένος.
• Τιμωρία: Εάν ένα άτομο χρησιμοποιεί σιωπή για να τιμωρήσει κάποιον ή να ασκήσει έλεγχο ή εξουσία πάνω του, αυτή είναι μια μορφή συναισθηματικής κακοποίησης.
Η έρευνα δείχνει ότι τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες χρησιμοποιούν αυτόν τον χειρισμό και μπορεί να έχει άμεσες και πολύπλοκες ψυχολογικές επιπτώσεις και στους δυο εμπλεκόμενους.
Αποτελεί κακοποίηση;
Τα άτομα που χρησιμοποιούν τη σιωπή με καταχρηστικό τρόπο εάν:
• σκοπεύουν να βλάψουν ένα άλλο άτομο με τη σιωπή τους
• η σιωπή διαρκεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα
• η σιωπή τελειώνει μόνο όταν το αποφασίσουν
• μιλούν με άλλα άτομα αλλά όχι με τον σύντροφό τους
• αναζητούν συμμαχίες από άλλους
• χρησιμοποιούν τη σιωπή για να κατηγορήσουν τον σύντροφό τους και να τους κάνουν να αισθάνονται ένοχοι
• χρησιμοποιούν τη σιωπή για να χειραγωγήσουν ή να «βελτιώσουν» τον σύντροφό τους ή για να τους πιέσουν για να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους
Εάν η σιωπή χρησιμοποιείται τακτικά ως χειρισμός και καταχρηστικά, μην κατηγορείται τον εαυτό σας. Η σιωπή του συντρόφου σας δεν είναι δικό σας σφάλμα, ανεξάρτητα με το πόσο έντονα προσπαθούν να σας πείσουν. Εάν ο σύντροφός σας δεν είναι πρόθυμος να αλλάξει, ίσως θελήσετε να εξετάσετε τις επιλογές σας, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής της σχέσης σε κάποιο σημείο.
Διαχείριση θυμού
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η διαχείριση θυμού είναι να μάθουν να καταστέλλουν τον θυμό τους. Αλλά το να μην θυμώνεις ποτέ, δεν είναι υγιής στόχος. Ο θυμός θα βγει ανεξάρτητα από το πόσο σκληρά προσπαθείτε να το μειώσετε. Ο πραγματικός στόχος της διαχείρισης του θυμού δεν είναι να καταστείλει τα συναισθήματα του θυμού, αλλά να κατανοήσει το μήνυμα πίσω από το συναίσθημα και να το εκφράσει με έναν υγιή τρόπο. Όταν συμβεί, όχι μόνο θα αισθανθείτε καλύτερα, θα έχετε επίσης περισσότερες πιθανότητες να ικανοποιήσετε τις ανάγκες σας, να είστε σε θέση να διαχειριστείτε καλύτερα τις συγκρούσεις στη ζωή σας και να ενισχύσετε τις σχέσεις σας.
Η γνώση της τέχνης της διαχείρισης θυμού απαιτεί δουλειά, αλλά όσο περισσότερο εξασκούμαστε, τόσο πιο εύκολα θα συμβεί. Και η απόδοση είναι τεράστια. Η διαχείριση του θυμού μας και η κατάλληλη έκφραση του θα γίνει πολύτιμος αρωγός στην οικοδόμηση των σχέσεων μας, την επίτευξη των στόχων μας και σε γενικότερο πλαίσιο της επίτευξης μιας πιο υγιούς και ικανοποιητικής ζωής.
https://www.webmd.com/mental-health/passive-aggressive-behavior-overview
https://www.thehealthy.com/mental-health/signs-passive-aggressive-behavior/
https://www.verywellmind.com/coping-when-your-spouse-shuts-down-4097175
