Η επιληψία είναι χρόνια νευρολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια επιληπτικής κρίσης, λόγω της αυξημένης και συγχρονισμένης ηλεκτρικής διέγερσης των νευρώνων του εγκεφάλου. Η επιληπτική κρίση είναι ένα επεισόδιο ανώμαλης ηλεκτρικής δραστηριότητας σε κάποιο σημείο του εγκεφάλου. Αυξημένες ηλεκτρικές διεγέρσεις παρουσιάζονται όταν διαταραχθεί το ισοζύγιο ανάμεσα στη διέγερση και την αναστολή των νευρώνων η οποία με την σειρά της προκαλείται από μια ανισορροπία στο ισοζύγιο των νευροδιαβιβαστών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει κάποια συμπτώματα όπως απώλεια των αισθήσεων ή σπασμούς. Επιληπτικός σπασμός ονομάζεται μία διαλείπουσα, παροξυσμική, στερεότυπη διαταραχή της συνείδησης, του συναισθήματος, της αίσθησης, της κινητικής λειτουργίας ή της συμπεριφοράς που οφείλεται σε εκφορτίσεις των φλοιϊκών νευρώνων.
Είναι γνωστοί πάνω από 40 τύποι επιληψίας. Η επιληψία ταξινομείται αιτιολογικά, τοπογραφικά, αναλόγως της συχνότητας εμφάνισης των κρίσεων, ή βάσει των ηλεκτροφυσιολογικών ευρημάτων.
Βάσει της αιτιολογίας η επιληψία ταξινομείται ως εξής:
- Ιδιοπαθής, όταν δεν ανευρίσκεται σαφές οργανικό αίτιο
- Συμπτωματική, όταν υπάρχει σαφές αίτιο (εγκεφαλικές αλλοιώσεις, κακώσεις, τραυματισμοί κλπ)
- Κρυπτογενής, όταν υπάρχει σοβαρή υποψία για την ύπαρξη αιτίου το οποίο ωστόσο παραμένει μη αναγνωρίσιμο.
Βάσει της εντόπισης της επιληπτογόνου εστίας, η επιληψία και οι επιληπτικές κρίσεις ταξινομούνται ως εξής:
- Γενικευμένες
- Εστιακές
Η ΕΠΙΛΗΨΙΑ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
Το να είσαι παιδί με επιληψία και να μεγαλώνεις με αυτή δεν είναι εύκολο. Από την μία πλευρά, οι απρόβλεπτες κρίσεις που δεν ελέγχονται όλες με φαρμακευτική αγωγή και που είναι δύσκολο να γνωρίζει πότε και αν θα παύσουν να συμβαίνουν. Και από την άλλη, οι δυσκολίες που πρέπει να αντιμετωπίσει καθημερινά. Δυσκολίες βιολογικές, σωματικές, ψυχολογικές, κοινωνικές. Στην Αμερική, 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επιληψία, εκ των οποίων οι 450.000 είναι παιδιά. Στη Γαλλία, περίπου 200.000 παιδιά ενώ στην Ελλάδα κάθε χρόνο παρουσιάζονται 3.000-5.000 νέα περιστατικά, εκ των οποίων τα 1.500 είναι περιπτώσεις με εστιακή επιληψία.
ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ
Πυρετικοί σπασμοί
Εκδηλώνονται τη βρεφική και παιδική ηλικία κατά τη διάρκεια μιας εμπύρετης εξωκρανιακής λοίμωξης, ενώ διακρίνονται σε απλούς και σύνθετους. Οι απλοί πυρετικοί σπασμοί εκδηλώνονται μεταξύ 6 μηνών και 6 ετών και με πυρετό συνήθως άνω των 38.5 ºC. Πρόκειται για γενικευμένους τονικοκλονικούς σπασμούς μικρής διάρκειας ( < 15 λεπτών). Οι σύνθετοι πυρετικοί σπασμοί είναι εστιακοί και διάρκειας μεγαλύτερης ων 15 λεπτών. Το 2-4% των παιδιών παρουσιάζει τουλάχιστον έναν πυρετικό σπασμό.
Σύνδρομο West
Πρόκειται για σχετικά σπάνιους βρεφικούς σπασμούς, καθώς αφορά τις παιδικές επιληψίες σε ποσοστό 1-5%. Χαρακτηρίζεται από σύντομους τονικούς ή κλονικούς σπασμούς. Εμφανίζεται σε βρέφη 3-12 μηνών και πιο συχνά σε βρέφη 4-7 μηνών.
Σύνδρομο Lennox-Gastau
Επίσης σχετικά σπάνιο, καθώς αποτελεί το 1-5% των παιδιών επιληψιών. Εμφανίζεται συνήθως σε παιδιά μεταξύ των 2 και 6 ετών και χαρακτηρίζεται από τονικούς, ατονικούς σπασμούς και άτυπες αφαιρέσεις.
Τυπικές αφαιρέσεις της παιδικής ηλικίας (Petit-Mal)
Πρόκειται για γενικευμένη ιδιοπαθή επιληψία και εμφανίζεται σε παιδιά ηλικίας μεταξύ 3 και 12 ετών. Χαρακτηρίζεται από αφαιρέσεις δευτερολέπτων, οι οποίες μπορούν να επαναλαμβάνονται από 10 εώς 100 φορές μέσα στη μέρα.
Ρολάνδειος επιληψία
Πρόκειται για καλοήθη εστιακή ιδιοπαθή επιληψία με κεντρο-κροταφικές εκφορτίσεις και αποτελεί στο το 15-20% των παιδικών επιληψιών. Εμφανίζεται σε παιδιά ηλικίας 3-13 ετών και πιο συχνά σε παιδιά 5-10 ετών. Ενώ, συνήθως εμφανίζονται είτε στην αρχή του ύπνου ή λίγο πριν την αφύπνιση.
Ιδιοπαθής επιληψία με γενικευμένους τονικοκλονικούς σπασμούς (Grand-Mal)
Αποτελεί λιγότερο από το 5% των παιδικών επιληψιών και ξεκινά να εμφανίζεται σε παιδιά 3-11 ετών. Χαρακτηρίζεται από απώλεια συνείδησης.
Εφηβική μυοκλονική επιληψία
Εμφανίζεται σε παιδιά ηλικίας 10-18 ετών και πρόκειται για τη συχνότερη επιληψία της εφηβικής ηλικίας. Χαρακτηρίζεται από αφαιρέσεις, που αρχίζουν σε ηλικία 5-16 ετών, μυοκλονικές συσπάσεις κατά την αφύπνιση (1-9 χρόνια αργότερα) και τους γενικευμένους τονικοκλονικούς σπασμούς (μετά από μερικούς μήνες).
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
Οι επιπτώσεις της ασθένειας στη ζωή του παιδιού εξαρτάται από ένα σύνολο παραγόντων. Από τους σημαντικότερους αποτελούν η αιτιολογία και ο τύπος της επιληψίας, η συχνότητα των κρίσεων και η ποσότητα της απαραίτητης, για τον έλεγχό της ασθένειας, φαρμακευτικής αγωγής. Οι ανθεκτικές στα φάρμακα επιληψίες που εμφανίστηκαν νωρίς, που συνδέονται με ορισμένη νευρωνική δυσλειτουργία και όπου οι κρίσεις είναι συχνές ή παρατεταμένες, θεωρούνται οι πιο ολέθριες για τη σωστή προσωπική, κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού.
Η ευερεθιστότητα, η επιθετικότητα, η πρόκληση αναταραχής και η αστάθεια είναι συχνά παράπονα στις επιληψίες. Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητας, παρατηρείται συχνά σε παιδιά με επιληψία. Επίσης, όπως και σε άλλες χρόνιες παιδικές και μη ασθένειες, η κατάθλιψη είναι επίσης πολύ συχνή και πολύ υποτιμημένη. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες 12-36% των παιδιών με επιληψία εκδηλώνει καταθλιπτικά συμπτώματα και παρουσιάζουν ποσοστό αποπειρών αυτοκτονιών υψηλότερο από αυτό του γενικού πληθυσμού. Κατάθλιψη που δεν προέρχεται αποκλειστικά και μόνο από τις δυσκολίες διαχείρισης της ίδιας της ασθένειας. Σημαντικό ρόλο κατέχει και το κοινωνικό στίγμα γύρω από την ασθένεια.
Οι γνωστικές λειτουργίες, η προσοχή, η γλώσσα, η μνήμη, η αντίληψη και τα συναισθήματα, μπορούν επίσης να αλλοιωθούν από την επιληψία κατά την παιδική ηλικία. Τα προβλήματα προσοχής, εκτελεστικών λειτουργιών, μνήμης και επεξεργασίας πληροφοριών είναι αυτά που καταγράφονται πιο συχνά. Οι ελλειμματικές γνωστικές λειτουργίες είναι λογικό πως θα επηρεάσουν τις διαδικασίες μάθησης και την ποιότητα της εκπαίδευσης του παιδιού.
ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η πλειοψηφία των παιδιών με επιληψία μπορούν να έχουν μια συνηθισμένη, κανονική εκπαίδευση. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει πως δεν συνεχίζουν τα παιδιά να αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Δυσκολίες όπως πολλές απουσίες λόγω πολλαπλών και νυχτερινών κρίσεων, ο απρόβλεπτος χαρακτήρας των κρίσεων, το άγχος, οι επιπτώσεις των φαρμάκων ή το κοινωνικό στίγμα. Οι δυσκολίες είναι πολλές και το σχολείο θα πρέπει να ενθαρρύνει τη φροντίδα και τη σωστή και κατάλληλη συνοδεία του παιδιού.
Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ – ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
Από την αρχή, κιόλας, του κάθε έτους, θα πρέπει να έρθουν σε επαφή διευθυντές, καθηγητές, οι γονείς και το παιδί χωρίς να περιμένουν να εμφανιστούν τα πρώτα παιδαγωγικά, ψυχολογικά ή κοινωνικά προβλήματα. Αυτή η συνεργασία είναι ιδιαίτερα σημαντική για το παιδί ώστε να μπορέσει να κατασκευάσει μια συμμαχία σχολείου- οικογένειας που θα καθησυχάζει τις ανασφάλειες και τις αμφιβολίες του, όσον αφορά τις διαδικασίες μάθησης αλλά και την ένταξή του στη τάξη.
Πολύ σημαντική κρίνεται η ενημέρωση και η πληροφόρηση της τάξης και των συμμαθητών του παιδιού όσον αφορά την επιληψία, πιθανά μέτρα αντιμετώπισης μια επιληπτικής κρίσης κατά τη διάρκεια ης ημέρας αλλά και το πιθανό αντίκτυπο στη μαθητεία του παιδιού. Βεβαίως, η ενημέρωση αυτή και οι πληροφορίες που θα μοιραστούν θα πρέπει να συζητηθούν πρώτα με τους γονείς, οι οποίοι θα πρέπει να δώσουν και τη συγκατάθεσή τους και με επίκεντρο το παιδί. Και αυτό για να μην «ξεχαστεί» ή «εξαφανιστεί» πίσω από την επιληψία του. Ο σκοπός είναι πάνω από όλα να του επιτραπεί να υπάρχει ανάμεσα στους υπόλοιπους και να παγιωθούν οι κοινωνικοί δεσμοί του.
Η ενημέρωση αυτή δεν χρειάζεται να γίνει στην αρχή του κάθε έτους. Αντίθετα, είναι χρήσιμο να δοθεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα να γνωριστούν τα παιδιά μεταξύ τους και να βρει ο καθένας τη θέση του, το ρόλο του μέσα στη τάξη. Χρήσιμη, επίσης, θα μπορούσε να ήταν μια συνεργασία με μια από τις πολλές υπάρχουσες οργανώσεις που θα μπορούσαν να επισκεφθούν το σχολείο στα πλαίσια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.
Η ΣΩΣΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΚΡΙΣΗΣ
Σε περίπτωση επιληπτικής κρίσης είναι σημαντικό να προσφερθεί ασφάλεια στο παιδί και να αντιμετωπιστεί η κατάσταση ήρεμα και αποτελεσματικά. Τα τρία στοιχεία στα οποία θα πρέπει να δοθεί προσοχή είναι το περιβάλλον, η θέση και η πληροφόρηση.
Το περιβάλλον.
Από την αρχή της κρίσης , είναι σημαντικό να προστατευθεί το παιδί από πιθανούς τραυματισμούς. Ίσως, είναι αναγκαία η υποστήριξη του παιδιού για την αποφυγή απότομης πτώσης και η απομάκρυνση επικίνδυνων αντικειμένων από κοντά του. Εάν είναι εύκολη, ενδείκνυται η τοποθέτηση ενός μαξιλαριού ή κάποιου ρούχου κάτω από το κεφάλι του, ώστε να αποφευχθεί τραυματισμός από την πρόσκρουση στο έδαφος. Τέλος, ενδείκνυται η χαλάρωση των ρούχων, κυρίως γύρω από τον λαιμό.
Η θέση.
Μόλις είναι εύκολο, ενδείκνυται η τοποθέτηση του παιδιού σε πλάγια θέση ασφαλείας. Έτσι, επιτρέπεται η σωστή είσοδος του αέρα στους πνεύμονες και δεν επιτρέπει την φραγή των αναπνευστικών οδών (από σάλιο, εμετό, κλπ).
Η πληροφόρηση.
Ο καθησυχασμός του παιδιού κατά τη διάρκεια της κρίσης αλλά και κατά την διάρκεια της επαναφοράς από αυτήν, είναι σημαντικός, Εξίσου σημαντική είναι και η προσπάθεια σημείωσης της διάρκειας και των χαρακτηριστικών της κρίσης. Οι σημειώσεις αυτές είναι χρήσιμες για τον γιατρό του παιδιού.
Κατά τη διάρκεια μιας επιληπτικής κρίσης, το παιδί δεν πρέπει να μετακινηθεί, ούτε να εμποδιστούν οι κινήσεις του, ούτε να τοποθετηθεί οποιοδήποτε αντικείμενο στο στόμα του (πχ δάχτυλα) ή να του δοθεί νερό.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ
Η ένταξη του παιδιού με επιληψία στη τάξη απαιτεί από τον εκπαιδευτικό να συνειδητοποιήσει και να αποδεχτεί τους περιορισμούς και να προσαρμοστεί σε αυτούς. Ο πρώτος περιορισμός έγκειται στο γεγονός πως οι κρίσεις δεν συμβαίνουν μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αντίθετα, στη παιδική επιληψία, οι κρίσεις εκδηλώνονται συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας, διαταράσσοντας την ποιότητα του ύπνου. Έτσι, το παιδί μπορεί να είναι κουρασμένο και κουραστικό, λιγότερο προσεχτικό και περισσότερο ευερέθιστο από το κανονικό. Η καθημερινή λήψη φαρμάκων σε συνδυασμό με πιθανά γνωστικά προβλήματα, όπως προβλήματα προσοχής, μνήμης ή εκτέλεσης αποτελούν τροχοπέδη στη συμμετοχή του παιδιού στη τάξη. Επίσης, μπορεί να προκληθούν στον εκπαιδευτικό αισθήματα φόβου και ενοχής πως δεν θα καταφέρει να καλύψει τις μαθησιακές ανάγκες του παιδιού. Ωστόσο, η διαδικασία ένταξης του παιδιού μπορεί να οδηγήσει σε έναν θετικό επαναπροσδιορισμό της παιδαγωγικής από τον δάσκαλο. Για παράδειγμα, είναι εύλογη η πρόβλεψη και η σχεδίαση μιας παιδαγωγική διαφοροποιημένης/ προσωποποιημένης, κατά την οποία προτείνονται παιδαγωγικές μέθοδοι βασισμένοι στις ετερογενείς ικανότητες των παιδιών. Μια παιδαγωγική που θα επιτυγχάνει τους κοινούς. για όλους, στόχους μέσα από διαφορετικούς δρόμους για τον καθένα.
ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΩΝ
Πιο πολύ και από τους συμμαθητές του, η σχολική «άνθηση» του παιδιού με επιληψία εξαρτάται σημαντικά από τις προσδοκίες που έχουν για αυτό οι ενήλικες. Επομένως, είναι σημαντικό οι διατυπώσεις και οι οδηγίες να γίνονται με προσοχή. Για παράδειγμα, «Προσπάθησε λίγο!», «Συγκεντρώσου πιο πολύ!», «Δεν είναι και τόσο δύσκολο!», «Κάνε πιο γρήγορα!», είναι φράσεις που ασκούν μια δύσκολα αντιμετωπίσιμη και εξαντλητική πίεση στο παιδί. Αντίθετα, ο εκπαιδευτικός μπορεί να εξηγήσει και να δείξει στο παιδί πως η διαδικασία μάθησης περιλαμβάνει και αποδέχεται τα λάθη, τα αδιέξοδα και τους ενδοιασμούς. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να ενθαρρύνει το παιδί, δημιουργώντας του θετικά συναισθήματα ακόμα και όταν αποτυγχάνει. Απλές στάσεις που μπορούν να ωφελήσουν όλη τη τάξη είναι:
- Να επικεντρωθεί η συζήτηση σε αυτό που πρέπει το παιδί να κάνει και όχι σε αυτό που δεν πρέπει να κάνει. Για παράδειγμα, ο εκπαιδευτικός μπορεί να πει «Περπάτα πιο σιγά» αντί για «Σταμάτα να τρέχεις όλη την ώρα!» ή μπορεί να πει «Μίλα χαμηλόφωνα» αντί για «Σταμάτα να φωνάζεις!».
- Να αποφεύγονται οι προσωπικές κρίσεις και χαρακτηρισμοί. Για παράδειγμα, σε περίπτωση που το παιδί χτυπήσει ένα άλλο, ο εκπαιδευτικός μπορεί να πει «Χτύπησες το συμμαθητή σου, αυτό είναι κακό» αντί για «Είσαι κακός, χτύπησες το συμμαθητή σου».
- Να χρησιμοποιούνται ενθαρρυντικές φράσεις όπως: «Θα τα καταφέρεις, μπορώ να σε βοηθήσω αν το χρειαστείς» αντί για «Δεν τα κατάφερες, άρχισε πάλι!».
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
Στη τάξη, το παιδί με επιληψία μπορεί πολλές φορές να έρθει αντιμέτωπο με καταστάσεις αποτυχίας. Τα συχνά λάθη, οι κακοί βαθμοί, δυσκολία να ακολουθήσει το ρυθμό της τάξης και ο φόβος της απογοήτευσης γονέων και δασκάλων, μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό ο εκπαιδευτικός να ενθαρρύνει το παιδί, να «διορθώνει» τους στόχους σε πιο εύκολα επιτεύξιμους και να ενεργοποιεί κάθε θετική συμπεριφορά, κάνοντας κατάχρηση λέξεων και φράσεων όπως: «Μπράβο!», «Τέλεια!», «Ουάου», «Τα πας πολύ καλά, θα τα καταφέρεις!» ή «Θα τα καταφέρεις, πιστεύω σε σένα!». Επίσης, ο εκπαιδευτικός μπορεί να εφαρμόσει κάποιες μεθόδους αξιολόγησης, όπως:
- Η μέθοδος του πράσινου στυλό. Πρόκειται για μία μέθοδο κατά την οποία, ο εκπαιδευτικός δε διορθώνει τα λάθη (και κυρίως με κόκκινο στυλό) αλλά υπογραμμίζει και κυκλώνει τις σωστές απαντήσεις με ένα λιγότερο επιθετικό χρώμα (το πράσινο για παράδειγμα). Ο σκοπός είναι να συγκεντρωθεί η προσοχή των παιδιών σε αυτό που καταφέρνουν και όχι σε αυτό στο οποίο αποτυγχάνουν.
- Η μέθοδος αξιολόγησης με εμπιστοσύνη. Η αξιολόγηση γίνεται σε 3 στάδια. Κατά το πρώτο στάδιο, γίνεται η ανακοίνωση του προγράμματος αξιολόγησης. Το δεύτερο στάδιο, αφορά μια πρώτη προ-αξιολόγηση σε μορφή ερωτήσεων-απαντήσεων και τέλος, κατά το τρίτο στάδιο γίνεται η αξιολόγηση και η διόρθωση των απαντήσεων. Η μέθοδος αυτή επιτρέπει σε κάθε μαθητή να ολοκληρώνει ήρεμα την αξιολόγηση του χωρίς να φοβάται τους κακούς βαθμούς και τη αποτυχία.
Η χαρά της μάθησης γεννιέται μέσα από τη χαρά της επιτυχίας.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
Όπως έχει ήδη προαναφερθεί, το παιδί με επιληψία μπορεί να παρουσιάζει γνωστικές διαταραχές και προβλήματα. Προβλήματα γλώσσας, προφορικής έκφρασης, κατανόησης, γραφής, ανάγνωσης, ορθογραφίας, λογικο-μαθηματικά, προσοχής, μνήμης κ.α. Σε περίπτωση προβλημάτων στην έκφραση, ο εκπαιδευτικός είναι καλό να καθησυχάζει το παιδί, να ευνοεί τη δημιουργία μιας μη λεκτικής επικοινωνίας, να ενθαρρύνει το παιδί να εκφράσει τη γνώμη του, να έχει υπομονή, να ακούει το παιδί και να μην το διακόπτει. Επίσης, σημαντικό είναι να λαμβάνει υπόψιν του τη κούραση του παιδιού και προπάντων να μην οριοθετεί το παιδί με βάση ποιες πιστεύει ότι είναι οι δυνατότητες του. Σε περίπτωση προβλημάτων στην αντίληψη, ο εκπαιδευτικός μπορεί να προσπαθήσει να προσαρμόσει τη ροή του λόγου του, τις οδηγίες καθώς και τον τρόπο που μεταφέρει τις οδηγίες αυτές (π.χ μπορεί να προσθέσει χειρονομίες, γραφικά, σχέδια κλπ). Είναι επίσης, χρήσιμο να επαληθεύει συχνά πως το παιδί κατάλαβε και να δημιουργήσει ένα ήρεμο περιβάλλον στη τάξη. Σε περίπτωση διαταραχής της προσοχής, είναι χρήσιμο ο εκπαιδευτικός να απομονώσει το παιδί από οτιδήποτε μπορεί να του αποσπάσει την προσοχή. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να καθίσει στα πρώτα θρανία και μακριά από θορύβους (πχ παράθυρο). Επίσης, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να τραβάει συνεχώς την προσοχή του παιδιού και να συμβάλει στην εγκαθίδρυση μιας καθημερινής σχολικής ρουτίνας. Τέλος, σε περίπτωση προβλημάτων στη μνήμη, είναι απαραίτητο ο εκπαιδευτικός να «είναι» η μνήμη του παιδιού. Οι επαναλήψεις σε οδηγίες και δραστηριότητες, πρέπει να είναι συχνές για να υποστηριχθεί και να εξασφαλιστεί η κατανόηση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κανακούδη – Τσακαλίδου Φ., Κάττος Γ. (2007). Νοσήματα νευρικού. Βασική Παιδιατρική (σελ. 574-579). 2η έκδοση. Θεσσαλονίκη: University Studio Press
Danziger N., Alamowitch S. (2018). Épilepsie. Neurologie (257-290). 12ème édition actualisée. Paris: MED-LINE Editions.
Dupont S. (2014). L’épilepsie 100 questions réponses pour mieux comprendre l’ épilepsie. Paris: Éditions Ellipses.
Leunen D. (2017). 100 idées pour accompagner un enfant avec épilepsie. Paris: Éditions Tom Pousse.
