Η ομαδική ψυχοθεραπεία είναι μια διαπροσωπική διαδικασία ανάμεσα στον ειδικό ψυχικής υγείας και σε μία ομάδα ανθρώπων που έχουν κάτι κοινό μεταξύ τους (στάσεις, προβληματισμούς). Πρόκειται για μια διερεύνηση του εαυτού και της ομάδας κατ’ επέκταση και μέσα από τη διαδικασία, ο κάθε συμβουλευόμενος επιτυγχάνει την προσωπική του αυτογνωσία και προσπαθεί να ξεπεράσει τις όποιες δυσκολίες του (Μαλικιώση-Λοΐζου,2017).
Τα προσφερόμενα αγαθά στους συμμετέχοντες είναι πολλά. Μερικά εξ αυτών είναι:
- Ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη συμπεριφορά μας
- Αντιλαμβανόμαστε πως οι άλλοι βλέπουν αυτή τη συμπεριφορά
- Βλέπουμε τι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς, εξαιτίας του τρόπου που τοποθετούμαστε μέσα στην ομάδα
- Κατανοούμε πόσο επηρεάζεται η άποψη που έχουμε για τον εαυτό μας (Yalom, 2004).
Τα ψυχοθεραπευτικά μοντέλα που παρέχουν την ομαδική θεραπεία είναι 6, η Υπαρξιακή, η Αναλυτική, του Ψυχόδραμα Moreno, η Γνωστικο-συμπεριφορική (CBT), η Συστημική και η Προσωποκεντρική.
Ειδικότερα, η Υπαρξιακή του ψυχιάτρου Irvin Yalom, με τη μέθοδο Εδώ και Τώρα απευθύνεται σε όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη ζωή και τις σχέσεις τους (Yalom, 2006). Η Αναλυτική με εκπρόσωπο το Foulkes θέτει ως κύριο μέλημα τη μεταβίβαση και τις ασυνείδητες εκφάνσεις του ψυχισμού ως σημεία ερμηνείας και ανάπτυξης (Foulkes, 1984). Επίσης, το Ψυχόδραμα Moreno, πρόκειται για μια αναβίωση της καθημερινής δράσης του ατόμου, που επιτρέπει την καλύτερη γνωριμία με τον εαυτό (Clayton, 2012), ενώ η Γνωστικο-Συμπεριφορική, έχει ως σκοπό την ανάδειξη της ευημερίας και της αντιμετώπισης συγκεκριμένων δυσκολιών (Beck, 2016). Στη Συστημική, το κάθε άτομο μπορεί να αναγνωρίσει κομμάτια του εαυτού του, καθώς και να αντιληφθεί τον τρόπο που σχετίζεται και αλληλεπιδρά με άτομα της οικογένειας ή κάποιου άλλου συστήματος (Pinsof & Lebow, 2005).
Όσον αφορά την Προσωποκεντρικη, στην Αμερική τις δεκαετίες ’60-’70, ο Carl Rogers, οργάνωσε θεραπευτικές ομάδες, γνωστές και ως encounter groups (Haley & Yates, 2019), τα οποία αποτελούνται συνήθως από 8 έως 18 άτομα, που σχετίζονται μεταξύ τους (Πολέμη-Τοδούλου, 2005). Οι στόχοι και οι κατευθύνσεις εστιάζονται στην ίδια τη διαδικασία και στη δυναμική των συμμετεχόντων, ενώ οι διευκολυντές κατέχουν έναν μη κατευθυντικό ρόλο, παραμένουν ανοιχτοί και δημιουργούν ένα ασφαλές πλαίσιο, για να μπορούν τα άτομα να εξερευνήσουν τον εαυτό τους και να σχετιστούν με τα υπόλοιπα μέλη (Rogers, 1959). Συνεπώς, τα μέλη υποστηρίζουν το ένα το άλλο αμοιβαία. Με αυτό τον τρόπο παρέχεται η βοήθεια και ο ένας μαθαίνει από τον άλλο. Ως αποτέλεσμα αυτού, υπάρχει μια πλούσια εμπειρία μάθησης εντός της ομάδας (Schmid, 1998). Ο καθένας συναντά μια διαφορετική πραγματικότητα από τη δική του και έναν άλλο κόσμο αξιών, που αυτόματα επαναπροσδιορίζουν το δικό του, όντας φυσικά ανοιχτός σε αυτή την εμπειρία (Wood, 1988).
“Το άτομο δημιουργεί την ομάδα και η ομάδα το άτομο”
(Wood, 1988)
Σε μια θεραπευτική ομάδα (Yalom, 2006):
- ανακαλύπτεις ότι δεν είσαι μοναδικός όσον αφορά τους προβληματισμούς, τις δυσκολίες και τα αρνητικά συναισθήματα που αντιμετωπίζεις
- ανακουφίζεσαι και συνειδητοποιείς ότι υπάρχουν άνθρωποι με κοινά βιώματα και κοινή πορεία ζωής που μπορούν να σε κατανοήσουν πιο βαθιά
- βιώνεις την κάθαρση και την αποδοχή από τους άλλους
- αναπτύσσεται ένα αμοιβαίο ενδιαφέρον και μια φροντίδα μεταξύ της ομάδας
- αυξάνεται η αυτοεκτίμηση
- η ανατροφοδότηση που δίνεται αντικατοπτρίζει τον πραγματικό κόσμο του κάθε μέλους
- αναπρογραμματίζεις τις σκέψεις
- παρατηρείς τι εντύπωση προκαλείς στους άλλους
Ποια η διαφορά ανάμεσα στην Προσωποκεντρική Ομαδική Θεραπεία και στις Ομάδες Συνάντησης (Rogers & Sanford, 1984);
- Ομαδική Θεραπεία:
Οι συμμετέχοντες καταφεύγουν, καθώς συνειδητοποιούν ότι βιώνουν κάποια ψυχολογική δυσπροσαρμογή
- Ομάδες Συνάντησης:
Τα μέλη εντάσσονται, ζητώντας προσωπική ανάπτυξη, σε ένα ασφαλές και μη επικριτικό περιβάλλον
Σε μια ομάδα συνάντησης τα μέλη:
- μπορούν να δίνουν στοργή και αγάπη σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι στην καθημερινή τους ζωή (Rogers, 1985)
- ακούν, σχετίζονται και απαντούν χωρίς άμυνες και προσποιήσεις (Haley & Yates, 2019)
- παρουσιάζονται σαν ολότητες γεμάτες από συναισθήματα σε ένα καθ’ όλα ασφαλές και μη επίκριτο πλαίσιο και έτσι ανακαλύπτουν ποιοι πραγματικά είναι (Schmid, 1998)
Οι συμμετέχοντες (Fragkiadaki, Balamoutsou & Prokopiou, 2013, Lakioti, 2011, Rogers, 1985):
- διευρύνονται και αναπτύσσουν τις δεξιότητες τους
- αποκτούν εμπιστοσύνη και αποδοχή για τον εαυτό και την ομάδα
- σέβονται τον εαυτό τους, τον βλέπουν ισότιμο με τους υπόλοιπους και τον φροντίζουν
- μπαίνουν στη διαδικασία της αυτογνωσίας και ενδιαφέρονται για τον άλλο
- εστιάζουν στο εδώ και τώρα και στις πυρηνικές συνθήκες της προσωποκεντρικής
- Αποκτούν μια νέα στάση και θέληση για γνώση
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Beck, S.J. (2016). Εισαγωγή στη Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία. Αθήνα: Πατάκης.
Clayton, G.M. (2012). Η θεωρία των ρόλων στο ψυχόδραμα. Εγχειρίδιο για την ψυχοδραματική εκπαίδευση. Αθήνα: Καλλίγραφος.
Foulkes, S.H. (1984). Therapeutic group analysis. London: Maresfiel Reprints.
Fragkiadaki, E., Triliva, S., Balamoutsou, S., & Prokopiou, A. (2013). The path towards a professional identity: An IPA study of Greek family therapies trainees. Counselling and Psychotherapy Research, 13(4), 290-299.
Haley, J., & Yates, R. (2019). Exploring the values of person-centred encounter groups today-relevance, purpose and importance. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 1-11.
Lakioti, A. (2011). Η έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας. Στο Α. Σταλίκας και Π. Μυτσκίδου (επιμ.). Εισαγωγή στη θετική ψυχολογία , (σελ. 117-136).
Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2017). Συμβουλευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Πεδίο.
Πολέμη-Τοδούλου, Μ. (2005). Η Αξιοποίηση της Ομάδας στην Εκπαίδευση Ενηλίκων. Πάτρα: Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Pinsof, W., Lebow, J. (2005). Family Psychology. The Art of the Science. Oxford University Press.
Rogers, C. R. (1985). Carl Rogers on Encounter Groups. New York: Harper and Row.
Rogers, C. R. & Sanford, R. C. (1984). Client-centered psychotherapy. In H. I. Kaplan and B. J. Sadock (Eds.), Comprehensive textbook of psychiatry, IV. Baltimore: Williams and Wilkins. pp. 1374–88.
Rogers, C. R. (1959). A theory of therapy, personality and interpersonal relationships: As developed on client-centered framework (Vol. 3, pp. 184-256). New York: McGraw-Hill.
Schmid, P. (1998). Face to face – The art of encounter. In B. Thorne & E. Lamberts (Eds.), Person-centred therapy a european perpsective (σελ. 74-90). London: SAGE.
Wood, J. K. (1988). Human existence as being together: group work according to person centered approaches. Cologne: Edition Humanistische Psychologie.
Yalom, D. I. (2006). Θεωρία και πράξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας. Αθήνα: Άγρα.
Yalom, D, I. (2004). Το δώρο της ψυχοθεραπείας. Αθήνα: Άγρα.
