Το θέμα του σημερινού άρθρου, αν και πολυσυζητημένο, δεν παύει να είναι πάντα επίκαιρο και υπαρκτό αρκετά συχνά στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Θα μιλήσουμε, λοιπόν, για τις σχέσεις μας με τοξικούς ανθρώπους και πώς εκείνοι μπορούν να σταθούν εμπόδιο στη δική μας προσωπική ανάπτυξη. Ας αρχίσω, όμως, πρώτα ορίζοντας με πολύ απλά λόγια την έννοια της τοξικότητας. Τί είναι εκείνο που καθιστά μια σχέση τοξική; Τοξική είναι η σχέση που δεν μας επιτρέπει να εξελιχθούμε, να πετύχουμε τους στόχους μας, αλλά και να πορευθούμε μπροστά στη ζωή. Συνήθως, μάλιστα, οι τοξικές σχέσεις μας δημιουργούν τεράστιο ψυχικό φορτίο και μας εξαντλούν συναισθηματικά, αλλά και σωματικά. Η αλληλεπίδραση, δηλαδή, με ένα τοξικό άτομο μόνο προβλήματα μπορεί να προκαλέσει, τα οποία καθιστούν την καθημερινότητα προβληματική και καθόλου λειτουργική.
Το ερώτημα, όμως, είναι: “Πώς βρέθηκα σε μία τοξική σχέση και γιατί εμμένω σε αυτή;”. Ξεκινώντας από το πρώτο σκέλος της ερώτησης, είναι σημαντικό έδώ να αναφέρω ότι κανείς δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει υποπέσει σε μία τοξική σχέση, πρωτού βρεθεί βαθιά σε αυτή. Κι αυτό, διότι τα τοξικά άτομα παρουσιάζουν πολύ έμμεσα τις τοξικές τους συμπεριφορές, οι οποίες είναι συχνά καλυμμένες από αποδεκτές συμπεριφορές. Μόνο όταν αρχίσουμε να εντοπίζουμε κάποιες “ανθυγιεινές” συμπεριφορές, καταλαβαίνουμε ότι κάτι δεν πάει καλά στη σχέση μας. Για παράδειγμα, τα τοξικά άτομα τείνουν να επαινούν και να δείχνουν ευγνωμοσύνη στους άλλους, να τους φέρονται μοναδικά, ή ακόμη και να τους εμπιστεύονται περισσότερο από όλους για σημαντικά προσωπικά τους θέματα. Ωστόσο, πίσω από αυτές τις συμπεριφορές, μπορεί να κρύβονται ανασφάλειες και φόβοι εγκατάλειψης, αδυναμίες, αλλά και ανταγωνισμοί. Οι τοξικοί άνθρωποι μπορεί να απαιτούν μεγάλο μέρος του διαθέσιμου χρόνου των άλλων και να προσκολλώνται σε εκείνους, συμπεριφορές που προκαλούν εντάσεις και τσακωμούς. Βέβαια, ίσως σκεφτεί κάποιος “και γιατί είναι κακό να φερόμαστε μοναδικά στους άλλους και να θέλουμε να περάσουμε χρόνο μαζί τους;”. Φυσικά και δεν αποτελεί πρόβλημα, όταν οι συμπεριφορές αυτές είναι λειτουργικές στην καθημερινότητά μας. Όταν, όμως, γίνονται με τρόπο που πιέζουν και δρουν αρνητικά στα άτομα, τότε είναι τοξικές και ιδιαίτερα επιζήμιες.
Ας πάω τώρα στο δεύτερο σκέλος της ερώτησής μας. Γιατί, άραγε, επιμένουμε και προσπαθούμε να σώσουμε μια τοξική σχέση; Εδω περικλύονται αρκετοί παράγοντες, οι οποίοι συνδέονται κυρίως με το συναίσθημα και τον ψυχισμό μας. Σίγουρα, δεν είναι καθόλου εύκολο να απομακρυνθούμε από μία επιζήμια για μας σχέση, όταν αφορά κοντινά μας πρόσωπα, συγγενείς, φίλους και συντρόφους. Στις περισσότερες από αυτές τις σχέσεις, υπάρχουν βαθύτερα συναισθήματα, όπως η αγάπη, ο σεβασμός, η εκτίμηση και ο θαυμασμός. Είναι πολύ δύσκολο και πολλές φορές οδυνηρό, να βάλουμε ένα τέλος σε αυτές τις σχέσεις, ειδικά αν έχουμε δεθεί συναισθηματικά σε μεγάλο βαθμό, πρωτού αντιληφθούμε ότι πρόκειται για μια σχέση τοξική. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η φυγή είναι αρκετά ψυχοφθόρα και απαιτεί μεγάλη ψυχική δύναμη. Οι περισσότεροι, μάλιστα, έχουν μέσα τους μια βαθιά ελπίδα πως με κάποιον μαγικό τρόπο θα αλλάξει ο άνθρωπος που έχουν απέναντί τους ή πως θα καταφέρουν οι ίδιοι να τον βοηθήσουν να αλλάξει. Κάτι τέτοιο, όμως, είναι εξαιρετικά δύσκολο, χωρίς την βοήθεια και τη στήριξη κάποιοι ειδικού.
Από την άλλη, μου φαίνεται αδύνατον να μην επισημάνω και τις περιπτώσεις εκείνες όπου οι λόγοι που μας οδηγούν να εμμένουμε πεισματικά, και ίσως εγωιστικά, σε τοξικές σχέσεις, δεν συνδέονται πάντα με αγνά και όμορφα συναισθήματα. Δεν πιστεύω πώς υπάρχει κάποιος χωρίς πάθη, ανασφάλειες, εμμονές και αδυναμίες. Ίσως, κάποιοι από τους λόγους που μας οδηγούν να επιμένουμε είναι η δική μας ανάγκη να συνδεθούμε με τον άλλον, να μην βρεθούμε μόνοι μας και να μην εγκαταλειφθούμε. Άλλοι, πάλι, απολαμβάνουν τους επαίνους που λαμβάνουν και δεν θέλουν να χάσουν αυτή την αναγνώριση και τη θέση ισχύος, έστω και μέσα σε μία δυσλειτουργική σχέση, γιατί το έχουν ανάγκη και οι ίδιοι. Κάπως έτσι, τροφοδοτείται συνεχώς η τοξική μας σχέση, βρίσκει το δικό της νόημα, γίνεται ανθεκτική και δεν αλλάζει καθόλου εύκολα μορφή. Οι πιο πολλοί, λοιπόν, υποφέρουν μέσα σε αυτή και αδυνατούν να απεμπλακούν, νιώθοντας εγκλωβισμένοι.
Λάβε δράση!
Εκείνο που οφείλουμε να κάνουμε, λοιπόν, είναι να λάβουμε δράση, δείχνοντας τον σεβασμό που πρέπει στον ίδιο μας τον εαυτό. Από την πρώτη στιγμή που θα αναγνωρίσουμε μια προβληματική συμπεριφορά, πρέπει να την επικοινωνήσουμε με το άτομο που έχουμε απέναντι μας, προτού παγιωθεί μια ανθυγιεινή κατάσταση μεταξύ μας. Ας μην προσπαθούμε συνεχώς να πείσουμε τον εαυτό μας ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως νομίζουμε. Στην πραγματικότητα είναι έτσι ακριβώς, απλά εμείς προσπαθούμε να τα απλοποιήσουμε, να τα ωραιοποιήσουμε, να τα δικαιολογήσουμε και να διώξουμε τις αρνητικές τους πτυχές. Αυτό, όμως, μόνο κατά μας μπορεί να δράσει στο μέλλον, παγιώνοντας μια σχέση πολύ ψυχοφθόρα και πολύ δυσλειτουργική για μας.
Πρέπει να αντιληφθούμε, ότι αξίζουμε πραγματικά όμορφες σχέσεις στη ζωή μας, με άτομα που επιθυμούν να είναι δίπλα μας και μας το δείχνουν έμπρακτα με κάθε τρόπο. Ακόμη κι αν ο άνθρωπος που έχουμε απέναντι μας αντιμετωπίζει δυσκολίες, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να υποστούμε όλες τις αρνητικές συμπεριφορές του για να νιώσει εκείνος καλύτερα. Προτεραιότητά μας οφείλει να είναι η ψυχική και σωματική μας υγεία. Πρώτα του δικού μας εαυτού και ύστερα των άλλων. Και πιστέψτε με, κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εγωιστικό και εγωκεντρικό. Γιατί, εκείνο που έχει σημασία σε τελική ανάλυση, είναι να κατανοήσουμε την δική μας αξία και τα δικά μας “θέλω” και να πορευτούμε μπροστά με γνώμονα αυτά. Γιατί, όπως πιστεύω εγώ προσωπικά, οι τοξικοί άνθρωποι είναι σαν τα χαλασμένα φρούτα. Όποιο βρίσκεται δίπλα του, ακόμη και ζουμερό να είναι, μετά από λίγο καιρό θα χαλάσει και αυτό.
