Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) χαρακτηρίζεται από την παρουσία παρεμβατικών, επαναλαμβανόμενων και επίμονων σκέψεων, παρορμήσεων ή εικόνων που προκαλούν σημαντικό άγχος ή αγωνία (εμμονές) και συνήθως ακολουθούνται από επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που στοχεύουν στη μείωση του άγχους ή στην εξουδετέρωση της ιδεοληψίας. Η ΙΨΔ έχει επιπολασμό στη διάρκεια της ζωής περίπου 1-3% και θεωρείται ως μία από τις πιο εξουθενωτικές και δαπανηρές διαταραχές ψυχικής υγείας. Αρχίζει συνήθως στην εφηβεία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή και, εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, συχνά παίρνει μια χρόνια πορεία, με αποτέλεσμα σημαντικά μειωμένη ποιότητα ζωής.
Η πρόληψη της έκθεσης και της ανταπόκρισης (ERP), που παρέχεται είτε με είτε χωρίς γνωσιακή θεραπεία, είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για την ΙΨΔ. Ως εκ τούτου, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) που βασίζεται κυρίως στο ERP, συνιστάται από τις πρακτικές οδηγίες ως πρώτης γραμμής μη φαρμακολογική θεραπεία για αυτήν τη διαταραχή. Παρά τα μεγάλα συνολικά μεγέθη ελεγχόμενων επιδράσεων Hedge’s g = 1,39, περίπου οι μισοί ασθενείς με ΙΨΔ δεν ανταποκρίνονται σε αυτή τη θεραπεία. Επιπλέον, περίπου το ένα τρίτο των ασθενών εγκαταλείπουν πρόωρα το μάθημα, για διάφορους λόγους. Μεταξύ αυτών των λόγων, ο φόβος της συμμετοχής σε αυτή τη θεραπεία αναφέρεται ως ένας από τους κύριους. Επομένως, θα πρέπει να εξεταστούν εναλλακτικές θεραπείες, συμπεριλαμβανομένων τεχνικών ενσυνειδητότητας. Αυτές οι τεχνικές θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικές είτε ως αυτόνομη θεραπεία είτε ως αύξηση της CBT, αυξάνοντας δυνητικά την αποτελεσματικότητα, την αποδοχή ή τη συμμετοχή της CBT.
Η ενσυνειδητότητα μπορεί να οριστεί ως η διαδικασία που οδηγεί σε μια μη επικριτική επίγνωση. Αυτή η επίγνωση επιτυγχάνεται δίνοντας σκόπιμα προσοχή, με συγκεκριμένο τρόπο, στην παρούσα στιγμή. Πρόσφατα, η κλινική χρήση των παρεμβάσεων που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα (MBIs) αυξάνεται, με τη μείωση του άγχους με βάση την ενσυνειδητότητα (MBSR) και τη γνωστική θεραπεία με βάση την ενσυνειδητότητα (MBCT), που έχουν τη μεγαλύτερη κλινική υποστήριξη.
Οι ΜΒΙ προτείνονται να μειώνουν τον μηρυκασμό και τη βιωματική αποφυγή και να βελτιώνουν τις μετα-γνωστικές δεξιότητες και τις στρατηγικές συναισθηματικής ρύθμισης. Αυτοί οι μηχανισμοί παρέχουν ένα θεωρητικό πλαίσιο μέσω του οποίου οι ΜΒΙ μπορεί να είναι αποτελεσματικές στη θεραπεία της ΙΨΔ. Τα κλινικά συμπτώματα της ΙΨΔ προτείνεται να διατηρούνται μέσω αρνητικής ενίσχυσης που προκύπτουν από την αποφυγή αντικειμένων ή γεγονότων που φοβούνται. Επιπλέον, θεωρείται ότι οι ασθενείς με ΙΨΔ παρερμηνεύουν συστηματικά τις παρεμβατικές σκέψεις, οδηγώντας σε συμπτώματα άγχους και αυξημένη παρόρμηση να κάνουν ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές προκειμένου να αρνηθούν ή να αποτρέψουν τις φοβούμενες συνέπειες. Οι πεποιθήσεις σχετικά με την προσωπική ευθύνη για την πρόκληση ή την πρόληψη βλάβης, τη σύντηξη σκέψης δράσης και τις πεποιθήσεις σχετικά με τη σημασία του ελέγχου των σκέψεων, είναι κοινές μεταξύ των ασθενών με ΙΨΔ. Η ενσυνειδητότητα, αντί να αποφεύγει ή να καταπιέζει τις σκέψεις, ενθαρρύνει την παρατήρησή τους με μη επικριτικό τρόπο, οδηγώντας πιθανώς σε εξοικείωση με ενοχλητικές σκέψεις. Επιπλέον, το γεγονός ότι η ενσυνειδητότητα διδάσκει ότι «οι σκέψεις δεν είναι γεγονότα», ενώ την ίδια στιγμή συνηγορεί υπέρ της «αποχώρησης» ανεπιθύμητων σκέψεων και συναισθημάτων, θα μπορούσε να μειώσει την επιθυμία για καταναγκαστική δράση.
Δεδομένου του γεγονότος ότι η ΙΨΔ μπορεί να βλάψει τη γενική λειτουργία και την ποιότητα ζωής του ασθενούς, διαφορετικές ή συμπληρωματικές θεραπευτικές προσεγγίσεις CBT έχουν εφαρμοστεί με στόχο τη μείωση των συμπτωμάτων της διαταραχής. Εξού και το πρόσφατο επιστημονικό ενδιαφέρον για την επίδραση των παρεμβάσεων που βασίζονται σε τεχνικές ενσυνειδητότητας στη
σοβαρότητα της συμπτωματολογίας που επιφέρει η ΙΔΨ διαταραχή.
Είναι πρόδηλο, λοιπόν, πως θα πρέπει να υπάρξει περαιτέρω διερεύνηση του εάν αυτή η θεραπεία θα μπορούσε να προτείνεται ως ευεργετικά εφαρμόσιμη όσον αφορά τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Είναι σημαντικό, δε, να υπογραμμιστεί ότι μέχρι να διεξαχθούν μελέτες με πιο αξιόπιστα αποτελέσματα, οι κατευθυντήριες γραμμές για την ΙΨΔ περιλαμβάνουν ως προτεινόμενη θεραπεία το ERP με ή χωρίς γνωσιακή θεραπεία. Ωστόσο, δεδομένου ότι ένα ποσοστό ατόμων αρνείται να συμμετάσχει στο ERP, οι παρεμβάσεις που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα μπορεί να προσφέρουν μια εναλλακτική λύση.
Βιβλιογραφία:
Micha, M. et al. (2021). Effectiveness of Mindfulness Based Interventions on Symptom Reduction According to Y-BOCS and OCI-R in Adult Patients with Obsessive-Compulsive Disorder. A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. Psychology,12, 1863-1877
