Το διαζύγιο συνιστά αναμφίβολα ένα δυσάρεστο γεγονός με το οποίο ένα παιδί δύναται να έρθει αντιμέτωπο κάποια στιγμή στη ζωή του. Συνοδεύεται σε ορισμένες περιπτώσεις από τον κοινωνικό στιγματισμό, ο οποίος μπορεί να επιδεινώσει, μάλιστα, τις επιπτώσεις του. Τα αυξανόμενα ποσοστά του πλέον, όμως, φαίνεται να βρίσκουν μεγαλύτερη αποδοχή από τις παγκόσμιες κοινωνίες και να γίνονται αντιληπτά ως κάτι μη παθολογικό (Auersperg et al., 2019).
Σύμφωνα με τους Auersperg et al. (2019) το συζυγικό διαζύγιο είναι ένα γεγονός που έρχεται να θορυβήσει την ζωή του ατόμου και να επηρεάσει την ψυχική του υγεία με αρνητικό συνήθως τρόπο. Οι επιπτώσεις του στα παιδιά είναι εξίσου σοβαρές, τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα. Μάλιστα, οι Amato και Keith (1991) επισημαίνουν πως οι νέοι ενήλικες που οι γονείς τους είχαν χωρίσει κατά την παιδική τους ηλικία εξέφραζαν ελάχιστη ικανοποίηση σε πολύ σημαντικές πλευρές της καθημερινότητάς τους, όπως η εργασία, οι κοινωνικές τους συναναστροφές και η ψυχική τους ευεξία.
Αρχικά, ο τρόπος που γίνεται αντιληπτό το διαζύγιο ως έννοια διαφέρει σε κάποιο βαθμό ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. Σύμφωνα με τον Amato (1994) τα παιδιά του Δημοτικού σε σύγκριση με τα παιδιά νηπιακής ηλικίας χαρακτηρίζονται από μια γνωστική ικανότητα που τους βοηθά να αντιλαμβάνονται με μεγαλύτερη ακρίβεια το διαζύγιο οδηγώντας τα βέβαια πολλές φορές σε έντονη θλίψη για την διάλυση της «οικογενειακής φωλιάς» τους. Παράλληλα, λόγω του εγωκεντρισμού που τους χαρακτηρίζει σε αυτήν την ηλικία, πολλά από τα παιδιά αντιλαμβάνονται το διαζύγιο ως μία μορφή προσωπικής απόρριψης. Καθώς, όμως, περιορίζεται με τα χρόνια (ο εγωκεντρισμός) καταλήγουν να αποδίδουν τις ευθύνες στους δύο γονείς τους.
Από την άλλη πλευρά, οι έφηβοι, λόγω της λιγότερο στενής επαφής με τους γονείς που έχουν σε σύγκριση με τα παιδιά νεαρότερης ηλικίας ενδέχεται να μην επηρεαστούν εμφανώς από το διαζύγιο, όπως άλλες ηλικιακές ομάδες. Το διαζύγιο, ακόμη των γονέων έρχεται να γεννήσει προβληματισμούς και αμφιβολίες σχετικά με τις δικές τους παροντικές και μελλοντικές διαπροσωπικές σχέσεις και ικανότητες.
Το διαζύγιο αποτελεί ένα στρεσογόνο γεγονός, το οποίο συχνά μπορεί να προκαλέσει συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα. Μεταβάλλει το οικείο και ασφαλές περιβάλλον στο οποίο διαμένουν τα παιδιά, κάτι που μας βοηθά να κατανοήσουμε, γιατί αυτά είναι που πλήττονται περισσότερο σε αυτήν τη κατάσταση βραχυπρόθεσμα, αλλά και μεσοπρόθεσμα (Oren & Hadomi, 2020). Ο βαθμός επίδρασης του διαζυγίου στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού ποικίλει ανάλογα με την ηλικία του υποστηρίζουν ορισμένοι ερευνητές (Κουνενού, 2010).
Στην περίοδο της εφηβείας, το διαζύγιο έρχεται να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης συμπεριφορικών και συναισθηματικών προβλημάτων, ενώ η αρνητική αυτή επίδρασή του μπορεί να αυξηθεί και τα επόμενα χρόνια. Οι έφηβοι, μάλιστα, που έχουν βιώσει το διαζύγιο των γονέων τους πριν την ηλικία των 10-12 ετών πολλές φορές εκτίθενται στις κοινωνικοοικονομικές συνέπειες του διαζυγίου, όπως είναι η διαβίωση σε μικρότερο σπίτι και σε ανασφαλή γειτονιά. Αυτές οι συνθήκες μπορούν να ωθήσουν τους νέους σε ψυχολογικές δυσκολίες, καθώς και σε χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και μειωμένη σχολική επίδοση (Tullius et al., 2021).
Η Motataianu (2015) αναφέρει πως ο αντίκτυπος που έχει το διαζύγιο στα παιδιά είναι όμοιος με εκείνον στους ενήλικες. Πιο συγκεκριμένα, επισημαίνει πως τα παιδιά αισθάνονται ενοχές για την εξέλιξη του διαζυγίου, θυμό που διοχετεύεται προς τον ένα ή και τους δύο γονείς, ανασφάλεια, έντονη θλίψη, άγχος, ενώ χαρακτηρίζονται από δυσκολίες προσαρμογής και είναι πιθανό να διαγνωστούν με κατάθλιψη. Την ίδια στιγμή, φαίνεται, όμως, πως η διαβίωση των παιδιών σε ένα περιβάλλον που περιτριγυρίζεται από έντονους διαξιφισμούς και βία έχει πολύ πιο σοβαρές συνέπειες στο παιδί από ότι το διαζύγιο.
Το διαζύγιο φαίνεται από ποικίλες μελέτες πως και μακροπρόθεσμα επηρεάζει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη και λειτουργία του νέου, πλέον, ενήλικα. Μία πρόσφατη μετά-ανάλυση των Auersperg et al. (2019) διαπίστωσε πως παιδιά χωρισμένων γονιών διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο στο μέλλον να αναπτύξουν κάποια ψυχική νόσο.
Ειδικότερα, φάνηκε πως το διαζύγιο παρουσιάζει υψηλή συσχέτιση, τόσο με την κατάθλιψη, όσο και με έντονα συναισθήματα άγχους. Μια σοβαρή πτυχή της κατάθλιψης με την οποία βρέθηκε σημαντική σύνδεση είναι η απόπειρα αυτοκτονίας, αλλά και ο αυτοκτονικός ιδεασμός (Auersperg et al., 2019), ενώ το άγχος φαίνεται να συνδέεται με πληθώρα ζητημάτων υγείας (Strizzi et al., 2021). Η Demir-Dagdas (2021) αναφέρει πως το διαζύγιο σε μικρή ηλικία του παιδιού αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα της χρήσης αλκοόλ κατά την ενήλικη ζωή. Επιπλέον, βρέθηκε μια σημαντική σχέση μεταξύ αυτού και των συναισθημάτων της λύπης και της στεναχώριας των παιδιών μακροπρόθεσμα (Auersperg et al.)
Βιβλιογραφία
- Amato, P. R., & Keith, B. (1991, February). Parental divorce and adult well-being: A meta-analysis. Journal of Marriage and Family, 53(1), 43-58. https://doi.org/10.2307/353132
- Amato, P. R. (1994, May). Life-span adjustment of children to their parents’ divorce. The Future of Children, 4(1), 143-164.https://doi.org/10.2307/1602482
- Auersperg, F., Vlasak, T., Ponocny, I., & Barth, A. (2019, December). Long-term effects of parental divorce on mental health: A meta-analysis. Journal of Psychiatric Research, 119, 107-115. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2019.09.011
- Demir-Dagdas, T. (2021). Parental divorce, parent-child ties, and health: Explaining long-term age differences in vulnerability. Marriage & Family Review, 57(1), 24-42. https://doi.org/10.1080/01494929.2020.1754318
- Κουνενού, Κ. Ε. (2010). Συμβουλευτική και Θεραπεία Οικογένειας. (σσ. 19, 205, 209-212). Εκδόσεις Παπαζήση.
- Motataianu, I. R. (2015, August). The relation between anger and emotional synchronization in children from divorced families. Procedia: Social and Behavioral Sciences, 203, 158-162. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.08.275
- Oren, D., & Hadomi, E. (2020, February). Let’s talk divorce-an innovative way of dealing with the long term effects of divorce through parent-child relationship. Journal of Divorce & Remarriage, 61(2), 148-167. https://doi.org/10.1080/10502556.2019.1679593
- Strizzi, J. M., Cipric, A., Sander, S., & Hald, G. M. (2021, January). Divorce is stressful, but how stressful? Perceived stress among recently divorced Danes. Journal of Divorce and Marriage, 62(4), 295-311. https://doi.org/10.1080/10502556.2021.1871838
- Tullius, J. M., De Kroon, M. L. A., Almansa, J., & Reijneveld, S. A. (2021, February). Adolescent’s mental health problems increase after parental divorce, not before, and persist until adulthood: A longitudinal trails study. European Child & Adolescent Psychiatry, 31, 969-978. https://doi.org/10.1007/s00787-020-01715-0
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη