Η ιδεοψυχαναγκαστική – Καταναγκαστική διαταραχή ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές. Είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή κατά την οποία οι πάσχοντες εμφανίζουν ιδεοληψίες και καταναγκασμούς που προκαλούν μείωση της λειτουργικότητας και έντονη δυσφορία στην καθημερινή ζωή τους.
Οι Ιδεοληψίες είναι οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εικόνες που εισέρχονται στο μυαλό του ατόμου χωρίς να το επιθυμεί, ενώ επιμένουν προκαλώντας του δυσφορία. Π.χ. έβγαλα το σίδερο από την πρίζα, κλείδωσα την πόρτα της κουζίνας.
Οι Καταναγκασμοί / Τελετουργικές διαδικασίες είναι οι επαναλαμβανόμενες πράξεις στις οποίες καταφεύγει ένα άτομο για να μειώσει το άγχος και να επιβεβαιώσει τις ιδεοληψίες του.
Οι πιο συχνοί καταναγκασμοί είναι:
- Το άτομο επιδιώκει την καθαριότητα και την τάξη μέσω περίπλοκων τελετουργικών.
- Το άτομο επαναλαμβάνει πράξεις που θεωρεί ότι το προστατεύουν με ένα μαγικό τρόπο, όπως για παράδειγμα μετρά ή αγγίζει ένα μέρος του σώματος του.
- Το άτομο ελέγχει ξανά και ξανά ότι έχει εκτελέσει συγκεκριμένες πράξεις.
Αιτιοπαθολογία
Σύμφωνα με τα ευρήματα των επιστημόνων ενδέχεται να υπάρχει υψηλή γενετική συσχέτιση σε άτομα τα οποία έχουν συγγενή α’ βαθμού ο οποίος πάσχει από την συγκεκριμένη διαταραχή. Επιπλέον, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι υπάρχουν κάποιοι νευροβιολογικοί παράγοντες όπου στενές περιοχές του εγκεφάλου ( Ο κογχομετωπιαίος φλοιός, η πρόσθια αύλακα του προσαγωγίου και ο κερκοφόρος πυρήνας ) είναι ασυνήθιστα δραστήριες σε άτομα με OCD. Παράδειγμα: εάν παρουσιαστεί ένα βρώμικο μπουκάλι σε κάποιο άτομο που φοβάται την μόλυνση, τότε οι παραπάνω περιοχές αυξάνουν την δραστηριότητα τους.
Επιπλέον, έχει υποστηριχθεί ότι η σεροτονίνη, η οποία είναι από τους πιο σημαντικούς νευροδιαβιβαστές, ευθύνεται για την εμφάνιση συμπτωμάτων ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Η άποψη αυτή στηρίζεται στο γεγονός ότι η σεροτονίνη συμμετέχει σε πάρα πολλά κυκλώματα του εγκεφάλου όπως του άγχους, του ύπνου, της μνήμης κλπ.
Σύμφωνα με το γνωσιακό μοντέλο τα άτομα με OCD παρερμηνεύουν τις σκέψεις τους ως επικίνδυνες και καταστροφικές. Αυτή η παρερμηνεία των σκέψεων μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη εμμονών και φοβιών οι οποίες με τη σειρά τους οδηγούν σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.
Επιδημιολογία
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΔΨ) έχει επιπολασμό περίπου 2,5% και παρόμοια αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η μέση ηλικία έναρξης είναι η ηλικία των 20 ετών. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν μία σταθερή και χωρίς διακυμάνσεις πορεία, με το 15% να έχουν μία φθίνουσα πορεία και το 5% να παρουσιάζουν επεισόδια.
Κλινική περίπτωση α-σθενούς με Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Η Μαρία ήταν μια 30χρονη γυναίκα η οποία αναζητούσε θεραπεία για να αντιμετωπίσει την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Η πρώτη διάγνωση έγινε όταν ήταν 20 χρονών, είχε κάνει διάφορες θεραπείες αλλά η κατάσταση της δεν είχε βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό. Η Μαρία είχε εμμονή με ένα φόβο μόλυνσης τον οποίο παρουσίασε μετά τον θάνατο του αδερφού της από βρογχίτιδα την οποία συσχέτιζε διαρκώς με κάποιο μικρόβιο. Η Μαρία φοβόταν σχεδόν τα πάντα, όταν πήγαινε στο γραφείο του ψυχολόγου της δεν ήθελε να κάτσει πριν καθαρίσει την καρέκλα με οινόπνευμα, ότι αγόραζε από το σούπερ μαρκετ το έπλενε διεξοδικά καθώς θεωρούσε ότι όλα τα προϊόντα έχουν μικρόβια, φοβόταν να αγγίξει ξύλινες επιφάνειες, κονσέρβες και οικιακά σκεύη. Προκειμένου να μειώσει την δυσφορία που βίωνε μόλις γυρνούσε από έξω έμπαινε στο μπάνιο και πλενόταν δύο με τρείς ώρες. Πριν από κάθε πλύσιμο έξυνε την επιφάνεια του σαπουνιού, ώστε να μην έχει μικρόβια. Τα τελετουργικά αυτά είχαν καταλάβει όλη τη ζωή της. Εξαιτίας του φόβου της ότι θα μολυνθεί δεν έβγαινε από το σπίτι και δεν έκανε τις δουλειές του σπιτιού.
Θεραπεία
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Η φαρμακευτική θεραπεία της βασίζεται στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) και σε τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά – Ιμιπραμίνη. Βέβαια, φαρμακευτική θεραπεία είναι καλό να δίνεται μόνο σε περιπτώσεις όπου η διαταραχή βρίσκεται σε υψηλή έξαρση και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με ψυχοθεραπεία. Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία είναι μία από τις πιο αποτελεσματικές ψυχολογικές θεραπείες καθώς έχει μελετήσει διεξοδικά την συγκεκριμένη διαταραχή. Η CBT εκθέτει παρατεταμένα τον ασθενή στα ερεθίσματα και στις καταστάσεις που πυροδοτούν ιδεοληψίες και άγχος. Επιπλέον, ο ασθενής απέχει από την εκτέλεση ψυχαναγκασμών. Στόχος της θεραπείας είναι να ψυχοεκπαιδεύσει το άτομο ότι το ιδεοληπτικό άγχος μπορεί να αμβλυνθεί με την εξοικείωση και ότι οι ψυχαναγκασμοί δεν είναι απαραίτητοι για την αποφυγή βλάβης. Επιπρόσθετα, ο θεραπευτής με τον θεραπευόμενο στοχεύουν στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των νοητικών κατασκευών που θεωρούνται υπεύθυνες για την συγκεκριμένη διαταραχή.
Συνεπώς, η διαταραχή αυτή μπορεί να προξενήσει πολλά προβλήματα στην καθημερινότητα του ατόμου (π.χ. στην εργασία, στις κοινωνικές επαφές, σε καθημερινές δραστηριότητες). Έτσι, είναι αναγκαίο όλοι να είμαστε αρκετά ευαισθητοποιημένοι και να μην διστάζουμε να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, ώστε να την αντικρούσουμε αποτελεσματικά και να σταματήσει να είναι το εμπόδιο για μια όμορφη και δημιουργική ζωή.
Βιβλιογραφία
Kring, A., Gerald, D., Neale, J., Johnson, L. (2010). Ψυχοπαθολογία, Αθήνα: Gutenberg.
Γκοτζαμάνης, Κ. (2015). Διαγνωστικά κριτήρια από DSM-5. Αθήνα: Λίτσας Ιατρικές Εκδόσεις.
Χατζηδημητρίου, Α. Τι είναι Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Medical psychology.
Ιωάννα, Β. Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή OCD. Doctor anytime.
