_______________________________________________________________________________
Ο κουλοχέρης είναι ένα τυχερό παιχνίδι που συναντάμε κατά κύριο λόγο στις λέσχες και τα καζίνο. Ένα μηχάνημα που η χρήση του είναι ίσως η απλούστερη από όλα τα τυχερά παιχνίδια. Πατάς ένα κουμπί (παλαιότερα τράβαγες έναν μοχλό) και περιμένεις να εμφανιστεί ένας συνδυασμός σχημάτων στην οθόνη σου. Εάν είναι ο σωστός συνδυασμός, τότε έχεις κερδίσει. Αλλιώς, ξαναπατάς το κουμπί, μέχρι να κερδίσεις. Τόσο απλό και ταυτόχρονα τόσο εθιστικό. Οι κουλοχέρηδες είναι τόσο διαδεδομένοι που αποφέρουν το 70% των εσόδων στα καζίνο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Και ενώ πολλές από τις παραπάνω πληροφορίες τις γνώριζες ήδη, αυτό για το οποίο ίσως αναρωτιέσαι είναι το πως γίνεται να έχεις ένα τέτοιο μηχάνημα πάντα μαζί σου. Η απάντηση είναι μία: το κινητό σου τηλέφωνο!
Για να είμαστε πιο ακριβείς, το κινητό τηλέφωνο αποτελεί μια άκρως εθιστική μηχανή, αν συνδυαστεί με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις εφαρμογές που αυτά διαθέτουν. Πως είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο όμως; Συμβαίνει διότι οι κουλοχέρηδες, όπως και οι εφαρμογές (apps), βασίζονται στην ίδια χημική διαδικασία του εγκεφάλου που προκαλεί εθισμό. Ας δούμε όμως αναλυτικότερα.
Πίσω από τη λειτουργία των κουλοχέρηδων κρύβεται ένας αλγόριθμος. Αυτός ο αλγόριθμος είναι προγραμματισμένος να δίνει ένα συγκεκριμένο ποσοστό πίσω στους παίχτες και να κρατάει ένα ποσοστό για το καζίνο. Για παράδειγμα, εάν το κόστος κάθε παιχνιδιού είναι 1 ευρώ και αν το ποσοστό απόδοσης του αλγόριθμου είναι 80% (ένα σύνηθες ποσοστό), τότε σε 1,000,000 παιχνίδια, ο κουλοχέρης θα δώσει στους παίκτες 800,000 ευρώ και θα κρατήσει για το καζίνο 200,000 ευρώ ως κέρδος. Ο αλγόριθμος όμως είναι προγραμματισμένος ώστε να μην απογοητεύει τον παίχτη και προσπαθεί να τον κρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερο στο παιχνίδι. Πως το καταφέρνει αυτό; Δίνοντας στον παίχτη μικρές νίκες ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Κάθε φορά που έρχεται ο σωστός συνδυασμός εικόνων και ο παίχτης κερδίζει, ο εγκέφαλος τον επιβραβεύει εκκρίνοντας ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη είναι η ουσία της επιβράβευσης και επηρεάζει την διάθεση, το κίνητρο και το κέντρο λήψης αποφάσεων. Το φαγητό, το σεξ, η διασκέδαση είναι μερικές από τις ενέργειες που κάνουμε και ο εγκέφαλος μας μας παροτρύνει να τις ξανακάνουμε. Η έκκριση ντοπαμίνης έχει θετικά οφέλη για τον οργανισμό, όμως υπάρχει ο κίνδυνος του εθισμού. Αυτήν την παράμετρο εκμεταλλεύονται συνήθειες όπως ο τζόγος, τα ναρκωτικά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως και οι κουλοχέρηδες, διατρέχονται από αλγόριθμους που κύριος στόχος τους είναι, ο χρήστης να παραμείνει όσο το δυνατόν περισσότερο μέσα στην εφαρμογή. Αυτό που εκμεταλλεύονται είναι η έμφυτη τάση του ανθρώπου για αποδοχή. Πιο αναλυτικά, όταν ανεβάζουμε μια φωτογραφία, ένα τραγούδι, ή οτιδήποτε άλλο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, περιμένουμε να λάβουμε “Like”. Ακόμα κι αν δεν το παραδεχόμαστε, ασυναίσθητα επιζητάμε τα “Like” γιατί ο εγκέφαλος μας εκκρίνει ντοπαμίνη κάθε φορά που δεχόμαστε ένα. Έτσι ο αλγόριθμος είναι σχεδιασμένος να προσφέρει στο χρήστη ειδοποιήσεις, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, για να τον κρατήσει ενεργό για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο διάστημα. Θα έχεις παρατηρήσει, εάν διαθέτεις την εφαρμογή Instagram, πως αν δεν την έχεις ανοίξει για αρκετή ώρα, σου στέλνει μια ειδοποίηση για ένα Like ή ένα σχόλιο που σου είχε ξανά έρθει στο παρελθόν.
Κάθε φορά λοιπόν που ανοίγεις την οθόνη του κινητού σου ή ακόμα και τον υπολογιστή σου, μπαίνεις στην λογική του κουλοχέρη. Είναι σαν να πατάς το κουμπί του κουλοχέρη, περιμένοντας να πετύχεις τζακ ποτ (να δεις ειδοποίηση). Η ίδια λογική υπάρχει και στο σκρολάρισμα. Σκρολάρεις σε μια σελίδα, μέχρι ο αλγόριθμος να σου πετάξει κάτι ενδιαφέρον ή αστείο. Ο εγκέφαλος σου εκκρίνει ντοπαμίνη και εσύ συνεχίζεις να σκρολάρεις μέχρι το επόμενο post που θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Μέχρι και ο τρόπος που σκρολάρεις έχει σημασία. Η ροδέλα στο ποντίκι έχει σαν στόχο να διατηρεί το χέρι σου ξεκούραστο κατά τη διάρκεια που εσύ σκρολάρεις σε μια σελίδα. Η ίδια λογική βρίσκεται και πίσω από την οθόνη αφής. Η ίδια ακριβώς λογική βρισκόταν και πίσω από την αλλαγή του μοχλού στον κουλοχέρη με ένα απλό κουμπί. Εύκολο, ξεκούραστο, εθιστικό!
Έτσι λοιπόν, όλοι διαθέτουμε στην κατοχή μας μια συσκευή που είναι ικανή να μας εθίσει. Το να την ξεφορτωθούμε δεν είναι κάτι απλό, όντας στον σύγχρονο κόσμο. Άλλωστε το κινητό όπως και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν έχουν μόνο μειονεκτήματα, διαθέτουν και πολλά πλεονεκτήματα. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να βρούμε τη χρυσή τομή μεταξύ ορθής χρήσης και κατάχρησης. Η ισορροπία στη ζωή δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση. Απαιτείται κόπος για να επιτευχθεί και συνεχής προσπάθεια για να την διατηρήσουμε. Είναι όμως απαραίτητη. Η απόφαση όπως και το κινητό σου, είναι στο χέρι σου!
https://en.wikipedia.org/wiki/Slot_machine
Rickwood, D., Blaszczynski, A., Delfabbro, P., Dowling, N., & Heading, K. (2010). The psychology of gambling. InPsych, 32(6), 11-21.
Macït, H. B., Macït, G., & Güngör, O. (2018). A research on social media addiction and dopamine driven feedback. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(3), 882-897.
