_______________________________________________________________________________
Άγχος-Anxiety του Edvard Munch- Munch Museum.
Το έργο Anxiety είναι ένας πίνακας που δημιουργήθηκε από τον -νορβηγικής καταγωγής- Edvard Munch το 1894. Τα πρόσωπα στον πίνακα δείχνουν απελπισία και τα σκούρα χρώματα έναν καταθλιπτικό τόνο. Κάποιοι κριτικοί τέχνης θεωρούν πως το συγκεκριμένο έργο προορίζεται να απεικονίζει το αίσθημα της θλίψης. Το πιο διάσημο έργο του είναι το «The scream» (Η κραυγή) το οποίο σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με το συγκεκριμένο έργο, καθώς το φόντο είναι το ίδιο και τα πρόσωπα είναι ζωγραφισμένα με παρόμοιο τρόπο. Ο πίνακας Anxiety έπεται του έργου «The scream» σε χρονολογική σειρά (2 χρόνια αργότερα). Η ζωγραφική αποτελούσε για τον Munch έναν τρόπο έκφρασης και μάλιστα πολύ θεραπευτικό για τον ίδιο. Αυτός ο πίνακας λέγεται πως αντικατοπτρίζει την ψυχική κατάσταση του Munch εκείνη την εποχή. Υπέφερε από άγχος και κατάθλιψη και εξαιτίας αυτών θεωρείται ότι οδηγήθηκε στην δημιουργία του «The scream» και ύστερα στην δημιουργία του εν λόγω πίνακα (Anxiety).
Η κραυγή- The scream– του Edvard Munch– Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας- Όσλο.
H «Κραυγή» αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς πίνακες ζωγραφικής στον κόσμο. Έχει αποτελέσει το σύμβολο του άγχους και του υπαρξιακού τρόμου που νιώθει ο σύγχρονος άνθρωπος. Η έμπνευση του Munch για την δημιουργία αυτού του πίνακα προήλθε όπως ο ίδιος αναφέρει στο ημερολόγιό του το 1892 από μια βόλτα του στους δρόμους του Όσλο.
«One evening I was walking along a path, the city was on one side and the fjord below. I felt tired and ill. I stopped and looked out over the fjord—the sun was setting, and the clouds turning blood red. I sensed a scream passing through nature; it seemed to me that I heard the scream. I painted this picture, painted the clouds as actual blood. The color shrieked. This became The Scream».
«Ένα απόγευμα περπατούσα σε ένα μονοπάτι, η πόλη ήταν από τη μία πλευρά και το φιόρδ από κάτω. Ένιωσα κουρασμένος και άρρωστος. Σταμάτησα και κοίταξα πάνω από το φιόρδ – ο ήλιος έδυε και τα σύννεφα έγιναν κόκκινα σαν αίμα. Ένιωσα μια κραυγή να διαπερνά τη φύση- φάνηκε σε εμένα ότι άκουσα την κραυγή. Ζωγράφισα αυτή την εικόνα, ζωγράφισα τα σύννεφα όπως το πραγματικό αίμα. Το χρώμα στρίγγλισε. Αυτό έγινε Η Κραυγή».
Ο Edvard Munch σχετικά με την ψυχική ασθένεια είχε αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο φόβος για τη ζωή μου είναι απαραίτητος για μένα, όπως είναι και η ασθένειά μου. Χωρίς το άγχος και τις ασθένειες μου, είμαι ένα πλοίο χωρίς πηδάλιο. Τα βάσανα μου είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου. Αυτά είναι δυσδιάκριτα από μένα και η απομόνωσή τους θα μπορούσε να ζημιώσει την τέχνη μου. Θέλω να διατηρήσω αυτά τα βάσανα. Η θεραπεία των μη ισορροπημένων μυαλών των καλλιτεχνών, θα σήμαινε την εξαφάνιση της επιτυχίας τους ως καλλιτέχνες».
Στην πύλη της αιωνιότητας – At Eternity’s Gate του Vincent van Gogh.
Ο Vincent Willem van Gogh ήταν Ολλανδός μετα-ιμπρεσιονιστής ζωγράφος. Έγινε μετά θάνατον ένας από τους πιο διάσημους ζωγράφους στην ιστορία της δυτικής τέχνης. Ο συγκεκριμένος πίνακας δημιουργήθηκε από τον ίδιο το 1890 και απεικονίζει έναν ηλικιωμένο άντρα με φαλακρό κεφάλι να κάθεται σε μια κίτρινη καρέκλα δίπλα στη φωτιά του. Είναι ντυμένος με μπλε ρούχα και κρατά το κεφάλι του στα χέρια του, μια κίνηση που αν μη τι άλλο δείχνει το αίσθημα της κόπωσης/κούρασης. Ο πίνακας αυτός πρόκειται ένα από τα τελευταία έργα του Ολλανδού ζωγράφου πριν δώσει τέλος στην ζωή του το 1890. Το συγκεκριμένο έργο μπορούμε εύκολα να συμπεράνουμε πως αντικατοπτρίζει την ψυχική διάθεση του βαν Γκογκ εκείνη την περίοδο. Ο ίδιος αλληλογραφούσε συχνά με τον αδερφό του Τεό και σε μια από τις τελευταίες επιστολές του προς αυτόν έγραψε: «Πιστεύω ότι είναι καλύτερο να μεγαλώνει κανείς παιδιά από το να δίνεται ολοκληρωτικά για να δημιουργήσει πίνακες. Όμως τώρα πια είμαι -ή τουλάχιστον αισθάνομαι- πολύ γέρος για ν’ αλλάξω πορεία». Να σημειωθεί εδώ πως ο βαν Γκογκ ήταν μόλις 37 ετών όταν αυτοκτόνησε.
Μέχρι και σήμερα δεν έχει διασαφηνιστεί επακριβώς η ψυχική νόσος με την οποία έπασχε ο Vincent van Gogh, η πιο πιθανή εκδοχή που έχει κυριαρχήσει είναι ότι βασανιζόταν από επιληπτικές κρίσεις, ωστόσο οι μεταθανάτιες διαγνώσεις κάνουν λόγο για διπολική διαταραχή. Αυτό που έχει αξία να σημειωθεί εδώ είναι ότι η ανεξίτηλη γοητεία του και η ξεχωριστή ταυτότητά του ως καλλιτέχνη αποτυπώνεται στα έργα που δημιούργησε στις οξείες φάσεις της ασθένειας του κατά την παραμονή του στο κέντρο ψυχικής υγείας Saint-Rémy. Ο βαν Γκογκ είχε μια έντονη διαμάχη με τον επίσης ζωγράφο Γκογκέν και εξαιτίας αυτού του καβγά αυτοτραυματίστηκε κόβοντας ένα τμήμα του αριστερού του αυτιού. Το 1890, ο βαν Γκογκ εμφανίζει συμπτώματα έντονης κατάθλιψης. Η ψυχική του υγεία εκείνη την περίοδο ήταν σημαντικά ασταθής καταλήγοντας τελικά να αυτοπυροβοληθεί στο στομάχι στις 27 Ιουλίου, ενώ πεθαίνει δύο ημέρες αργότερα.
Στην συνέχεια παρουσιάζονται κάποιοι πίνακες από τη συλλογή “Τhe Perspective Project” που έχει ως στόχο είναι να καταρρίψει το στίγμα της ψυχικής ασθένειας και να προσφέρει μια άλλη διέξοδο σε εκείνους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Ο ιδρυτής αυτού του έργου είναι ο Mark Anscombe, μοιράζεται ήδη το έργο πολλών καλλιτεχνών από όλο το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Σε αυτό το έργο μπορούν να υποβληθούν περιεχόμενα σε οποιαδήποτε μορφή. Οι κύριες θεματικές που περιλαμβάνει αυτό το project είναι η ζωγραφική, η ποίηση και η συγγραφή κειμένων. Οι καλλιτέχνες μπορούν να υποβάλουν -αν το επιθυμούν- σε ανώνυμη μορφή. Παραθέτονται παρακάτω τρία από αυτά τα έργα τα οποία προσφέρουν μια εικόνα του ψυχικού αποτυπώματος, της ιδεατής αναπαράστασης φορτισμένης με ενέργεια που επιφέρει την ψυχική διέγερση/ένταση.
Η τίγρης, ο καρχαρίας και εγώ πίνοντας τσάι – Tiger, Shark and Me Sit Down for Tea– της Emma Haddow-Τhe Perspective Project.
‘I’ve struggled with anxiety and depression since I was a teenager. There have been times when it has crippled me, and I was afraid of everything. I started to face my fears, my demons head on and I still do. It’s scary in the dark but what’s more scary to me is denying and suppressing what lurks beneath the surface. My mental health is good these days. My dark days are still here, but I no longer turn them away.’ Emma Haddow
«Έχω αγωνιστεί με το άγχος και την κατάθλιψη από τότε που ήμουν έφηβη. Υπήρξαν στιγμές που όταν με άφηνε φοβόμουν τα πάντα. Ξεκίνησα να αντιμετωπίζω τους φόβους μου, τους δαίμονές μου που με κατευθύνουν και συνεχίζω να το κάνω. Είναι τρομακτικό στο σκοτάδι, αλλά αυτό που είναι περισσότερο τρομακτικό για εμένα είναι η άρνηση και η καταστολή αυτού που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια. Η ψυχική μου υγεία είναι καλά αυτές τις μέρες. Οι σκοτεινές μου μέρες είναι ακόμα εδώ, αλλά δεν τις απομακρύνω πλέον». Emma Haddow
Στον πάτου του βάλτου του άγχους– At the Bottom of the Anxiety Swamp – της Jayoon Choi- Τhe Perspective Project.
‘There is a moment when you can’t help but sink deep down. Attacked by spiteful thoughts. But, oh dear! I was the monster.’ Jayoon Choi
«Υπάρχει μία στιγμή που δεν μπορείς παρά να βυθιστείς προς τα κάτω. Επιτίθεσαι από ανόητες σκέψεις. Ω, αγαπητέ μου! Εγώ ήμουν το τέρας» είπε χαρακτηριστικά η Jayoon Choi αναφερόμενη στην κυριαρχία που μπορεί να έχει μερικές φορές το άγχος.
Ξέρασμα του μυαλού- Mind Vomit– Ανώνυμος καλλιτέχνης – The perspective project.
‘This represents the daily conversation within my mind. Anxious thoughts, depressive thoughts, sub-thoughts, thoughts about the thoughts, a constant critical commentary and a tornado of darkness, numbness and complete inner turmoil.’ Ανώνυμος καλλιτέχνης.
«Αυτό αντικατοπτρίζει την καθημερινή συζήτηση στο μυαλό μου. Αγχώδεις σκέψεις, καταθλιπτικές σκέψεις, υπο-σκέψεις, σκέψεις για τις σκέψεις, ένας συνεχής κριτικός σχολιασμός και ένας ανεμοστρόβιλος από σκοτάδι, μούδιασμα και πλήρης εσωτερική αναταραχή».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Eight artworks inspired by mental health problems. The Guardian (2018). Διαθέσιμο εδώ.
Sophia Beams (2020). Edvard Munch’s “Anxiety”. Διαθέσιμο εδώ.
Anxiety. Totally History. Διαθέσιμο εδώ.
Stanska, Zuzanna (2021). The Mysterious Road From Edvard Munch’s The Scream. Daily Art Magazine. Διαθέσιμο εδώ.
18 διάσημοι καλλιτέχνες που έπασχαν από ψυχικές διαταραχές. Στο δρόμο της ποίησης. Διαθέσιμο εδώ.
“Ο θλιμμένος γέρος” (“Στην πύλη της αιωνιότητας”) του Βενσάν Βαν Γκογκ. ΨυχοΑντιMαχίες. Διαθέσιμο εδώ.
