”Τί την χρειάζομαι την ψυχοθεραπεία;”
Η ψυχοθεραπεία και γενικότερα η επίσκεψη στο γραφείο ενός ειδικού ψυχικής υγείας στην Ελλάδα, αν και έχει γίνει κάποια μικρή πρόοδος, θεωρείται ταμπού και είναι στενά συνυφασμένη με σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, λόγου χάρη, πολλές φορές ακούμε από ανθρώπους να λένε ‘δεν είμαι τρελός για να κάνω ψυχοθεραπεία’. Όλα αυτά απορρέουν από την ενοχή που υπάρχει γύρω από την ψυχική υγεία εδώ και πολλά χρόνια. Συνήθως για τέτοια θέματα οι περισσότεροι επιλέγουν την σιωπή διότι η κοινωνία θεωρεί την ψυχική ασθένεια και γενικότερα τα ψυχολογικά θέματα ως ελαττώματα και συμπεριφέρεται στα πάσχοντα άτομα ως υπαίτια για αυτό που τους συμβαίνει.
Στην πραγματικότητα όμως η θεραπευτική σχέση είναι ένα δώρο για τον ίδιο μας τον εαυτό, τους ανθρώπους γύρω μας και την ίδια την κοινωνία. Η σχέση αυτή συμβάλει στην ενδυνάμωση και υποστήριξη των θεραπευόμενων. Αυτή η σχέση προκειμένου να είναι επιτυχημένη καθορίζεται από7 βασικές αρχές:
- Η αρχή της ατομικότητας σύμφωνα με την οποία κάθε ανθρώπινο ον είναι μοναδικό με την δική του μοναδική αξία και αξιοπρέπεια. Αυτό θα πρέπει να το λαμβάνει πάντα υπόψιν ο θεραπευτής και να αναγνωρίζει τυχόν στερεότυπες στάσεις και απόψεις του. Θα πρέπει να σέβεται την προσωπική εμπειρία και ατομικότητα κάθε ατόμου ανεξαρτήτως πολιτισμικού υποβάθρου και ιδιαιτεροτήτων.
- Η εχεμύθεια είναι απαραίτητη για μια επιτυχημένη θεραπευτική σχέση, ο ειδικός ψυχικής υγείας θα πρέπει να βεβαιώσει και να τηρεί την εμπιστευτικότητα των προσωπικών πληροφοριών του θεραπευόμενου. Πληροφορίες μπορεί να δώσει μόνο σε κάποιον άλλο επαγγελματία για πιο αποτελεσματική βοήθεια ή ασφάλεια του θεραπευόμενου και μόνο μετά από ενημέρωση του τελευταίου για τις πληροφορίες που θα δοθούν, τον χρόνο, τον τρόπο και τον λόγο που γίνεται και διαβεβαίωσή του ότι δεν θα δοθούν περιττές λεπτομέρειες για τις συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν.
- Η αποδοχή του θεραπευόμενου στο σύνολό του δηλαδή με τα αρνητικά και θετικά στοιχεία της προσωπικότητάς του. Αυτό επιτυγχάνεταi μέσω της ενσυναίσθησης του θεραπευτή δηλαδή την ικανότητά του να κατανοεί τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες των θεραπευόμενων και δείχνοντας κατανόηση στα προβλήματα που τους απασχολούν.
- Μη κριτική στάση. Στόχος της θεραπείας δεν είναι η ηθική αξιολόγηση του θεραπευόμενου αλλά ο εντοπισμός και η ενίσχυση των δυνατοτήτων και θετικών στοιχείων του. Επομένως, ο θεραπευτής θα πρέπει να δημιουργήσει ένα ασφαλές χώρο χωρίς κριτική στάση ώστε να επιτευχθεί η συναισθηματική ωρίμανση του θεραπευόμενου.
- Ελεγχόμενη συναισθηματική εμπλοκή του επαγγελματία και σκόπιμη εκδήλωση συναισθημάτων προς τον θεραπευόμενο. Ο θεραπευόμενος έχει το δικαίωμα να εκφράσει τα συναισθήματά του χωρίς φόβο ότι θα κριθεί. Αντίθετα, ο θεραπευτής δείχνει ευαισθησία, προσπαθεί να κατανοήσει σε βάθος και να απαντήσει με κατάλληλο τρόπο προκειμένου ο θεραπευόμενος να κατανοήσει τα συναισθήματά του και να αναγνωρίσει τον ρόλο τους στα προβλήματα που αντιμετωπίζει.
- Η αυτοδιάθεση του θεραπευόμενου έχει να κάνει με τον σεβασμό των δικαιωμάτων και επιθυμιών του και την ικανότητα του να αναλαμβάνει την ευθύνη όλων των αποφάσεων που παίρνονται στην θεραπευτική σχέση. Ο θεραπευτής δηλαδή δεν δίνει κατευθύνσεις απλά είναι αρωγός του θεραπευόμενου στην προσπάθειά του να βελτιώσει τον εσώτερικο του κόσμο.
Συνεπώς ένας ψυχοθεραπευτής ακολουθώντας αυτές τις αρχές μέσω της επιστημονικής του κατάρτισης, της συνεχούς επιμόρφωσης, της ψυχοθεραπείας του ίδιου και της διαρκούς εποπτείας είναι ανοικτός και διαθέσιμος να ακούσει, να μεταδώσει τα συναισθήματά του και να καθρεφτίσει τον θεραπευόμενο. Δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον όπου ο θεραπευόμενος μπορεί να κάνει τις αλλαγές που θέλει καταβάλλοντας βέβαια και προσωπική προσπάθεια και έχοντας ο ίδιος την θέληση για αλλαγή. Όμως, η ψυχοθεραπεία στην κοινή γνώμη περικλείεται από κάποιους μύθους.
Μύθος 1:‘’Έχω καλούς φίλους τι παραπάνω θα μου πει ένας άγνωστος’’
Οι φίλοι είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν στην ζωή μας και να μας στηρίζουν στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν υποκατάστατο του θεραπευτή. Αρχικά, δεν έχουν κάνει σπουδές σε κάποια ειδικότητα ψυχικής υγείας(ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί κλπ) και δεν έχουν εκπαιδευτεί ως ψυχοθεραπευτές και ακόμα και αν είναι ψυχοθεραπευτές εμπλέκονται συναισθηματικά μαζί μας και γνωρίζουν την καθημερινότητά μας και τα πρόσωπα για τα οποία τους μιλάμε και με τα οποία ενδέχεται να έχουμε προβλήματα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να είναι αμερόληπτοι σε όσα μας λένε. Επομένως, οι συζητήσεις με φίλους έχουν ασυνείδητα κίνητρα καθώς ο καθένας εστιάζει στο δικό του εγώ. Αντίθετα, ο θεραπευτής έχει εκπαιδευτεί και δεν μας γνωρίζει προσωπικά και έτσι είναι σε θέση να παραμερίσει την στιγμή της θεραπευτικής συνεδρίας τις δικές του επιθυμίες, πεποιθήσεις, στάσεις και να επικεντρωθεί αποκλειστικά σε αυτά που του λέει ο θεραπευόμενος προκειμένου να τον βοηθήσει να ανακαλύψει σε βάθος τον εαυτό του, να εντοπίσει σκοτεινά σημεία και να οδηγηθεί σε εσωτερική ενδοσκόπηση χωρίς να σκέφτεται ότι θα ντροπιαστεί ο ίδιος ή θα στεναχωρήσει τον συνομιλητή του όπως στην περίπτωση ενός φίλου. Είναι πολύ σημαντικό κάποιος να ακούει το βίωμα μας χωρίς να το συγκρίνει με αυτό που εκείνος κρίνει ως ‘σωστό’ ή ‘πραγματικό’ και αυτό μπορεί να γίνει μόνο στην θεραπευτική σχέση.
Μύθος 2: ‘’Οι θεραπευτές δεν έχουν προσωπικά προβλήματα’’
Οι ψυχοθεραπευτές είναι και αυτοί άνθρωποι δεν είναι παντοδύναμοι, επομένως, έχουν και οι ίδιοι δικά τους προβλήματα απλώς λόγω της πείρας και της γνώσης τους μπορούν πιο εύκολα να αναγνωρίσουν τις αδυναμίες τους και να βρουν την βέλτιστη λύση για τις δυσκολίες που προκύπτουν. Η βέλτιστη λύση δεν είναι πάντα αυτή που θεωρείται κοινωνικά αποδεκτή αλλά αυτή που βελτιστοποιεί την ψυχική υγεία και προσωπική ανάπτυξη του ψυχοθεραπευτή. Για παράδειγμα, αν ένας θεραπευτής αποφασίσει την λήξη μιας ερωτικής σχέσης δεν σημαίνει πως απέτυχε και ως άνθρωπος αλλά και ως επαγγελματίας απλά αυτή ήταν η καλύτερη λύση για την ψυχική υγεία του ίδιου και των αγαπημένων του προσώπων.
Μύθος 3:‘’Θα πάω σε έναν καλό θεραπευτή να μου λύσει όλα μου τα προβλήματα και να ζω σε μόνιμη ευτυχία’’
Κάθε άνθρωπος όπως αναφέρθηκε και παραπάνω είναι μια μοναδική οντότητα με την δική του μοναδική εμπειρία. Συνεπώς εμείς οι ίδιοι είμαστε αυτοί που θα δώσουμε λύσεις στα προβλήματα μας και θα αλλάξουμε αυτά που θέλουμε στον εαυτό μας, ο θεραπευτής δεν είναι εκεί για να μας δώσει συνταγές είναι συνεργάτης που θα μας βοηθήσει με την εμπειρία του να ξεκαθαρίσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, θα μας δώσει τον χώρο και τα εργαλεία ώστε να είμαστε σε θέση με γνώμονα την δική μας μοναδική εμπειρία και προσωπικότητα να λύσουμε τις καθημερινές δυσκολίες της ζωής. ΟΙ έτοιμες οδηγίες και κατευθύνσεις δεν είναι θεραπευτικές απλά οδηγούν σε προσωρινή ανακούφιση. Στόχος της ψυχοθεραπείας είναι το άτομο να αποκτήσει την ικανότητα μακροπρόθεσμα να μπορεί να αναγνωρίζει, να αντέχει και να διαχειρίζεται συναισθήματα και καταστάσεις χωρίς να καταβάλλεται από υπερβολικά αρνητικά συναισθήματα σε περιπτώσεις δυσάρεστων γεγονότων. Με άλλα λόγια, το άτομο βοηθιέται για να είναι δημιουργός της ζωής του και να παίρνει τις αποφάσεις που θέλει χωρίς να ξεχνά πως έχουν συνέπειες στο ίδιο αλλά και τους κοντινούς του ανθρώπους. Έτσι, το άτομο αποκτά συναισθηματική ωρίμανση και προσωπική ανάπτυξη.
Μύθος 4:‘’Τα άτομα που κάνουν ψυχοθεραπεία είναι αδύναμα ή έχουν κάποιο σοβαρό ψυχιατρικό ή ψυχολογικό πρόβλημα’’
Το στίγμα που υπάρχει γύρω από τα θέματα ψυχικής υγείας και την ψυχοθεραπεία δεν έχει καμία βάση καθώς τα άτομα που εμπλέκονται σε μια θεραπευτική σχέση δεν είναι ευάλωτα και αδύναμα ούτε ψυχικά διαταραγμένα, αντίθετα, η ψυχοθεραπεία χρειάζεται ψυχικό σθένος και ψυχική υγεία προκειμένου να μπορέσει το άτομο να έρθει σε επαφή με τα αρνητικά του συναισθήματα και με τις αδυναμίες του. Τα άτομα λοιπόν που ξεκινούν ψυχοθεραπεία δείχνουν εσωτερική δύναμη καθώς αναγνωρίζουν τα ευάλωτα σημεία τους και δεν επαναπαύονται στην στρεβλή πεποίθηση ότι πάντα κάποιος άλλος ευθύνεται για αυτά που τους συμβαίνουν. Παίρνουν την ευθύνη και αποφασίζουν να εκπαιδευτούν για να αλλάξουν οι ίδιοι αυτό που δεν τους αρέσει στην ζωή τους. Αυτό απαιτεί δύναμη αλλά και αγάπη, ελπίδα και αντοχή όχι μόνο για τον εαυτό αλλά και για τους άλλους.
Μύθος 5:‘’Η ψυχοθεραπεία είναι μόνο για οικονομικά ευκατάστατους’’
Η ψυχοθεραπεία πράγματι έχει κάποιο κόστος όμως είναι πολύ σημαντική για την αρμονία του ψυχισμού μας, την βελτίωση της αλληλεπίδρασής μας με άλλους, την καλύτερη σωματική υγεία μας, την βελτίωση της παραγωγικότητάς μας και την έκφραση των δεξιοτήτων μας. Συνεπώς είναι ένα πολύτιμο δώρο για τον εαυτό μας και για τους αγαπημένους μας στο οποίο αξίζει να επενδύσουμε από το να επενδύουμε χρόνο, κόπο και χρήματα σε φθαρτά υλικά τα οποία μας προσφέρουν προσωρινή ευχαρίστηση.
Μύθος 6:‘’Οι ψυχοθεραπευτές δεν βιώνουν αρνητικά συναισθήματα’’
Οι θεραπευτές βιώνουν όλα τα συναισθήματα ακόμα και δυσάρεστα όπως λύπη, φόβο, θυμό. Είναι μάλιστα πιθανό να βιώσουν δυσάρεστα συναισθήματα και κατά την διάρκεια της συνεδρίας, τα οποία θα πρέπει να αναγνωρίσουν και να τα χρησιμοποιήσουν προς όφελος του θεραπευόμενου καθώς μπορεί ένα αρνητικό συναίσθημα που βιώνει ο θεραπευτής να αποτελεί ένα χαρακτηριστικό του θεραπευόμενου που δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα και σε άλλους αγαπημένους του ανθρώπους και άρα είναι ένα στοιχείο που χρειάζεται αλλαγή.
Μύθος 7:‘’Η ψυχοθεραπεία είναι απλά μια οικονομική συναλλαγή’’
Ο θεραπευτής χρειάζεται την αμοιβή προκειμένου να μπορεί να επιμορφώνεται συνεχώς και να είναι πιο αποτελεσματικός στην θεραπευτική σχέση και η επιμόρφωση χρειάζεται χρόνο και χρήματα σε εξειδικευμένες σπουδές. Επιπλέον, ο θεραπευτής χρειάζεται την αμοιβή ώστε να μπορεί να φροντίζει τον εαυτό του και το περιβάλλον για να πραγματοποιηθεί η θεραπεία όπως την φροντίδα της υγείας του, την διατροφή του, την θέρμανση του χώρου. Τέλος, η αμοιβή βοηθά το θεραπευόμενο να αισθάνεται πως δεν έχει υποχρέωση απέναντι στον θεραπευτή για να του είναι ευάρεστος. Όλα αυτά όμως δεν υποβαθμίζουν την σημασία της θεραπευτικής σχέσης και των συναισθημάτων που δημιουργούνται στην διάρκεια αυτής και από τις δύο πλευρές, τα οποία μάλιστα είναι απαραίτητα για την αποτελεσματική θεραπεία.
Μύθος 8:‘’Ο θεραπευτής θα με βοηθήσει να τον/την αλλάξω’’
Η ψυχοθεραπεία φέρνει αλλαγή μόνο σε αυτόν που εμπλέκεται στην θεραπευτική σχέση και επιθυμεί την αλλαγή δεν σημαίνει πως θα καταφέρει να αλλάξει κάποιον άλλον. Βέβαια, η αλλαγή της συμπεριφοράς μας μπορεί να δημιουργήσει και αλλαγές στην συμπεριφορά των άλλων όμως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν θα είναι οι επιθυμητές ή αν όντως συμβούν αλλαγές. Γνώμονας της έναρξης της ψυχοθεραπείας θα πρέπει να είναι η βαθύτερη γνώση και η βελτίωση πρωτίστως του δικού μας εαυτού. Αν η σχέση μας με κάποιον μας δυσκολεύει θα πρέπει εμείς να αποκτήσουμε θάρρος για αλλαγές και αν θέλει και ο άλλος θα ακολουθήσει.
Μύθος 9:‘’Ο θεραπευτής θα με απαλλάξει από όλα τα δυσάρεστα συναισθήματα’’
Η ψυχοθεραπεία έχει στόχο την συναισθηματική αποφόρτιση του ατόμου όμως όχι την αποφυγή των αρνητικών συναισθημάτων. Ο θεραπευτής θα πρέπει να καλωσορίσει, να αντέξει, να διερευνήσει και να αξιοποιήσει τα αρνητικά συναισθήματα ως εργαλεία ώστε το άτομο να εκπαιδευτεί να μην απειλείται από αυτά αλλά να τα αναγνωρίζει στην καθημερινότητά του και να τα υπερβαίνει χωρίς να καθορίζουν τις επιλογές του.
Μύθος 10:‘’Δεν θέλω να κάνω ψυχοθεραπεία εκεί μιλάμε μόνο για προβλήματα’’
Τις περισσότερες φορές η θεραπευτική σχέση ξεκινάει επειδή το άτομο αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα. Όμως, στην συνέχεια έρχονται εκπλήξεις, χαρές και επιτυχίες, οι οποίες διαρκώς αυξάνουν με την πάροδο του χρόνο της θεραπευτικής σχέσης καθώς το άτομο γίνεται όλο και πιο συναισθηματικά ώριμο.
Αν λοιπόν αισθάνεστε την ανάγκη να μιλήσετε σε έναν ειδικό για αυτά που σας ανησυχούν, να γνωρίσετε καλύτερα τον εαυτό σας και να αποκτήσετε εσωτερική ωρίμανση μην διστάσετε να ξεκινήσετε ψυχοθεραπεία. Να θυμάστε πως αυτό δείχνει πως είστε δυνατοί και έτοιμοι να έρθετε αντιμέτωποι με κάθε πτυχή του εαυτού σας. Η μισή θεραπεία είναι η αναγνώριση του προβλήματος. Βέβαια, είναι απολύτως σεβαστό και κατανοητό κάποιος να μην είναι ακόμα σε θέση να βιώσει τα συναισθήματα που θα φέρει στην επιφάνεια η ψυχοθεραπεία.
Βιβλιογραφία
- Γιαννοπούλου, Κ., (2019).Ψυχοθεραπεία-Μύθοι και Αλήθειες. Διαθέσιμο στη:https://www.psychologos-giannopoulou.gr/psychotherapeia-mythoi-kai-alitheies/[Ανακτήθηκε27 Δεκεμβρίου 2021].
- Ιωαννίδου, Μ.,(2018). Μύθοι και πραγματικότητες για την ψυχοθεραπεία. Διαθέσιμο στη:https://mariaioannidou.gr/2018/04/12/%CE%BC%CF%8D%CE%B8%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%88%CF%85%CF%87/[Ανακτήθηκε27 Δεκεμβρίου 2021].
- Κανδυλάκη, Α., (2008). Η συνέντευξη στην κοινωνική εργασία. Η συμβουλευτική στην κοινωνική εργασία(σσ.165-167).Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος.
Oι εικόνες ανακτήθηκαν από: pixabay.com
