Αν σκεφτεί κάποιος πόσα πράγματα μπορούν να φοβίσουν έναν άνθρωπο, θα καταλάβει ότι είναι αρκετά. Κάποια από αυτά είναι πιο συνηθισμένα, ενώ άλλα πιο ασυνήθιστα. Μία σχετικά πιο σπάνια περίπτωση φοβίας είναι η φαγοφοβία, κατά την οποία ο φόβος βιώνεται κυρίως πριν από την πράξη της κατάποσης.
Υπάρχουν δύο είδη φοβιών οι οποίες σχετίζονται με το φαγητό:
- η αδυναμία του να καταπιείς συγκεκριμένα είδη τροφής από φόβο μήπως πνιγείς
- η αποστροφή προς συγκεκριμένα είδη τροφής, επειδή κάποιες ποιότητες φαγητού ή και οσμές προξενούν αισθήματα ναυτίας ή ακόμα και εμετό
Καμία από τις φοβίες φαγητού δε συνδέεται με την ανορεξία, η οποία έχει ως κύριο χαρακτηριστικό τη διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος. Μπορούν, όμως, να οδηγήσουν σε σημαντική απώλεια κιλών και έλλειψη θρεπτικών συστατικών.
Περιστασιακά, η φαγοφοβία συνδέεται με άλλους τύπους συγκεκριμένων φοβιών, όπως ο υπερβολικός φόβος πνιγμού. Παρόλο που φαίνονται παρόμοιες, στη φαγοφοβία το φοβικό ερέθισμα είναι η απλή πράξη της κατάποσης ενώ στη φοβία πνιγμού ο φόβος έγκειται στην πιθανότητα πνιγμού.
Δυσκολία κατάποσης
Το άτομο με δυσκολία κατάποσης, φοβάται μήπως πνιγεί και μερικές φορές συνδέεται με υπερβολική ευαισθησία στο αντανακλαστικό της κατάποσης. Πολλοί αναφέρουν ένα έντονο σφύξιμο ή κόμπο στο λαιμό που επιδεινώνεται όταν έχουν άγχος. Η φοβία μπορεί να εμφανιστεί μόνη της ή σε άτομα με αγοραφοβία ή με γενικευμένο άγχος. Οι πάσχοντες μπορεί να επιλέγουν τις τροφές που θα καταναλώσουν ή να τρώνε μόνο υγρές και βρεφικές.
Εάν το πρόβλημα σχετίζεται με υπερευαισθησία στο αντανακλαστικό της κατάποσης, μπορεί η αίσθηση να είναι τόσο δυσμενής που να μην επιτρέπει το πλύσιμο των δοντιών, το άγγιγμα στον λαιμό ή την κατάποση οποιουδήποτε σκληρού ή στεγνού φαγητού ή χαπιού.
Ο μόνιμος φόβος, το άγχος και η σκέψη μήπως πνιγούν, εμποδίζει τα άτομα να μασήσουν ή να καταπιούν φυσιολογικά και τους κάνει να καταφεύγουν σε διάφορα κόλπα, όπως το να κάνουν πολτό το φαγητό τους ή να πίνουν νερό με κάθε μπουκιά. Η αποφυγή και οι παραπάνω συμπεριφορές είναι αυτές που ενισχύουν τη διατήρηση του προβλήματος και δυναμώνουν τη φοβία. Όσο περισσότερο τείνουμε να μην αντιμετωπίζουμε το φόβο μας, τόσο αυτός θα μεγαλώνει και θα μας δυσκολεύει. Σε κάποιες περιπτώσεις, η φοβία μπορεί να γίνει χρόνια και να δυσκολέψει πολύ την καθημερινότητα.
Αποστροφή σε συγκεκριμένες τροφές
Στην περίπτωση αυτήν, το άτομο αισθάνεται αηδία ή αποστροφή, παρά το άγχος, αν και υπάρχουν καταστάσεις που αναφέρονται και τα δύο συναισθήματα, κάθε φορά που βρίσκονται αντιμέτωποι με δυσάρεστες για τους ίδιους τροφές ή οσμές. Ο φόβος αυτός μπορεί να συνδέεται με θρησκευτικές πεποιθήσεις, οικογενειακές απαγορεύσεις ή με προηγούμενες εμπειρίες. Ένα συχνό παράδειγμα είναι η περίπτωση του ατόμου που μετά από ένα δυνατό μεθύσι δε θέλει να φάει συγκεκριμένα φαγητά που θυμίζουν τη συγκεκριμένη κατάσταση.
Καθώς η φαγοφοβία εντάσσεται στην κατηγορία των συγκεκριμένων φοβιών, όπως για παράδειγμα η υψοφοβία, εμφανίζει παρόμοια συμπτώματα στο σώμα, τη σκέψη και τη συμπεριφορά του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, στο σώμα μπορούν να εμφανιστούν ως εξής:
- Αύξηση του καρδιακού & αναπνευστικού ρυθμού
- Αίσθημα ασφυξίας ή δύσπνοια
- Αύξηση της έντασης των μυών
- Πονοκέφαλος
- Πόνοι στο στομάχι ή γαστρικά προβλήματα
- Εφίδρωση
- Ναυτία ή/και εμετός
- Λιποθυμία
Οι συμπεριφορές διαφυγής εμφανίζονται όταν το άτομο δεν μπορεί να αποφύγει την εμφάνιση της φοβισμένης κατάστασης, έτσι θα κάνει ό,τι μπορεί για να ξεφύγει από την κατάσταση που τον φοβίζει. Μία συμπεριφορά διαφυγής στη φοβία αυτή μπορεί να είναι η πολτοποίηση του φαγητού.
Το να ανακαλύψει το άτομο από μόνο του από πού μπορεί να προέρχεται μια φοβία είναι αρκετά δύσκολο τις περισσότερες φορές, καθώς ο ίδιος δεν είναι σε θέση να καθορίσει ποια εμπειρία μπορεί να έχει επηρεάσει την εμφάνιση του. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχει και μια γενετική προδιάθεση ή να έχει δημιουργηθεί μέσω μιμητικής μάθησης, όπως για παράδειγμα ένας γονέας να έχει αποστροφή προς ένα φαγητό και το παιδί να “μαθαίνει” αυτήν τη συμπεριφορά.
Ενώ η φαγοφοβία δεν είναι μια συνηθισμένη φοβία, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Τότε είναι απαραίτητο το άτομο να υποβληθεί σε μια ψυχολογική παρέμβαση, η οποία θα βοηθήσει να μειωθεί η ένταση των συμπτωμάτων και να βελτιωθεί η σχέση με το φαγητό. Η παρέμβαση αυτή έχει τρεις κύριους άξονες. Αρχικά, στοχεύει σε μια γνωστική αναδιάρθρωση για να τροποποιηθούν οι παραμορφωμένες σκέψεις και πεποιθήσεις του ατόμου για την κατάποση.
Συχνά, συνοδεύεται από τεχνικές ζωντανής έκθεσης ή συστηματικής απευαισθητοποίησης, με την οποία το άτομο εκτίθεται σταδιακά, ζωντανά ή στη φαντασία, σε ό,τι το φοβίζει. Πολλές φορές γίνεται μέσα στη συνεδρία προκειμένου να αισθάνεται την ασφάλεια του πλαισίου και του θεραπευτή.
Όσο περίεργο κι αν μας ακούγεται πως κάποιος φοβάται να φάει, δε σημαίνει πως αυτό δεν αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα για τον ίδιο ή πως είναι κάτι εντελώς παράλογο. Ο καθένας από εμάς αντιμετωπίζει διαφορετικά προβλήματα και φοβίες, όλοι μας όμως έχουμε ανάγκη να ακουστούμε και να ζητήσουμε βοήθεια, ειδικά σε περιπτώσεις που μπορεί να κινδυνεύσει και η σωματική μας υγεία ή η ζωή μας.
Η φαγοφοβία μπορεί να ακουστεί και έτσι:
“Αν προσπαθήσω να μασήσω λίγο, νιώθω να πνίγομαι. Μουδιάζουν τα πόδια μου, έχω ταχυκαρδία, σφίγγομαι για να καταπιώ.”
“Θυμάμαι να νιώθω ότι πνίγομαι με σούπα βελουτέ με την ποσότητα να μην υπερβαίνει το μισό κουταλάκι του γλυκού. Ενώ έτυχε μια ολόκληρη ημέρα να είμαι με μισό κουταλάκι, πολτοποιημένο αβοκάντο.”
“Δεν ήξερα πόσο θα κρατήσει όλο αυτό. Πίστευα πως θα το έχω για πάντα και πως δεν θα μπορέσω να ξαναφάω ποτέ. Δεν ήθελα να βγω να πάω κάπου για φαγητό. Έχασα την ενέργειά μου και παράλληλα δεν ήθελα να νιώθω το αίσθημα της πείνας, γιατί ήξερα πως δεν μπορώ να ικανοποιήσω το στομάχι μου.”
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Μιτσοπούλου Τ. Φοβίες φαγητού: γιατί φοβάμαι να καταπιώ ή/και αηδιάζω να φάω; Διαθέσιμο στο: https://anxietycontrol.gr/%CF%86%CE%BF%CE%B2%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CF%86%CE%B1%CE%B3%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%8D-%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%AF-%CF%86%CE%BF%CE%B2%CE%AC%CE%BC%CE%B1%CE%B9-%CE%BD%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%80/
- Πώς είναι να ζεις με φαγοφοβία; [ Να φοβάσαι να καταπιείς, νομίζοντας πως θα πεθάνεις]. Διαθέσιμο στο: https://city.sigmalive.com/article/2020/7/16/pos-einai-na-zeis-me-phagophobia-na-phobasai-na-katapieis-nomizontas-pos-tha-pethaneis/
- Φαγοφοβία (φόβος από κατάποση): συμπτώματα, αιτίες και θεραπεία. Διαθέσιμο στο: https://el.sainte-anastasie.org/articles/psicologa-clnica/fagofobia-miedo-a-tragar-sntomas-causas-y-tratamiento.html
- Φωτογραφία εξωφύλου από: www.gistping.com’
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
