Όλοι έχουμε ακούσει ή γνωρίζουμε από προσωπική εμπειρία ότι ο σημερινός τρόπος ζωής είναι πιεστικός και απαιτεί εύκολες και γρήγορες λύσεις για τα προβλήματά μας. Αυτό φυσικά επηρεάζει και την αντίληψή μας σχετικά με την υγεία, δηλαδή θέλουμε τα προβλήματα υγείας να περνούν γρήγορα για να μην μας κρατάνε πίσω. Όσον αφορά τα ψυχολογικά προβλήματα η παραπάνω νοοτροπία φαίνεται και στις φράσεις: « να πάρω ένα χάπι να γίνω γρήγορα καλά » και « να μη χάσω χρόνο και χρήματα σε ψυχοθεραπεία ». Ας δούμε αυτό το ζήτημα από δύο πλευρές: της φαρμακολογίας και της ψυχοθεραπείας.
Από τη μία άποψη, υπάρχει η φαρμακευτική αγωγή, η οποία δίνεται μόνο από ψυχιάτρους και απαιτεί παρακολούθηση. Μια σωστή αγωγή, προσαρμοσμένη στην εκάστοτε περίπτωση διάγνωσης, έχει αποτελεσματικότητα, περιορισμένους παράγοντες κινδύνου, συμβάλλει στην πρόληψη υποτροπών και διασφαλίζει τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Επίσης, είναι ασφαλής, απλή στη χρήση και έχει μια θετική σχέση κόστους – αποτελέσματος. Φυσικά υπάρχουν και κάποια μειονεκτήματα. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να έχουν κάποιες παρενέργειες, τις περισσότερες φορές, όμως, ελαφριές που συνήθως τα άτομα αγνοούν. Αρκετοί άνθρωποι διστάζουν να πάρουν αγωγή γιατί φοβούνται πως ίσως έχει επιδράσεις στην προσωπικότητά τους, τους αλλάξει το χαρακτήρα και επηρεάσει τη λειτουργικότητά τους, πράγματα που δεν ισχύουν. Ακόμη, υπάρχει ο φόβος εξάρτησης, η άποψη πως αν τη σταματήσουν η διαταραχή θα επανέλθει ή πως θα πρέπει να ακολουθούν την αγωγή για όλη τους τη ζωή. Εφόσον, όμως, υπάρχει η σωστή παρακολούθηση απ’ τον ψυχίατρο δεν υπάρχει κίνδυνος εξάρτησης ή υποτροπιασμού. Είναι πολύ βασικό το άτομο που λαμβάνει την αγωγή να μην πιστεύει πως το χάπι που παίρνει είναι ένα « μαγικό ραβδί » που μπορεί να θεραπεύσει όλα τα προβλήματα πολύ γρήγορα. Κάθε θεραπεία, ό,τι μορφή κι αν έχει θέλει κάποιο χρόνο για να δράσει ανάλογα την κάθε περίπτωση. Επίσης, το άτομο δεν πρέπει να αφήνει χαρακτηρισμούς, όπως για παράδειγμα «τρελοφάρμακα», να επηρεάζουν την αντίληψή του για την φαρμακευτική αγωγή.
Από την άλλη άποψη υπάρχει η ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία βοηθά στην αναγνώριση των αρνητικών σκέψεων, των επώδυνων συναισθημάτων και εφοδιάζει το θεραπευόμενο με την ικανότητα να τα επεξεργάζεται. Μέσα σ’ αυτό το «ταξίδι» το άτομο μαθαίνει δεξιότητες αντιμετώπισης των προβλημάτων του εφ’ όρου ζωής, έρχεται σε επαφή με τον εαυτό και τα συναισθήματά του και επιλύει διάφορες εσωτερικές του συγκρούσεις. Παράλληλα, ενθαρρύνεται να εντοπίσει τις αιτίες των αντιδράσεων στους φόβους του ή στις διάφορες καταστάσεις. Στην περίπτωση της ψυχοθεραπείας δεν υπάρχει ο φόβος εξάρτησης ή ότι θα πρέπει να γίνεται εφ’ όρου ζωής. Πολλές μελέτες έχουν δείξει πως μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική στην αντιμετώπιση του άγχους ή της κατάθλιψης σε σχέση με τη φαρμακευτική αγωγή. Όμως, τις περισσότερες φορές κοστίζει αρκετά και χρειάζεται περισσότερο χρόνο συγκριτικά με την αγωγή. Η καλύτερη λύση για κάποιες περιπτώσεις είναι ο συνδυασμός αυτών των δύο.
Ας πάρουμε ένα παράδειγμα για να δούμε πόσο σημαντικό είναι να λαμβάνει το άτομο φαρμακευτική αγωγή και παράλληλα να βρίσκεται σε ψυχοθεραπεία. Από τις πιο συνηθισμένες περιπτώσεις είναι η καταθλιπτική διαταραχή. Σε ορισμένες μορφές της η κατάθλιψη μπορεί να έχει συμπτώματα, τα οποία καθιστούν το άτομο σε μεγάλο βαθμό δυσλειτουργικό ή ακόμα και να υπάρχει κίνδυνος αυτοτραυματισμού ή αυτοκτονικότητας. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί άμεσα να βοηθήσει να βελτιωθούν τα καταθλιπτικά συμπτώματα, δεν αλλάζει όμως τα γεγονότα, τις σκέψεις ή τις συμπεριφορές που προβληματίζουν και στεναχωρούν το άτομο. Ακόμη, μπορεί άλλα ζητήματα να επηρεάζουν τη διάθεση ή τον τρόπο που το άτομο βλέπει τον εαυτό του. Με αυτό το κομμάτι της διαταραχής, το γνωσιακό όπως αναφέρεται συνήθως, ασχολείται η ψυχοθεραπεία. Μέσα από τη θεραπευτική σχέση ο άνθρωπος ερευνά κι επιλύει καταστάσεις, βελτιώνει την αυτοεκτίμηση και την αυτεπίγνωσή του και αντιμετωπίζει καλύτερα συγκρούσεις ή αγχογόνες καταστάσεις.
Πλέον, όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν πως το καλύτερο και πιο γρήγορο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται όταν συμβαίνει παράλληλα η ψυχοθεραπεία με τη φαρμακευτική αγωγή. Στην παγκόσμια βιβλιογραφία αναφέρεται πως ακόμα και στις πιο βαρείες ψυχικές νόσους ο συνδυασμός έχει τα καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά τη βελτίωση, τη διάρκεια και τον αριθμό υποτροπών. Όταν ένας εκ των δύο επαγγελματιών ψυχικής υγείας (είτε ο ψυχολόγος είτε ο ψυχίατρος) κρίνει αναγκαίο και βοηθητικό, κάνει παραπομπή στον άλλον, ώστε το άτομο να λάβει όποια μορφή βοήθειας χρειάζεται. Τονίζεται πάντα πως η φαρμακευτική αγωγή δίνεται από τον ψυχίατρο ο οποίος είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση και τον τερματισμό της.
Ουσιαστικά, αυτό που συμβαίνει είναι πως η αγωγή βοηθά στην πιο γρήγορη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της διαταραχής κι ύστερα το άτομο έχει την ευκαιρία να βρει τις πραγματικές αιτίες μέσω της ψυχοθεραπείας. Ο συνδυασμός φαρμάκων και ψυχοθεραπείας οδηγεί στη ανακούφιση από συμπτώματα, ενθαρρύνει το θεραπευόμενο να μάθει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να αντιμετωπίσει τη ζωή με διαφορετική οπτική, να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του και να νιώσει καλύτερα. Είναι πολύ σημαντικό να μην μένουμε σε αντιλήψεις όπως «τα φάρμακα είναι για τους τρελούς, δεν τα έχω ανάγκη» και «η ψυχοθεραπεία είναι χάσιμο χρόνου και χρήματος, δε θα με βοηθήσει». Και οι δύο ειδικότητες έχουν ως μέλημα να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε προβλήματα που μόνοι μας δε θα μπορούσαμε και να αποκαταστήσουν την ψυχική μας υγεία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Αγγελόπουλος Ν. Ψυχοθεραπεία – ψυχοφαρμακολογία: υπάρχει βάση για φιλικές σχέσεις; [2017].
Αρναούτογλου Ν. Πότε ένας ψυχίατρος συστήνει φαρμακευτική αγωγή; Ανακτήθηκε στις 4/11/2020. Διαθέσιμο στο: https://www.psyxiatros.gr/%CF%80%CF%8C%CF%84%CE%B5-%CE%AD%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CF%88%CF%85%CF%87%CE%AF%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%82%CE%B4%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CE%B9-%CF%86%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9/
Βάθης Α. Τι να επιλέξω: ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή; Ανακτήθηκε στις 3/11/2020. Διαθέσιμο στο: https://www.therapia.gr/psyxotherapeia-i-farmaka/
