Βρισκόμαστε σχεδόν λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα. Δεν μοιάζει η προσμονή των εορτών σε τίποτα με τις προηγούμενες. Μένουμε σπίτι μας, αποφεύγουμε την επαφή με κόσμο, με αγαπημένους, για την προστασία της υγείας μας. Αυτή η καραντίνα, πολλούς θα λέγαμε ότι τους ωφέλησε, ενώ άλλοι, αναφέρονται σε αισθήματα δυστυχίας, καθώς απομακρυνθήκαν από κοινωνικές συναναστροφές, είναι μόνοι στο σπίτι τους, μην έχοντας την τύχη να μοιράζονται προσωπικές στιγμές με κάποιον, τις σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους. Όμως, μήπως αυτή η μοναχικότητα μπορεί να μας διδάξει κάτι; Μήπως αυτή η απομόνωση, μπορεί να μας οδηγήσει σε μια προσωπική ωρίμανση και αυτοβελτίωση; Αναμφισβήτητα, η μοναξιά είναι ένα πανανθρώπινο και οικουμενικό βίωμα, το οποίο στις μέρες μας, δεδομένων των συνθηκών που επιβάλλει η παγκόσμια υγειονομική κατάσταση, εκφράζεται από όλο και περισσότερους. Έτσι, λοιπόν, κρίνεται αναγκαίο, πιο πολύ από κάθε άλλη φορά, να ανακαλύψουμε σε ποιο βαθμό η μοναξιά μπορεί να είναι ευεργετική.
Πριν προχωρήσουμε, ωστόσο, είναι σκόπιμο να δοθεί ένας ορισμός για την έννοια της μοναξιάς. «Η μοναξιά, λοιπόν, πρόκειται για ένα φαινόμενο με συναισθηματικές, γνωστικές και συμπεριφορικές διαστάσεις και αναφέρεται στην κατάσταση κατά την οποία ο άνθρωπος βιώνει υποκειμενική δυσφορία, καθώς εκτιμά ότι είναι μόνος, απομονωμένος και αποκλεισμένος με ελλειμματικές διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις.» (Γαλανάκη, 2015). Υπάρχει μια θεώρηση σύμφωνα με την οποία, οι άνθρωποι μπορούν να απολαμβάνουν τη μοναξιά, ακόμη και να τη θεωρούν ένα πολύτιμο αγαθό. Ωστόσο, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν το βρέφος και μικρό παιδί μπορεί να βρίσκεται μόνο του με την παρουσία της μητέρας (Winniccott, 1958) και σαφώς συνδέεται με στοιχεία της προσωπικότητάς μας, το πλαίσιο ανάπτυξής μας και γενικότερα διαπολιτισμικά χαρακτηριστικά.
Δεν είναι εύκολο, ωστόσο, να αναγνωρίσουμε το πότε και πώς η μοναξιά και η απομόνωση είναι ωφέλιμη για εμάς, ειδικά όταν δεν είναι αποτέλεσμα προσωπικής επιλογής. Η δυσκολία αποτελεσματικής διαχείρισης της επίπονης και οδυνηρής αυτής κατάστασης, σχετίζεται με την αδυναμία παραδοχής ότι αισθανόμαστε μόνοι, ενώ από την άλλη με την πεποίθηση ότι πρόκειται για κάτι που δεν μεταβάλλεται εύκολα. Παρατηρείται δηλαδή, μία παραίτηση εκ μέρους των ατόμων που την αναφέρουν. Παρ’ όλ’ αυτά, σκοπός δεν είναι να αναφερθούμε στο γιατί ένας άνθρωπος νιώθει μόνος ή γιατί οδηγείται στη μοναξιά, αλλά στο αν αυτή μπορεί να μας παρέχει οφέλη. Έτσι, λοιπόν, ενώ πολλές φορές, για κάποιους λόγους, μοναδικούς για τον καθένα, είναι δύσκολο να αποφύγουμε τα αισθήματα μοναξιάς, μπορούμε, υιοθετώντας μια οπτιμιστική προσέγγιση, να την εκμεταλλευτούμε υπέρ μας. Ας δούμε, λοιπόν, μερικές στρατηγικές διαχείρισης της μοναξιάς.
Αποδοχή
Η αδυναμία να μείνει κανείς μόνος μπορεί να επιδεινώσει την εμπειρία της μοναξιάς και γι’ αυτό το λόγο η αποδοχή φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική διαχείρισή της. Το άτομο έχει την ευκαιρία να αναγνωρίσει τους φόβους, τις επιθυμίες και τις ανάγκες του, ενώ σύμφωνα με τον Mate (2003) η αποδοχή οδηγεί σε μια συμπονετική σχέση με τον εαυτό του. Από την άλλη, το άτομο επιτυγχάνοντας την αποδοχή, μπορεί να συνειδητοποιήσει την εσωτερική του δύναμη και την ικανότητά του να επιβιώνει παρά την αγωνία της μοναξιάς. Έτσι, το άτομο δεν απελπίζεται να δημιουργήσει σχέσεις, αφού μπορεί να ασκήσει έλεγχο στη ζωή του και να εμπλέκεται σε διαπροσωπικές σχέσεις μόνο κατά βούληση και όταν αισθάνεται έτοιμος να το πραγματοποιήσει. Κατά συνέπεια, μειώνεται η εξάρτηση από άλλους και αυτή η μη προσκόλληση σε κάποιον σύντροφο μπορεί να οδηγήσει στην εκτίμηση για τις ανθρώπινες σχέσεις.
Προσωπική Ανάπτυξη
Η αυτοανάπτυξη αποτελεί διάσταση, που επίσης επιτυγχάνεται μέσα από τη διαβίωση με μοναχικά συναισθήματα και μπορεί να επιφέρει αλλαγές στην αυτοεικόνα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ανάγκη για αναζήτηση βοήθειας και υποστήριξης με την ενεργό συμμετοχή σε ομάδες. Επομένως και η ψυχοθεραπεία, ως διαδικασία αναζήτησης στήριξης και συμμετοχής αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμη.
Κοινωνική Στήριξη
Η μείωση του χάσματος ανάμεσα στον εαυτό μας και στους άλλους, έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για την διαχείριση της μοναξιάς. Πιο συγκριμένα, η ύπαρξη κοινωνικού δικτύου, μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα ως προς τη μείωση αίσθησης της μοναξιάς, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η ανοικοδόμηση των διαπροσωπικών σχέσεων αποδεικνύεται εξίσου αποτελεσματική. Ωστόσο, να σημειωθεί ότι η ποιότητα των σχέσεων που δημιουργούνται διαφέρει από άτομο σε άτομο. Από την άλλη, η προσπάθεια διαμόρφωσης κοινωνικών σχέσεων προκαλεί συνήθως ζεστασιά και φροντίδα, εξαιτίας της «ένωσης» και του «σχετίζεσθαι».
Αποστασιοποίηση και Άρνηση
Η στρατηγική αυτή, σχετίζεται με τον φόβο του στίγματος, αποτελώντας εμπόδιο για την αναγνώριση ότι το άτομο υποφέρει από μοναξιά. Η προστασία του ατόμου από τις αποτυχίες και την έκθεση στους άλλους, οδηγεί στην αποστασιοποίησή του. Αν και το αρχικό βήμα της επιτυχούς αντιμετώπισης του πόνου της μοναξιάς φαίνεται να είναι η αποδοχή, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η άρνηση μπορεί πράγματι να είναι αποτελεσματική για περιορισμένο χρονικό διάστημα και αυτό γιατί η άρνηση και η απόσταση μπορεί να μας προσφέρουν κάποιο «διάστημα» από άλλους προκειμένου να επεξεργαστούμε και να κατανοήσουμε την κατάστασή μας και να νιώθουμε κάπως προστατευμένοι ενώ υποφέρουμε (Rokach, 2018).
«Το να μπορείς να αντέχεις τη μοναξιά και, επιπλέον, να την απολαμβάνεις, είναι μεγάλο προσόν.»
Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω
Bιβλιογραφικός κατάλογος:
Rokach, A. (2018).Effective Coping with Loneliness: A Review. Open Journal of Depression, 7, 61-72. https://doi.org/10.4236/ojd.2018.74005
Winnicott D. W. (1958). The Capacity to be Alone. Retrieved from: sci- hub.se/10.0000/www.pep-web.org/IJP.039.04
Γαλανάκη Ε. (2015). Η Μοναξιά στη Θεωρία του Winnicott. Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής.
