Μόνος μου σημαίνει…
Η μοναξιά δεν κάνει διακρίσεις όσον αναφορά τις ηλικιακές ομάδας .Πρόκειται για ένα οδυνηρό συναίσθημα , που κάνει ένα παιδί να αισθανθεί πώς κανένας δεν βρίσκεται εκεί για εκείνο. Η διαθεσιμότητα λοιπόν παίζει σημαντικό ρόλο, ώστε να αποτρέψει κάτι τέτοιο. Είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο, αφού «εμπλέκει διάφορα συστήματα» , με άλλο λόγια παίρνει πολλές διαστάσεις που η μία ασκεί επιρροή στην άλλη. Μπορεί για παράδειγμα η διάθεση του παιδιού να προστατέψει τον εαυτό του (σύστημα 1) να αυξήσει την «προσκόλληση» του παιδιού σε μη υγιή πλαίσια (σύστημα 2) και να το αποτρέψει από το να εξερευνήσει άρα και να εξελιχθεί(σύστημα 3).
Σε γενικό πλαίσιο λειτουργεί ως εξής: Πολλά παιδιά εξαιτίας διαφόρων συνθηκών και παραγόντων ,έρχονται να αντιμετωπίσουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Καθώς τα παιδιά αρχίζουν και αλληλεπιδρούν με άλλα παιδιά, η μοναξιά πολλές φορές μπορεί να γίνει πιο έκδηλη εξαιτίας δυσλειτουργιών που πολλές φορές τα ίδια αντιμετωπίζουν από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Αυτές οι δυσλειτουργικότητες πολλές φορές καθορίζουν την αντίληψη που έχουν τα παιδιά για τον ίδιο τους το εαυτό. Έτσι με τη σειρά τους αυτές οι αντιλήψεις, καθορίζουν και τις σχέσεις που τα παιδιά αναπτύσσουν με τους συνομηλίκους τους. Εφόσον τα παιδιά δεν έχουν μάθει να περιθάλπουν και να κατανοούν τον ίδιο τους τον εαυτό, η μοναξιά είναι μονόδρομος, αφού δεν μπορούν να κατανοήσουν και τους γύρω τους.
Οι βασικοί τρόποι που τα παιδιά αντιλαμβάνονται και μεταφράζουν την μοναξιά είναι μέσω του συναισθήματος, εκφράζοντας ακριβώς το συναίσθημα που τους προκαλείται από την κατάσταση στην οποία ζούν ( νιώθω αόρατος ή «νιώθεις περιττός όταν…») , όταν αξιολογούν «γνωστικά» τις σχέσεις και την ποιότητά τους ,συζητώντας για ανησυχίες τους πάνω στο πώς εντάσσονται σε μια παρέα ή συζητώντας επίσης για την «αξιοπιστία» μίας σχέσης τους. Επίσης έχουν την τάση να αναγνωρίζουν καταστάσεις των «διαπροσωπικών τους σχέσεων. Συγκεκριμένα, ως μοναξιά μπορεί να δουν όταν κάποιος σημαντικός άλλος, λείπει από την ζωή τους (έστω προσωρινά), όταν χάνουν ολοκληρωτικά κάποιον, καθώς βιώνουν ότι απορρίπτονται ή αλλάζουν περιβάλλον( από ένα ασφαλές πλαίσιο σε κάτι άγνωστο) , οι συγκρουσιακές καταστάσεις με οικεία τους πρόσωπα επίσης μπορεί να γίνουν αντιληπτά ως μοναξιά και τέλος όταν βιώσουν προδοσία , αγνοηθούν ή όταν νιώσουν πως δεν ανήκουν σε μία ομάδα.
Μοναξιά και προσκόλληση
Σημαντική θεωρείται η σύνδεση της μοναξιάς με την προσκόλληση των παιδιών προς συγκεκριμένα σημαντικά πρόσωπα. Στα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού , τα πρόσωπα που συνδέεται άμεσα είναι οι γονείς και σε άλλες περιπτώσεις οι φροντιστές του παιδιού. Με αυτά τα πρόσωπα λοιπόν δημιουργείται ένα δεσμός προσκόλλησης. Σημαντικό για την εξέλιξή του, είναι οι δεσμοί προσκόλλησης να είναι ασφαλής. Ένα παιδί που φροντίζονται οι συναισθηματικές του ανάγκες ,οι υλικές και είναι ορατό από τους ανθρώπους που εξαρτάται, νιώθει σιγουριά για την «φιγούρα προσκόλλησης» του και αναπτύσσει αργότερα ποιοτικότερες σχέσεις με συνομήλικούς του. Ένα παιδί που προσκολλάται έντονα στους δικού του ανθρώπους, βιώνει μία ανασφάλεια σε σχέση με την ποιότητα του δεσμού που έχει δημιουργήσει μαζί τους. Όπως αναφέραμε, η διαθεσιμότητα είναι σημαντική σε αυτές τις περιπτώσεις ώστε να αποφεύγεται η αίσθηση της μοναξιάς στο παιδί, χωρίς αυτό να σημαίνει πως ένας γονέας που δεν έχει κάποια ιδιαίτερη «φαντασία» στο παιχνίδι με το παιδί του ότι έχει ανασφαλή δεσμό μαζί του. Μπορεί ένα παιδί να νιώθει ασφαλές είτε ο γονέας μπορεί και παίζει μαζί του διασκεδαστικά είτε όχι. Επίσης μπορεί να ισχύει και το αντίθετο. Μπορεί ο «φροντιστής» του να παίζει όμορφα αλλά το παιδί να τον νιώθει αναξιόπιστο . Αυτό που παίζει τον σημαντικότερο ρόλο σε κάθε περίπτωση είναι η ενασχόληση.
Η προσκόλληση σε σχέση με τους συνομήλικούς του, επίσης πρέπει να αναπτύσσεται με ασφάλεια. Σύμφωνα με έρευνες, παιδιά με ασφαλή σχέση με τους σημαντικούς άλλους για αυτά, αναζητούν και αναγνωρίζουν μία ποιοτική αλληλεπίδραση με επίκεντρο το παιχνίδι. Ένα πλαίσιο πρώτο πλαίσιο που με δυσλειτουργικότητα μπορεί να είναι πηγή μοναξιάς είναι η φιλία. Φιλίες που δεν παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη και «τρυφερότητα» μπορεί να εντείνουν τη μοναξιά. Η «αποδοχή στην ομάδα» ως δεύτερο πλαίσιο, είναι πολύ σημαντική . Το να γίνεται αποδεκτό το παιδί από τους συνομήλικούς του , το βοηθά να διαμορφώνει ποιοτικές σχέσεις. Αντίθετα η μη αποδοχή και η γενικότερη «δυσπροσαρμοστικότητα» μπορεί να δημιουργήσει μοναξιά.
Πως αντιμετωπίζεται όμως η μοναξιά από ένα παιδί;
Κάθε παιδί αναπτύσσει διαφορετικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης της μοναξιάς, και καθένας από αυτούς καθορίζεται από τον ίδιο το χαρακτήρα , τη ηλικία , τα βιώματα κοκ. Είναι πιθανόν ένα παιδί να επιθυμεί να κάνει φίλους , να προσπαθήσει να κατευνάσει όλη αυτή την ανησυχία που του προκαλείται ή όσο μεγαλώνει να χρησιμοποιεί αυτές τις δυσκολίες ως μέσο για να βελτιωθεί ή να κάνει «αυτοκριτική». Σε άλλες περιπτώσεις , λόγω της απουσίας θέλησης να αντιμετωπίσει την κατάστασή του, να προτιμά να ακολουθήσει μια πιο «παθητική» στάση είτε αφήνοντας τα πράγματα ως έχουν είτε απλά να εύχονται κάτι καλύτερο , χωρίς να οδηγούνται στην πράξη. Σε άλλες περιπτώσεις είτε εκφράζονται «συναισθηματικά» για αυτό που νιώθουν ενώ πολλές φορές αναζητούν «υποστήριξη» με διάφορες μορφές( συναισθηματική υποστήριξη, αναζητούν την διασκέδαση , την «καθοδήγηση» ,ακόμα και την κοινωνικότητα.) Σε πιο δύσκολες περιπτώσεις ένα παιδί μπορεί να επιλέγει να «αγνοήσει» ότι του προκαλεί μοναξιά , να είναι συνεχώς δραστήριο για να κρατάει το μυαλό του απασχολημένο, να σκέφτεται αρνητικά για το γεγονός («καταστροφολογία») ακόμα και να είναι επιθετικό.
Και τώρα τι;
Η συμβολή των γονέων είναι η θετικότερη αντίδραση για την βελτίωση ή πρόληψη μίας τέτοιας κατάστασης. Η παρουσία και η διαθεσιμότητα παίζει το σημαντικότερο ρόλο. Συνήθως τα παιδιά σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζονται κατανόηση και ενσυναίσθηση για να το ξεπεράσουν. Η αποδοχή του συναισθήματος του παιδιού επίσης βοηθάει. Η αναγνώριση όμως των ψυχικών μπλοκαρισμάτων του γονέα σε συνδυασμό με την αποδοχή τους στη δυσκολία του παιδιού, λειτουργούν θεραπευτικά. Ο ποιοτικός χρόνος με το παιδί και ο «προγραμματισμός» μίας ενδιαφέρουσας δημιουργικής μέρας βελτιώνουν την κατάσταση. Η ανάθεση πρωτοβουλιών στο παιδί βοηθούν στο να νιώσει αυτόνομο με ένα τρόπο. Η «αυτονομία» απελευθερώνει από τη μοναξιά.
Βιβλιογραφία
Loneliness in Childhood and Adolescence, KEN J. ROTENBERG Lakehead University, SHELLEY HYMEL, University of British Columbia, CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS
Coping with loneliness in childhood, Elias Besevegis, Evangelia P. Galanaki, University of Athens, Greece, 2010
Joe Dimaggio, Children’s hospital; https://www.jdch.com/blog/2020/05/7-ways-parents-can-help-kids-cope-with-loneliness
Mental Health Foundation; https://www.mentalhealth.org.uk/blog/exploring-loneliness-children
