Μέσα στους γρήγορους ρυθμούς που ζούμε καθημερινά, δεν είναι λίγες οι φορές που κάνουμε πράγματα αυτόματα, χωρίς να συνειδητοποιούμε τι ακριβώς κάνουμε εκείνη τη στιγμή, γιατί κάνουμε κάτι ή γιατί το μυαλό μας ξεφεύγει. Mindfulness ή αλλιώς ενσυνειδητότητα εννοούμε την εστίαση στο παρόν και την εξάσκηση της προσοχής μας.
Η προσοχή είναι μια σημαντική νοητική διεργασία του ανθρώπου. Αν δεν μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας κάπου, τότε δεν μπορούμε να φέρουμε εις πέρας διάφορα πράγματα, όπως να διαβάσουμε, να εργαστούμε ή να βρούμε τις ισορροπίες μας. Πολλές φορές αυτή αποσπάται και πηγαίνει κάπου αλλού. Για παράδειγμα, έχεις φτάσει ποτέ σ’ έναν προορισμό χωρίς να έχεις συνειδητοποιήσει πώς έφτασες; Σου έχει τύχει να κοιτάς απλώς τους ανθρώπους, χωρίς να αναγνωρίζεις πρόσωπα; Τότε είναι που ο νους μας έχει μπει σε μια κατάσταση αυτόματης λειτουργίας, που ονομάζουμε αυτόματο πιλότο. Με την έννοια του αυτόματου πιλότου θέλουμε να τονίσουμε πως ζούμε κάποια διαστήματα μέσα στην ημέρα μας σε μια κατάσταση αυτόματης λειτουργίας, που εν μέρει μας βοηθά να κάνουμε καθημερινά πολλές δραστηριότητες χωρίς προσοχή και επίγνωση, χρησιμοποιώντας απλώς τις καταστάσεις που έχουμε μάθει να επαναλαμβάνουμε. Πότε μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα; Όταν η προσοχή μας χάνεται μέσα σε ατέλειωτες σκέψεις, οι οποίες δεν είναι πάντα θετικές. Όταν ζούμε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μας κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Τι είναι το mindfulness;
Η πρακτική mindfulness είναι ένα είδος διαλογισμού στο οποίο καλλιεργείς την «ενεργητική προσοχή» σου. Στηρίζεται σε δύο βασικές έννοιες: προσοχή και στάση. Λέγοντας προσοχή εννοούμε το να έχουμε επίγνωση της εμπειρίας μας όπως αυτή διαμορφώνεται και εξελίσσεται στο παρόν. Ο στόχος είναι να μπορούμε να σταθεροποιούμε και να συγκεντρώνουμε την προσοχή μας, να παρατηρούμε πού πηγαίνει το μυαλό μας.
Για παράδειγμα: έχεις πάει μια εκδρομή, σ’ ένα μέρος που ήθελες καιρό, με μια καλή παρέα κι εσύ αντί να είσαι χαρούμενος και να την απολαύσεις αισθάνεσαι άγχος. Στο μυαλό σου υπάρχουν σκέψεις που σου προκαλούν άγχος ή στεναχώρια, με αποτέλεσμα να μην περνάς τόσο καλά όσο θα περίμενες. Εκείνη τη στιγμή που θα καταλάβεις πως δεν βρίσκεσαι πραγματικά εκεί, δοκίμασε κάτι διαφορετικό! Προσπάθησε να στρέψεις την προσοχή σου στην παρούσα στιγμή, στον εαυτό σου που βρίσκεται σ’ ένα όμορφο μέρος με αγαπημένους ανθρώπους. Παρατήρησε τις αισθήσεις του σώματος σου, τι ακούς, τι βλέπεις ή πού νιώθεις πιο σφιγμένος στο σώμα σου. Πάρε μια βαθιά ανάσα και εστίασε σε ό,τι κάνεις εκείνη τη στιγμή, αφήνοντας όλες τις υπόλοιπες σκέψεις εκτός του μυαλού σου. Έτσι, έχεις απολαύσει πραγματικά την εκδρομή σου κι έχεις αποφύγει το χάος που μπορεί να επικρατεί στο κεφάλι σου.
Όταν λέμε στάση εννοούμε η παρατήρηση της εμπειρίας που ζούμε εκείνη τη στιγμή να γίνεται με ενδιαφέρον, δεκτικότητα και καλοσύνη. Φαντάσου την ενσυνειδητότητα σαν να στέκεσαι σ’ ένα ύψωμα και να κοιτάς τον εαυτό σου σε μια συγκεκριμένη στιγμή, τι σε περιβάλλει, τι εμπειρίες βιώνεις, πού βρίσκεται το μυαλό σου. Μέσα από την ενσυνειδητότητα καταφέρνουμε να μην αντιδρούμε απλώς σε καταστάσεις αλλά να δρούμε συνειδητά σ’ αυτές, έχοντας επίγνωση των πράξεων μας.
Σκοπός της ενσυνειδητότητας δεν είναι να σταματήσουμε ή να κρύψουμε σκέψεις ή συναισθήματα. Είναι απλώς να παρατηρήσουμε τις εμπειρίες που βιώνουμε την εκάστοτε στιγμή, χωρίς άγχος ή κριτική. Στην ουσία είναι σαν να βλέπουμε τι «κλίμα» επικρατεί μέσα μας, τι μας συμβαίνει. Μια απλή άσκηση για να διαπιστώσεις πώς είναι να ελέγχεις την προσοχή σου είναι η εξής: κλείσε τα μάτια σου και εστίασε την προσοχή σου στην αναπνοή. Θα δεις πως μπορείς να μείνεις συγκεντρωμένος μόνο για λίγα λεπτά. Μετά θα αρχίσουν να ξεπηδούν σκέψεις, άγχη, ήχοι χωρίς να το επιδιώκεις. Εκεί ακριβώς, παρατήρησε πού πηγαίνει το μυαλό σου, τι είναι αυτό που εμφανίστηκε. Δες σε ποιο σημείο του σώματος σου ενδεχομένως αισθάνεσαι κάποια πίεση ή ένταση. Έπειτα, προσπάθησε να επαναφέρεις την προσοχή σου πίσω στην αναπνοή σου και συνέχισε να το κάνεις αυτό για μερικά λεπτά.
Πώς μπορώ να εντάξω το mindfulness στη ζωή μου;
Η ενσυνειδητότητα μπορεί να μπει στη ζωή σου με δύο απλούς τρόπους. Ένας τρόπος είναι να αφιερώνεις καθημερινά χρόνο γι’ αυτόν το σκοπό. Βρες λίγο χρόνο, κατά προτίμηση στο τέλος της ημέρας που είσαι πιο ελεύθερος από υποχρεώσεις, κάθισε αναπαυτικά και εστίασε την προσοχή σου στην αναπνοή, τις αισθήσεις, τις σκέψεις, τα συναισθήματα σου. Ένας άλλος τρόπος είναι να εξασκείς την προσοχή σου μέσα στην ίδια σου την καθημερινότητα, στις δραστηριότητες σου, όταν οδηγείς, κάνεις μπάνιο ή μιλάς με κάποιον. Για παράδειγμα, όταν κάνεις μπάνιο πάρε μερικές βαθιές αναπνοές, παρατήρησε τις αισθήσεις του σώματος σου ή πού πηγαίνει το μυαλό σου.
Πρέπει να έχεις στο μυαλό σου πως δε γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά χρειάζεται χρόνος, διαφορετικός για τον καθένα. Όπως για να δούμε μια εμφανή αλλαγή στο σώμα μας χρειάζονται κάποιοι μήνες, έτσι για να δούμε μια αλλαγή στο νου μας πρέπει να εξασκηθούμε για κάποιο διάστημα. Η προσοχή είναι ένας μυς που μπορεί να αναπτυχθεί και να δυναμώσει μέσα από την εξάσκηση.
Στρέφω την προσοχή μου σε εμένα, στην παρούσα στιγμή μου, στις αισθήσεις μου.
Παρατηρώ με ενδιαφέρον τι συμβαίνει στη σκέψη μου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Παπατριανταφύλλου Ο. Mindfulness είναι η εξάσκηση της προσοχής. Ανακτήθηκε στις: 8/3/21. Διαθέσιμο στο: https://mindfulnessinstitute.gr/ti-einai-mindfulness/
One breathe – mindfulness center. Mindfulness: φροντίζοντας το παρόν. Ανακτήθηκε στις: 10/3/21. Διαθέσιμο στο: https://www.onebreath.eu/blog/mindfulness-frontizoume-to-mellon
