Το πεδίο της ψυχοθεραπείας είναι ιδιαίτερα ευρύ και σε αυτό ανήκουν διαφορετικές προσεγγίσεις, επομένως κάθε άνθρωπος μπορεί να επιλέξει αυτή που θεωρεί ότι ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες του. Μια από αυτές τις προσεγγίσεις (και μάλιστα από τις πιο πρωτοποριακές) είναι και η ACT. Η ACT (Acceptance and Commitment Therapy) ή Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση η οποία αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του 1980 από τον Αμερικανό κλινικό ψυχολόγο Steven C. Hayes και εμπεριέχει στοιχεία της γνωσιακής θεραπείας και της ανάλυσης συμπεριφοράς. Στην ACT, η «αλήθεια» μετριέται μέσα από ό,τι λειτουργεί για να κάνουμε ένα βήμα προς εκείνο που έχει πραγματική σημασία (π.χ. αξίες, νοήματα). Η Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης αποτελεί δηλαδή μια από τις προσεγγίσεις των θεραπειών ‘τρίτης γενιάς’ (third wave). Η κεντρική ιδέα είναι να προσπαθήσουμε να ζήσουμε σύμφωνα με τις αξίες μας στο εδώ και τώρα, καλλιεργώντας έτσι την ενσυνειδητότητα (mindfulness), με αποτέλεσμα να γίνουμε πιο ευέλικτοι ψυχικά και να αποδεχτούμε πιο εύκολα τις δυσάρεστες εμπειρίες, αγκαλιάζοντας ακόμα και τους φόβους μας.
Η συγκεκριμένη προσέγγιση θεωρεί αιτία πολλών προβλημάτων τις έννοιες που περιλαμβάνονται στο ακρωνύμιο FEAR (φόβος) :
Fusion with your thoughts (σύνδεση με τις σκέψεις σας)
Evaluation of experience (αξιολόγηση των βιωμάτων)
Avoidance of your experience (αποφυγή των βιωμάτων)
Reason-giving for your behavior (αιτιολόγηση της συμπεριφοράς σας)
Η υγιής εναλλακτική λύση σε όλα αυτά τα ζητήματα είναι το ACT, δηλαδή η δράση, η οποία επιτυγχάνεται με τους εξής τρόπους:
Accept your thoughts and emotions (Αποδέξου τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου)
Choose a valued direction (Επίλεξε μια κατεύθυνση που αξίζει)
Take action (Λάβε δράση)
Η θεωρία πίσω από την ACT βασίζεται στην ιδέα πως είναι αντιπαραγωγικό να προσπαθούμε να ελέγξουμε τα επώδυνα συναισθήματα ή τις ψυχολογικές εμπειρίες μιας και θεωρείται πως η καταστολή αυτών των συναισθημάτων είναι που οδηγεί τελικά σε μεγαλύτερη αγωνία. Αντίθετα, η ACT υιοθετεί την άποψη ότι υπάρχουν έγκυρες εναλλακτικές στην προσπάθεια αλλαγής του τρόπου που σκεφτόμαστε και αυτές περιλαμβάνουν τη συνειδητή συμπεριφορά, την επικέντρωση στις προσωπικές αξίες και τη δέσμευση για δράση. Αυτό συμβαίνει λαμβάνοντας μέτρα για να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας ενώ, ταυτόχρονα, μαθαίνουμε να αποδεχόμαστε τις ψυχολογικές μας εμπειρίες και με αυτόν τον τρόπο μπορούμε τελικά να αλλάξουμε τη συνολική μας στάση καθώς και τη συναισθηματική μας κατάσταση.
Επομένως, οι 6 βασικές διαδικασίες που προωθούν την ψυχολογική ευελιξία στα πλαίσια της μεθόδου αυτής είναι :
1. Αποδοχή
Η αποδοχή περιλαμβάνει το να αναγνωρίζετε ολόκληρο το φάσμα των σκέψεων και των συναισθημάτων σας αντί να προσπαθείτε να τα αποφύγετε, να τα αρνηθείτε ή να τα αλλάξετε.
2. Γνωστική διάχυση
Η γνωστική διάχυση περιλαμβάνει την αποστασιοποίηση από τον εαυτό σας και την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιδράτε σε ανησυχητικές σκέψεις και συναισθήματα, γεγονός που θα μετριάσει τις επιβλαβείς επιπτώσεις τους. Οι κατάλληλες τεχνικές για τη γνωστική διάχυση περιλαμβάνουν την παρατήρηση μιας σκέψης χωρίς κριτική, το τραγούδισμα της σκέψης και την κατηγοριοποίηση της αυτόματης απόκρισης που έχετε.
3. Το να είσαι παρών/παρούσα στο εδώ και τώρα
Το να είσαι παρών συνεπάγεται την προσοχή στην παρούσα στιγμή και την παρατήρηση των σκέψεων και των συναισθημάτων σου χωρίς να τα κρίνεις ή να προσπαθείς να τα αλλάξεις. Η άμεση εμπειρία και παρατήρηση των γεγονότων μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της αλλαγής της συμπεριφοράς.
4. Ο εαυτός ως πλαίσιο
Ο εαυτός ως πλαίσιο είναι μια ιδέα που διευρύνει την έννοια του εαυτού και της ταυτότητας και υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι είναι κάτι περισσότερο από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους.
5. Οι αξίες
Οι αξίες περιλαμβάνουν την επιλογή προσωπικών αξιών σε διαφορετικούς τομείς και την προσπάθεια να ζεις σύμφωνα με αυτές τις αξίες. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με ενέργειες που οδηγούνται από την επιθυμία να αποφευχθεί η αγωνία ή να τηρηθούν οι προσδοκίες των άλλων ανθρώπων.
6. Δεσμευμένη δράση
Η δεσμευμένη δράση περιλαμβάνει τη λήψη συγκεκριμένων βημάτων για την ενσωμάτωση αλλαγών που θα ευθυγραμμιστούν με τις αξίες σας και θα οδηγήσουν σε θετικές αλλαγές. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια πληθώρα βημάτων όπως καθορισμό σαφών στόχων, έκθεση σε δυσφορικές σκέψεις ή εμπειρίες και ανάπτυξη αντίστοιχων δεξιοτήτων.
Έχει επιβεβαιωθεί μέσα από πλήθος ερευνών, ότι η εφαρμογή της ACT σε θεραπευομένους έχει πολλαπλά οφέλη στην ψυχική τους υγεία και στο εκάστοτε πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίζει ο καθένας. Πιο συγκεκριμένα, έχει αποδειχθεί ότι η ACT έχει παρόμοια αποτελέσματα με τη CBT σε άτομα που πάσχουν από αγχώδεις διαταραχές (Arch, Eifert, Davies, Vilardaga, Rose, Craske, 2012). Επιπροσθέτως, βρέθηκε ότι συνεισφέρει σημαντικά στη μείωση της κατάθλιψης και ειδικότερα όταν αυτή συναντάται στους ενήλικες και σε πιο ήπια μορφή (Zhenggang , Shiga , Luyao , Wu, Chi, 2020). Οι δυνατότητές της, όμως, δε σταματούν εδώ μιας και υπάρχουν στοιχεία πως λειτουργεί ευεργετικά σε περιπτώσεις χρόνιου πόνου, όπου οι πάσχοντες ανέπτυξαν μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα και καλλιέργησαν μια στάση αποδοχής του πόνου (Hughes, Clark, Colclough, Dale, McMillan, 2017). Έχει διαπιστωθεί επίσης ότι μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά και σε περιπτώσεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, διατροφικών διαταραχών, ψυχώσεων, χρήσης ουσιών και ανακούφισης από το στρες που εμφανίζεται στο εργασιακό περιβάλλον.
Βιβλιογραφία
- Χρυσάγη, Α. (2019). Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης για τη θεραπεία των αγχωδών διαταραχών: Βιβλιογραφική ανασκόπηση. Ινστιτούτο έρευνας και θεραπείας της συμπεριφοράς. Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Έρευνα και Θεραπεία. 5(1), 33-46.
- How Does Acceptance and Commitment therapy (ACT) Work? Ανακτήθηκε από https://positivepsychology.com/act-acceptance-and-commitment-therapy/#act-definition.
- Powers, M., Zum Vorde Sive Vording, M., & Emmelkamp, P.. (2009). Acceptance and commitment therapy: a meta-analytic review. 78(2), 73–80. https://doi.org/10.1159/000190790.
- What Is Acceptance and Commitment therapy (ACT)? Ανακτήθηκε από https://www.verywellmind.com/acceptance-commitment-therapy-gad-1393175.
- Acceptance and Commitment Therapy. Ανακτήθηκε από https://www.psychologytoday.com/us/therapy-types/acceptance-and-commitment-therapy.
Αρχισυνταξία: Δράνη Φωτεινή – Δέσποινα, Ψυχολόγος BSc, MScc
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
