Μια φορά κι έναν καιρό στα βάθη της Περσίας ήταν το πιο όμορφο, το πιο πολύτιμο, το πιο ακριβό και ξεχωριστό χαλί του κόσμου. Το διακοσμούσαν χρυσές παραστάσεις που περιέγραφαν τη χαρά της ζωής. Ο ιδιοκτήτης του, ήταν τόσο περήφανος για το απόκτημά του, που αντί να το κρεμάσει, όπως και όλα τα άλλα χαλιά, το έστρωσε στην είσοδο, για να είναι το πρώτο πράγμα που θα έβλεπε ο κάθε πελάτης την ώρα που θα έμπαινε στο μαγαζί του.
Έτσι η φήμη για την ομορφιά του χαλιού εξαπλώθηκε στα πέρατα της οικουμένης και χιλιάδες κόσμου συνέρρεαν στο κατάστημα, για να το θαυμάσουν. Ο έμπορος κατάφερε να πουλήσει αμέτρητα χαλιά με την φήμη που έλαβε. Η προσφορά λοιπόν του χαλιού μας ήταν τεράστια. Ένιωθε να το πλημμυρίζει η ευτυχία, γιατί έκανε πάμπλουτο και τον ιδιοκτήτη του, έκανε όμως χαρούμενους και χιλιάδες ανθρώπους, που θαυμάζοντας το γέμιζαν τα μάτια τους και τις ψυχές τους με απίστευτη ομορφιά.
Δυστυχώς η ευτυχία του καταστηματάρχη και του χαλιού δεν κράτησαν για πάντα. Με την πάροδο του χρόνου, επειδή όλοι το πατούσαν ασταμάτητα χωρίς να σκεφτούν ότι κι αυτό ήταν φθαρτό και θα μπορούσε να καταστραφεί, άρχισε να λερώνεται, να ξεθωριάζει και να ξεφτίζει. Τότε το κυρίευσε ο πανικός και προσπαθούσε συνέχεια να φαίνεται πιο όμορφο, τεντωνόταν και φώναζε σε κάθε επισκέπτη: «Σε παρακαλώ, πέρασε, μπορείς να με κάνεις ό τι θέλεις, πάτα με κι άλλο!». Νόμιζε το δύστυχο ότι όσο πιο πολύ το πατούσαν, όσο πιο πολλά πρόσφερε στους ανθρώπους, τόσο πιο πολύ θα το αγαπούσαν και θα γίνονταν κι αυτοί αλλά και το ίδιο ευτυχισμένο.
Η πραγματικότητα όμως ήταν άλλη. Μπορεί να συνέχιζαν να το πατάνε, έπαψαν όμως να του δίνουν και σημασία κι αυτό, παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειές του, φθειρόταν ολοένα και η αρχική αγαλλίασή του μετατρεπόταν σε δυσαρέσκεια, θυμό και φόβο που το δηλητηρίαζαν κάθε λεπτό της ημέρας. Ο έμπορος έπαψε να είναι περήφανος γι’ αυτό και το κοίταζε με περιφρόνηση και θυμό που δεν του έδινε πια όσα ήθελε.
Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε μια μέρα, όταν ένας πελάτης μπαίνοντας στο μαγαζί είπε: «Τι το θέλεις αυτό το παλιόχαλο στην είσοδο του μαγαζιού σου; Αυτό το ξεφτισμένο και ξεθωριασμένο κουρέλι είναι για πέταμα!». Το κακόμοιρο το χαλί μας λοιπόν, έχοντας χάσει όλη του την ομορφιά, διαλυμένο και βαθύτατα δυστυχισμένο, κατέληξε πεταμένο στη γωνιά μιας σκοτεινής και υγρής αποθήκης, παρέα με τα ποντίκια που κι αυτά δεν το σεβάστηκαν και το ροκάνιζαν καθημερινά δίνοντάς του ακόμα μεγαλύτερο πόνο.
Τι είναι αυτό που έκανε το χαλί δυστυχισμένο;
Αυτό που έκανε το χαλί δυστυχισμένο είναι αυτό που για πολλούς ανθρώπους ονομάζεται παθητικότητα ή υποχωρητικότητα. Συγκεκριμένα, με τους όρους αυτούς αναφερόμαστε στην παρατεταμένη παράδοση του ατόμου στα θέλω και στις αντιλήψεις των άλλων, παραμελώντας το προσωπικό του βίωμα και τις ενδότερες ανάγκες του (Alberti & Emmons, 1983). Απόρροια αυτού είναι η διαμόρφωση διαπροσωπικών σχέσεων που θεμελιώνονται γύρω από την έννοια της παραβίασης (Jakubowski- Spector, 1973).
Τι είναι αυτό που θα κράταγε την αξία του χαλιού;
Αυτό που διατηρεί την αξία μας και ειδικότερα την πνευματική μας ισορροπία και αφθαρσία είναι η Διεκδίκηση. Ο όρος διεκδικητική συμπεριφορά εντοπίζεται σε έναν ευθύ, ευγενικό και ειλικρινή τρόπο έκφρασης των αναγκών, των πεποιθήσεων και των συναισθημάτων μας χωρίς αίσθημα φόβου ή απειλής. Απώτερος στόχος είναι η υπεράσπιση των δικαιωμάτων του εαυτού μας, χωρίς να αρνούμαστε ή να τραυματίζουμε τα δικαιώματα των άλλων (Alberti & Emmons, 1970). Μπορεί τα θέλω μας να μην συμπλέουν πάντα με τα θέλω των άλλων, και αυτό είναι ένα γεγονός απόλυτα φυσιολογικό και αληθινό. Σεβόμενοι όμως το δικαίωμα στην διαφορετικότητα, γίνονται αποδεκτές και σεβαστές και οι δύο αλήθειες, αυτοί οι δύο διαφορετικοί κόσμοι των έτερων, από τους οποίους προκύπτουν χιλιάδες δημιουργικές συμπτύξεις.
Πως μπορούμε να αναπτύξουμε τις διεκδικητικές μας δεξιότητες;
Η διαδικασία της διεκδίκησης περιλαμβάνει 4 βασικά στάδια: την ερμηνεία ή τα αίτια για την εκδήλωση μιας συμπεριφοράς, την αναγνώριση των συναισθημάτων, την διαπραγμάτευση και τον έπαινο για την διεκδικητική επίλυση της διένεξης (Rakos, 1986). Συγκεκριμένα, μια από της κατηγορίες της διεκδίκησης ορίζεται και η Ενσυναισθητική διεκδίκηση. Σύμφωνα με τον Rakos (1986) γίνεται λόγος για την προσπάθεια του ατόμου να αναγνωρίσει τις εκλυτικές καταστάσεις ή τα συναισθήματα που πυροδότησαν την συμπεριφορά του άλλου, με σεβασμό στα δικαιώματα του. Η διαδικασία της διεκδίκησης με ενσυναίσθηση λαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:
1)Εξηγώ τα όρια και τα θέλω μου
Αν κάποιος δεν καταλαβαίνει αυτού που του λέμε, ίσως να μπορούσα και εμείς να τον βοηθήσουμε να καταλάβει διεξοδικότερα την δική μας οπτική στην θέα των άλλων.
Είναι σημαντικό πρώτα από όλα να εκφράσουμε το συναίσθημα μας και να μην περιμένουμε από τους άλλους να μαντέψουν τι νιώθουμε. Πόσες φορές άλλωστε παίξατε κάποιο παιχνίδι τύχης και κερδίσατε; Είναι σημαντικό λοιπόν να ξεκινάμε κάθε πρόταση διεκδίκησης σ’ ενικό πρόσωπο και με πρόταξη του συναισθήματος ” Ένιωσα… Όταν συνέβη αυτό”. Καθώς η συναισθηματική μας πραγματικότητα είναι κάτι το απόρθητο μπροστά στον καταιγισμό της λογικής επιχειρηματολογίας του δέκτη. Εν συνεχεία, περιγράφουμε με λεπτομέρειες την κατάσταση, τις ανάγκες και τα θέλω μας. Πολλές φορές, εξηγούμε λακωνικά ή ελλιπέστατα τα θέλω μας. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι πως κάτι το οποίο είναι αυτονόητο για εμάς, μπορεί να είναι κάτι το πρωτοφανές για κάποιον άλλον. Έτσι λοιπόν για να γίνουμε κατανοητοί και κατ’ επέκταση αποδεκτοί, είναι σημαντικό να επικοινωνούμε τα θέλω μας σαν κάποιος να τα ακούει για πρώτη φορά.
2) Κατανόηση της πλευράς του άλλου και αναγνώριση των συνεπειών που φέρει η διεκδίκηση μας στο άλλο πρόσωπο
Το πρώτο βήμα στην διεκδίκηση είναι η κατανόηση της πλευράς του άλλου. Τι σημαίνει για εκείνον αυτό που του ζητάμε; Τι του προσφέρει και συγχρόνως τι χάνει από αυτό; Ποιο συναίσθημα κρύβει το αίτημα του; Υπάρχουν δευτερογενή αισθήματα κάτω από τα προφανή; Καθώς, πολλές φορές η θλίψη ντύνεται περίτεχνα με τον μανδύα του θυμού και η ανάγκη για προσοχή στολίζεται με την πληθωρική φορεσιά της απαιτητικότητας. Είναι σημαντικό λοιπόν, πέρα από την αξία που δίνουμε στον εαυτό μας, να δίνουμε αξία και χώρο στα συναισθήματα των άλλων και πολλές φορές να τα “αγκαλιάζουμε” σαν μια διαφορετική αλλά εξίσου σεβαστή πλευρά της πραγματικότητας.
3) Ένα έπαινο ή θετικό σχόλιο που απευθύνεται στο άλλο πρόσωπο
Σημαντική είναι και η αναγνώριση της αξίας του άλλου στη ζωή μας. Με την διεκδίκηση σηματοδοτούμε την προσπάθεια μας να διατηρήσουμε την υπάρχουσα σχέση και όχι να οδηγηθούμε σε ρήξη από μια επιθετική έκφραση ή από μια μυστηριώδη σιωπή και εξαφάνιση. Κατ’ επέκταση είναι εξίσου σημαντικό να εκφράσουμε τον λόγο που θέλουμε να διατηρήσουμε την υπάρχουσα σύνδεση είτε λόγω των θετικών σημείων του ανθρώπου απέναντι μας είτε προς χάριν των θετικών στιγμών που αυτός μας έχει χαρίσει.
4) Μια σύντομη έκφραση συγνώμης για τη δυσχέρεια που θα προκύψει από την διεκδίκηση
Κεντρικό σημείο του βήματος αυτού είναι να αναγνωριστεί πως πρόθεση μας δεν αποτελεί η εκδίκηση ή η τιμωρία του δέκτη, αλλά η υπεράσπιση του εαυτού μας σεβόμενη τις συναισθηματικές συνέπειες που αυτή μπορεί να φέρει στο άτομο.
5)Πρόταξη εναλλακτικών λύσεων και ένας αμοιβαίος συμβιβασμός
Τα θέλω μας και τα θέλω των άλλων δεν χρειάζεται να είναι πάντα παράλληλες γραμμές χωρίς σημεία σύγκλισης. Μπορούν να προταθούν ενδιάμεσες λύσεις που να εξυπηρετούν και τις δύο πλευρές και να διαφυλάξουν αμφότερες τις πνευματικές τους ακεραιότητες.
Είναι σημαντικό, με την πρόταση των εναλλακτικών λύσεων, να επισημαίνουμε την διάθεση μας να ακούσουμε και να εξυπηρετήσουμε τις ανάγκες του άλλου σεβόμενη πάντα την αξία και την αξιοπιστία των θέλω μας. Απαραίτητο για αυτήν την δράση, είναι η ειλικρινή πρόθεση μας να εξετάσουμε νέους και ίσως αντίθετους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς.
Αντί επιλόγου…
Πολλές φορές η αλήθεια είναι ότι αυτό που μας εμποδίζει να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας είναι ο σεβασμός. Όταν επισκιάζουμε τις ανάγκες μας και ακυρώνουμε το ενδότερο συναισθηματικό μας βίωμα, παραδινόμαστε στην αλήθεια και τα θέλω των άλλων. Μια τέτοια πρακτική εξασθενεί τον αυτοσεβασμό και συρρικνώνει την αυτοεκτίμηση και την αυταξία μας. Αντίστοιχα, όταν μεγαλοποιούμε την δικαιωματικότητα των απαιτήσεων μας και εξυψώνουμε την συναισθηματική μας κυριαρχία έναντι των συναισθημάτων των άλλων, τότε θρυμματίζεται η κοινωνική διάσταση της διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης. Όπως είναι φυσικό, με αυτόν τον τρόπο χάνεται ο σεβασμός προς τον άλλον. Και στις δύο όψεις αυτής της σύγκρισης, αυτό που οφείλεται να εξισορροπηθεί είναι ο διαμοιρασμός του σεβασμού, με σκοπό να διατηρηθούν οι δύο αξιοσημείωτες αλλά και απόλυτα αποδέκτες πλευρές της διαφορετικότητας.
Βιβλιογραφία:
•Alberti, R. & Emmons, M. (1970). Your perfect right. San Louis. CA: Impact publishing.
•Alberti, R. & Emmons, M. (1983). Your perfect right. A guide to assertive living. (4th Ed.) San Louis Obispo, CA: Impact Publishing.
•Jakubowski- Spector, R. (1973). Facilitating the growth of women through assertive training. Counselling Psychology, 4, 75-86.
•Rakos, R. & Hrop, S. (1986). The influence of positive content and mode of presentation on the social evaluation of assertive behaviour in conflict situations. Behavioural Counseling and Community Interventions, 3, 152-164.
Ηλεκτρονικές πηγές:
https://www.fumara.gr/to-chali-poy-to-patoysan-oloi-ena-yperocho-paramyth
i-gia-ta-prosopika-oria/
