Η διάγνωση χρόνιων ασθενειών αποτελεί κατά γενική ομολογία μια αγχώδη και αποδιοργανωτική κατάσταση και μπορεί να φέρει πολλούς ασθενείς αντιμέτωπους με το μετατραυματικό στρες (Purc-Stephenson, Bowlby and Qaqish, 2015). Παρ’ όλ’ αυτά, ακόμη και τα άτομα που έχουν έρθει αντιμέτωπα με σκληρά και τραυματικά γεγονότα, αναφέρονται σε πλήθος θετικών αποτελεσμάτων και αλλαγών. Το φαινόμενο της μετατραυματικής ωρίμανσης φαίνεται ότι απευθύνεται σε ένα ευρύ φάσμα τραυματικών γεγονότων, εμπειριών και ασθενειών (Tedeschi and Calhoun, 2009).
Τι εννοούμε όμως με τον όρο «μετατραυματική ανάπτυξη»;
Στα πλαίσια της Θετικής Ψυχολογίας, παρατηρήθηκε ότι, ενώ τραυματικά γεγονότα ή εξαιρετικά στρεσογόνες συνθήκες μπορούν να έχουν άσχημη επιρροή στην ψυχική κατάσταση των ατόμων, παράλληλα μπορεί να δημιουργηθεί κι ένα εύφορο περιβάλλον για θετικές αλλαγές (Tedeschi and Calhoun, 2009). Σε τέτοια κρίσιμα και τραυματικά γεγονότα συγκαταλέγονται το πένθος και η απώλεια, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο ιός HIV, ο καρκίνος, η μεταμόσχευση μυελού των οστών, οι καρδιακές προσβολές, η αντιμετώπιση παιδιατρικών προβλημάτων, τα τροχαία ατυχήματα, η πυρκαγιά, ο σεισμός, η σεξουαλική κακοποίηση, η μαρτυρία σε δολοφονία ή αυτοκτονία και η μεταναστευτική εμπειρία (Tedeschi and Calhoun, 2009).
Οι Tedeschi και Calhoun (1996) μελετώντας την εμπειρία θετικών αλλαγών στη ζωή των ατόμων μετά από στρεσογόνα και τραυματικά γεγονότα, αναλύουν τρεις τομείς που αναδύουν μέσα από την διαδικασία της μετατραυματικής ωρίμανσης. Οι αλλαγές στην αυτοαντίληψη των ατόμων, οι αλλαγές στις διαπροσωπικές σχέσεις με τους άλλους, αλλά και η αλλαγή της φιλοσοφίας ζωής είναι τα αποτελέσματα από την θετική επιρροή της μετατραυματικής ωρίμανσης (Mήτρου, 2020).
Μετατραυματική ανάπτυξη στους ασθενείς με ΙΦΝΕ
Οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ) είναι χρόνιες νόσοι που προκαλούν φλεγμονή και μόνιμη βλάβη στον πεπτικό σωλήνα των ασθενών με περιόδους εξάρσεων και υφέσεων μικρής ή μεγάλης διάρκειας. Πρόκειται για εντερικές διαταραχές, οι οποίες κλινικά εκδηλώνονται με δύο τρόπους, την Ελκώδη Κολίτιδα (Ulcerative Colitis) και την νόσο Crohn (Crohn’ήs Disease) (Khor, 2014).
Η διάγνωση των ΙΦΝΕ επηρεάζουν τη ζωή των ασθενών ξαφνικά και οι επιπτώσεις τους καταγράφονται σε διάφορους τομείς, όπως στις κοινωνικές σχέσεις, στην επαγγελματική δραστηριότητα, την εκπαίδευση, αλλά και στην ψυχολογία (Ewais, Begun, Kenny, Chuang, Barclay, Hay and Kisely, 2018). Πιο συγκεκριμένα, οι ασθενείς με ΙΦΝΕ υποφέρουν από ψυχολογική δυσφορία, στρες και κατάθλιψη λόγω του ψυχικού τραύματος που αποτυπώνεται, των επαναλαμβανόμενων συμπτωμάτων, αλλά από το γεγονός ότι πρόκειται για χρόνια νοσήματα (Ιto, Togari, Jeong Park and Yamazaki, 2008). Παράλληλα, οι ασθενείς με ΙΦΝΕ αναφέρονται σε κοινωνική απομόνωση, στίγμα, αισθήματα ντροπής, χαμηλά επίπεδα αυτοεικόνας και αυτοεκτίμησης και σε έλλειψη πληροφοριών από την υγειονομικό προσωπικό (Purc-Stephenson et al., 2015). Τέλος, όσον αφορά στις αρνητικές επιπτώσεις των ΙΦΝΕ οι ασθενείς αναφέρθηκαν σε λιγότερες ευκαιρίες στην εκπαίδευση και στον επαγγελματικό τους χώρο (Ewais et al., 2018∙ Purc-Stephenson et al., 2015).
Όπως κανείς μπορεί να αντιληφθεί η ποιότητα ζωής των ασθενών με ΙΦΝΕ επηρεάζεται σημαντικά αρνητικά από τα νοσήματα αυτά και η επιστημονική κοινότητα έχει μελετήσει τις αρνητικές αυτές επιπτώσεις. Είναι, ωστόσο, απαραίτητη η κατανόηση και των θετικών επιπτώσεων που προκύπτουν από τις ΙΦΝΕ, αλλά και των ποσοστών της μετατραυματικής ωρίμανσης που μπορεί να σημειώσουν αυτοί οι ασθενείς (Mήτρου, 2020) .
Τα ερευνητικά δεδομένα που μελέτησαν τη μετατραυματική ανάπτυξη στους ασθενείς με νόσο Crohn και ελκώδη κολίτιδα αναφέρονται αρχικά στην ανάπτυξη και βελτίωση των σχέσεων με τους άλλους, με τα μέλη της οικογένειας, σε στενότερους δεσμούς με φίλους, αλλά και σε μια βαθύτερη ανάγκη για συναναστροφή, κατανόηση και υποστήριξη των ατόμων που πάσχουν από τις ίδιες ασθένειες (Purc-Stephenson et al., 2015). Άλλοι ασθενείς με ΙΦΝΕ αναφέρθηκαν στη συναισθηματική τους ανάπτυξη, στην αίσθηση ότι μέσα από την τραυματική αυτή εμπειρία ένιωσαν να γίνονται «καλύτεροι άνθρωποι» μετά τη διάγνωση και περισσότερο έτοιμοι για ενδεχόμενες εξάρσεις της νόσου. Επιπρόσθετα, η αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων ανέφεραν ότι τους επέτρεψε την αναδιαμόρφωση των αντιλήψεών τους για τον κόσμο και την συνειδητοποίηση ότι το να ζει κανείς με τις ΙΦΝΕ μπορεί να επιφέρει και θετικά, αλλά και αρνητικά αποτελέσματα (Purc-Stephenson et al., 2015). Έτσι τα ευρήματα των ερευνών που έχουν διεξαχθεί μέχρι στιγμής επιβεβαιώνουν το μοντέλο της μετατραυματικής ανάπτυξης των Tedeschi και Calhoun (1996) και υπάρχει η πεποίθηση ότι τα άτομα αναπτύσσονται μέσα από μία τραυματική εμπειρία, όπως η διαβίωση με τις ΙΦΝΕ, (Purc-Stephenson et al., 2015).
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ έχει διεξαχθεί πλήθος ερευνών για τη μετατραυματική ανάπτυξη μετά από τραυματικά, τα ερευνητικά δεδομένα που μελετούν αυτό το φαινόμενο σε σχέση με τις ΙΦΝΕ παραμένουν ελάχιστα (Mήτρου, 2020) .
«Η διάγνωση της νόσου ήταν μία από τις πάρα πολλές δυσκολίες που έχω αντιμετωπίσει στη ζωή μου, ή τουλάχιστον δυσκολίες που εγώ κρίνω ως δυσκολίες. Οπότε με έκανε απλά να έχω λίγο ακόμα εμπιστοσύνη τον εαυτό μου, να πω ότι ακόμα και ένα θέμα υγείας, δεν μπορεί να σε βάλει κάτω θα βρεις τον τρόπο να το φέρεις εις πέρας και να βγεις πιο δυνατός.» (Γιάννης)
Βιβλιογραφικός κατάλογος:
Ito M., Togari T., Jeong Park M. & Yamazaki Y. (2008). Difficulties at Work Experienced by Patients with Inflammatory Bowel Disease (IBD) and Factors Relevant to Work Motivation and Depression. Jpn J Health & Human Ecology 2008;74 (6): 290-310
Purc-Stephenson, R., Bowlby, D., & Qaqish, S. T. (2015). “A gift wrapped in barbed wire” Positive and negative life changes after being diagnosed with inflammatory bowel disease. Quality of Life Research, 24(5), 1197–1205. doi:10.1007/s11136-014-0843-0
Tedeschi R. & Calhoun L. (1996). The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the Positive Legacy of Trauma. 1996 International Society for ‘n’aumatic Stress Studies. Journal of Traumatic Stress, 9(3), 455–471. doi:10.1007/bf02103658
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic Growth: A New Perspective on Psychotraumatology Retrieved from: https://www.bu.edu/wheelock/files/2018/05/Article-Tedeschi-and-Lawrence-Calhoun-Posttraumatic-Growth-2014.pdf
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2009). TARGET ARTICLE: “Posttraumatic Growth: Conceptual Foundations and Empirical Evidence.” Psychological Inquiry, 15(1), 1–18. doi:10.1207/s15327965pli1501_01
Μήτρου Α. (2020). Η Ποιότητα Ζωής και η Μετατραυματική Ανάπτυξη στους Ασθενείς με ΙΦΝΕ στα Πλαίσια της Πανδημίας COVID-19. Τμήμα Ψυχολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
