Στις μέρες μας είναι εμφανές το φαινόμενο της κριτικής μεταξύ των συνανθρώπων που συμβιούν σε μια οργανωμένη σε κράτος κοινωνία.Η κριτική αποτελείται από ένα πλέγμα εννοιών όπου μεταφράζονται και εκφράζονται με διαφορετικές σημασίες κάθε φορά.
Η αληθινή κριτική δεν είναι η ικανότητα το να βλέπεις τα ελαττώματα αλλά μάλλον το αντίθετο δηλαδή η ικανότητα το να βλέπεις τα προτερήματα. Ο όρος, κρίνω ή λόγος σημαίνει ότι εκφέρω μία άποψη για ένα θέμα με βάση τη δική μου οπτική γωνία, δηλαδή κρίνω, εκφέρω κρίση ή απόφαση για κάτι. Σε αυτό όμως που θέλω να εστιάσω και να τονίσω ιδιαίτερα, βρίσκεται καθαρά στην έννοια της κριτικής ως κακοπροαίρετη πράξη. Είναι λογικό να πούμε ότι είναι έντιμο να κρίνεις κάποιον για μια καλή του κίνηση/πράξη που διέπραξε, όπως λέει και ο Πλάτωνας ”η εντιμότητα είναι ο ειλικρινής χαρακτήρας” ο οποίος είναι συνδεδεμένος με σωστό τρόπο σκέψεων. Ακόμη, μπορείς να τον κρίνεις θετικά για την επίδοση του ή ακόμα και αρνητικά με την έννοια με το να προστατεύσεις ή να τον συμβουλεύσεις λόγω της προστασίας και της αγάπης που θες και επιθυμείς να προσδώσεις. ‘Oμως, αυτό που προκαλεί δυσαρέσκεια και προβληματισμό είναι ότι η κοινωνία στην οποία συμβιούν οι άνθρωποι, υπάρχουν πολλά μέλη της, άτομα τα οποία κατακρίνουν και επικρίνουν συνεχώς τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνικής ομάδας.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, αυτοί οι άνθρωποι να παρουσιάζουν μία αρνητική διάθεση και να στοχεύουν τον ευτελισμό και την ”μόλυνση” της προσωπικότητας τους για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Αυτοί οι λόγοι είναι η αιτία που με/μας βάζουν σε προβληματισμό και θέτουν, γεννώνται συνεχώς διλήμματα.
‘Oταν οδηγείσαι σε μια προβληματική κριτική προς έναν άλλο συνάνθρωπο σου είτε οποιουδήποτε ηλικίας, φύλου ή εθνικότητας ξεχνάμε ότι με τον τρόπο μας μπορούμε να πληγώσουμε τον άλλον συναισθηματικά και ψυχολογικά, δηλαδή να του τραυματίσουμε την ψυχή του με μια απλή και όχι χρονοβόρα κίνηση. Μια μερίδα ανθρώπων είναι αυτοί που κατα βάση κρίνουν πάντοτε με άσχημο τρόπο και έχουν την τάση να μειώνουν συνεχώς τον άλλον και δεν μπορεί να φτάσει ή να ξεπεράσει τις ικανότητες, τις δυνάμεις, τα όρια του.‘Oμως, αυτό που αξίζει να τονίσουμε είναι ότι η αδυναμία δεν είναι αντικειμενική!.Εάν θεωρείσαι αδύναμος για τον Χ, αυτό δεν σημαίνει ότι θεωρείσαι αδύναμος και από τον Ψ. Η αδυναμία του χαρακτήρα μας προέρχεται απο δικά μας ξεχωριστά χαρακτηριστικά, τα οποία είναι διαμορφωμένα ανάλογα με τα βιώματα και τον τρόπο ζωής του καθενός. ‘Oσοι κρίνουν πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι καθόλου σωστό και ωραίο αυτό διότι παραβλέπουν το ρητό που λέει ‘‘Μην κρίνεις για να μη κριθείς”.Κανείς μας λοιπόν δεν είναι τέλειος και πρέπει να είναι σεβαστό από όλους μας το γεγονός ότι ο καθένας μας είναι ξεχωριστός, μοναδικός και γεννημένος με τον τρόπο που είναι. ‘Oσοι κρίνουν καλό θα ήταν να μπούν στην θέση του κρινόμενου για λίγα δευτερόλεπτα και ας αναλογιστούν πως θα ένιωθαν εκείνοι, εάν τους έκριναν αντίστοιχα.
‘Oταν ξέρεις να εκτιμάς και να σέβεσαι τον συνάνθρωπο σου με αυτά που έχει, ακόμα και με τα ελαττώματα του, τότε και εσένα θα σε σεβαστούν οι άλλοι αντίστοιχα και θα νιώσεις την αγάπη, την γαλήνη, την εμπιστοσύνη, την ειλικρίνεια όπου είναι το λαμπρότερο κόσμημα της αρετής και αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος καθώς μπορούμε να γνωρίζουμε ότι μπορούμε να στηριχτούμε σε κάποιον όταν βρεθούμε σε μια δύσκολη συνθήκη ή ανάγκη. Είναι πολύ εύκολο να επικρίνει κανένας παρά να κάνει ο ίδιος το σωστό. ‘Oμως μέσω της αδιαφορίας θα δείξουν ανωτερότητα και ήθος σε αυτόν που έχει διάθεση ενόχλησης και αρνητικής κριτικής..
Ο όρος κριτική αναφέρεται συχνά με δύο έννοιες είτε ως η συστηματική ακαδημαϊκή κρίση, η οποία προκύπτει έπειτα από ενδελεχή έρευνα, και είτε ως η εχθρική φραστική επίθεση. Πιο αναλυτικά, οι πιο συχνοί ορισμοί της κριτικής είναι οι παρακάτω:
- Η πράξη της κριτικής συνήθως είναι χρωματισμένη δυσμενώς και αποτελεί αρνητική δραστηριότητα ή συνήθεια.
- Ο όρος αναφέρεται επίσης στην τέχνη της αξιολόγησης ή της ανάλυσης των έργων τέχνης, των λογοτεχνικών κειμένων ή των επιστημονικών έργων.
- Επίσης, ο όρος αναφέρεται σε μία γνώμη που δόθηκε για κάτι ή κάποιον, συνήθως αρνητική, δυσμενής ή σοβαρής.
- Ακόμη, η κριτική μπορεί να αναφέρεται σε μια προσεκτική αξιολόγηση για κάτι προκειμένου να κριθεί η ποιότητά του ή να εξηγηθεί η σημασία του (Sultan, 2016).
Υπάρχουν διάφορες διαστάσεις της κριτικής όπως, η αισθητική, η συντηρητική, η εποικοδομητική, η κριτική κριτική, κ.α. (Rao, 2020). Ας επικεντρωθούμε στις βασικές μορφές της:
Συντηρητική κριτική
Η συντηρητική κριτική ασχολείται ουσιαστικά με την προσαρμογή ή τη συμμόρφωση ενός ατόμου με καθορισμένα πρότυπα ή κατευθυντήριες γραμμές και το κατά πόσο υπάρχει συνοχή με τα προηγούμενα έθιμα ή κληρονομιές. Οι συντηρητικοί κριτικοί σκέφτονται ότι όλα στον πλανήτη έχουν την κατάλληλη και νόμιμη θέση τους και για αυτόν τον λόγο τα άτομα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τη θέση τους μέσα σε αυτόν κόσμο και να παραμείνουν στο δικό τους νόμιμο μέρος, αφού έχουν την κατάλληλη θέση εκεί (Klein, Renshaw & Curby, 2016). Επίσης, οι συντηρητικοί κριτικοί είναι υπέρμαχοι και εξαρτώνται από τεχνικές και αξίες του παρελθόντος και είναι επιφυλακτικοί σε οτιδήποτε καινούργιο προέρχεται από το μέλλον, δεδομένου ότι το μέλλον είναι κατά κανόνα ασυνεπές και το παρελθόν είναι ολοένα και πιο σταθερό, καθώς έχει ήδη δοκιμαστεί (Atlas & Them, 2008).
Εποικοδομητική κριτική:
Η εποικοδομητική κριτική είναι ένας τρόπος μέσω του οποίου προσπαθούμε να δείξουμε σε κάποιο άτομο που δέχεται κριτική για κάτι, ότι υπάρχει μία εναλλακτική μεθοδολογία επίτευξης αυτού του πράγματος. Ένας τέτοιος τύπος κριτικής θεωρείται περισσότερο ως συμβουλή με σκοπό την ενίσχυση και την παρότρυνση του ατόμου για ανάπτυξη (Rao, 2020).
Κριτική κριτική:
Η κριτική κριτική, η οποία έγινε ευρέως γνωστή από τον Karl Marx στο βιβλίο, The Holy Family, υποστήριξε ότι το να είναι κάποιος κριτικός δεν είναι μία μορφή κριτικής αλλά τρόπος ζωής. Πιο συγκεκριμένα, το να ασκεί κάποιος με κριτικό τρόπο κριτική είναι η πιο ολοκληρωμένη μορφή ενός κριτικού και είναι επιπλέον ένας τρόπος ζωής για αυτό άτομο (Rao, 2020).
Καταστροφική κριτική
Η καταστροφική κριτική στοχεύει στο να καταστρέψει τον κριτικό στόχο κάνοντας μία καταστροφική ανάλυση του ατόμου που δέχεται την κριτική. Αυτός ο τύπος κριτικής μπορεί να είναι πολύτιμος στους πολιτικούς ή δικανικούς λόγους (π.χ. για τη διάθεση των περιουσιακών στοιχείων και ζωών σε πολιτικό και στρατιωτικό περιβάλλον). Μια σκέψη δεν θεωρείται επικίνδυνη, ωστόσο μια σκέψη που προτείνεται σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον μπορεί να είναι επικίνδυνη. Ο όρος καταστροφική κριτική παραπέμπει επιπλέον στη δύναμη ή την έκταση της κριτικής και στο βαθμό που γίνεται επικίνδυνη. Ακόμη, η καταστροφική κριτική από ειδικούς ή σημαντικούς ανθρώπους, πχ. από τους κηδεμόνες, μπορούν να προκαλέσουν ψυχική αναταραχή στους νέους και τα παιδιά, διαταράσσοντας την αυτοπεποίθησή τους και οδηγούν σε αντικοινωνικές συμπεριφορές (Atlas & Them, 2008).
Ηθική κριτική:
Η ηθική κριτική ασχολείται με τα δικαιώματα και τα λάθη των ανθρώπων τα οποία εμπίπτουν σε θέματα ηθικής και σε κοινωνικά πρότυπα, τα οποία εξετάζουν το τι είναι καλό και τι είναι κακό, δηλαδή η ηθική ποιότητα ασχολείται ουσιαστικά με το τι είναι καλό και κακό. Αυτός ο τύπος κριτικής εξαρτάται από την πιθανότητα να αντιμετωπίζονται τα άτομα σε συγκρίσιμες περιστάσεις και με παρόμοια πρότυπα (Klein, Renshaw & Curby, 2016).
Αρνητική κριτική:
Στο σημείο που μια παρατήρηση θεωρείται ως λάθος, εσφαλμένη, προσβλητική ή ανέντιμη ονομάζεται αρνητική κριτική. Ο στόχος αυτού του είδους της κριτικής είναι να προκαλέσει δυσαρέσκεια ή να διαφοροποιηθεί με κάτι, καθώς υπογραμμίζει τους αρνητικούς λόγους που αντιτίθεται σε κάτι. Η αρνητική κριτική μπορεί να επηρεάσει άσχημα τα άτομα που την προσέχουν. Συνήθως τα άτομα που δέχονται δύσκολα αυτού του είδους κριτική νιώθουν ότι συχνά προσβάλλονται από αυτήν. Επιπλέον, η αρνητική κριτική μπορεί να επηρεάσει πολύ αρνητικά τους νέους οι οποίοι μην έχοντας διαμορφωθεί πλήρως προσλαμβάνουν την αρνητική κριτική με άσχημο τρόπο (Rao, 2020).
Θετική κριτική
H θετική κριτική αποτελεί την παρατήρηση ενός αξιοπρεπούς σημείου σε κάτι. Αυτού του είδους η κριτική συχνά αγνοείται από τους ανθρώπους που συνηθίζουν να επιδίδονται σε αρνητική κριτική. Η θετική κριτική θεωρείται ως ένα είδος αυτοπροστασίας και χρησιμοποιείται επιπλέον ως είδος χρήσιμη κριτική. Το βασικό σημείο της θετικής κριτικής είναι να δοθεί ένα πλεονέκτημα αναφοράς για καλύτερη συμπεριφορά και κατεύθυνση. Έτσι, ενθαρρύνει τα άτομα να ενεργούν καλύτερα σε μια περίσταση και δίνει πολλές ενισχύσεις στη συμπεριφορά τους που αυξάνουν τις κοινωνικές τους ευκαιρίες (Klein, Renshaw & Curby, 2016).
Πηγές:
- Atlas, G. D. & Them M. A. (2008). Narcissism and Sensitivity to Criticism: A Preliminary Investigation. Curr Psychol, 27:62–76 . DOI 10.1007/s12144-008-9023-0
- Klein, S. C., Renshaw, K. D. & Curby, T. W. (2016).Emotion Regulation and Perceptions of Hostile and Constructive Criticism in Romantic Relationships. Behavior Therapy, 47, 143–154.
- Rao, V. C. S. (2020). A Brief Study of Criticism and Its Forms. JRSP-ELT, 17 : 4. https://www.researchgate.net/publication/339139621
- Sultan, S. S. (2016). Psychology and Criticism: Three Examples. Journal Of Human Sciences, 27, 395-432. https://www.researchgate.net/publication/321663983
