Αντιλαμβάνομαι /νιώθω τις διαθέσεις σου και ενεργώ.
Κάθε άνθρωπος έχει την ικανότητα να λειτουργεί συνεκτικά στο περιβάλλον του, αναγνωρίζοντας ερεθίσματα μέσα από αυτό και κατά συνέπεια να αντιδρά ανάλογα. ‘Έτσι, αρχίζει και δομείται μία δυνατότητα που ονομάζεται κοινωνική αντίληψη ή αλλιώς κοινωνική νοημοσύνη.
Αρχικά, οι νευροεπιστήμονες και οι ψυχολόγοι αναγνώριζαν την κοινωνική νοημοσύνη ως την ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τους γύρω μας και το πώς αυτοί θα λειτουργήσουν σε κάθε διαφορετική περίπτωση (νόηση). Συγκεκριμένα, από τους Edward Thorndike και Ford & Tisak μετέπειτα βλέπουμε πως η κοινωνική νοημοσύνη για αυτούς περιορίζεται σε συμπεριφοριστικά όρια, παρουσιάζοντας τον άνθρωπο λίγο ή πολύ ως εκείνο που προσαρμόζεται και δρα σε κοινωνικές νόρμες.
Ωστόσο όμως κοινωνική νοημοσύνη δεν είναι μόνο αυτό. Φαίνεται πως ανακαλύπτονται κι άλλες πτυχές του εγκεφάλου μας οι οποίες συνδέονται με την κοινωνική διαίσθηση ,τη συμπόνια και γενικότερα με το συναίσθημα . Αυτές οι πτυχές (νόηση , συναίσθημα) συγκροτούν ολοκληρωμένα, θα μπορούσαμε να πούμε, την κοινωνική νοημοσύνη.
Η κοινωνική νοημοσύνη ξεκινά να αναπτύσσεται στην βρεφική μας ηλικία , στην οποία γίνεται προσπάθεια από το βρέφος για αλληλεπίδραση με τους γονείς του. Σύμφωνα με τον D. Goleman , το βρέφος μαθαίνει και επιτυγχάνει ένα είδος «συγχρονισμού» (D. Goleman ,Κοινωνική νοημοσύνη, σελ. 235) , δηλαδή μια επιτυχημένη αλληλόδραση με πομπό και δέκτη και μία μεταφορά μηνύματος από το παιδί στους γονείς. Στόχος της διαδικασίας είναι αρχικά η επιβίωση του βρέφους (διατροφή ,ύπνος κ.λπ.) και μετέπειτα η εκπαίδευσή του για την προσαρμογή του στην κοινωνική ζωή.
Στην παιδική πλέον ηλικία , αντιλαμβανόμαστε κοινωνικούς κανόνες μέσα από την παρακολούθηση και μίμηση ανθρώπων-προτύπων του περιβάλλοντός μας. Μαθαίνουμε έτσι να ζούμε σύμφωνα με τα επιτρεπτά κοινωνικά όρια. Όσο μεγαλώνουμε υιοθετούμε όλο και περισσότερο συμπεριφορές, που αρμόζουν στην παρούσα ηλικία μας.
Μέσα από τη επιτυχημένη διαδικασία που περιγράψαμε μαθαίνουμε πως να :
•Αντέχουμε ψυχικά στις συνθήκες τις οποίες θα αντιμετωπίσουμε αργότερα,
• ελέγχουμε τον φόβο μας ώστε να μην επηρεάζει την λειτουργικότητά μας,
•βιώνουμε την προσωπική μας ευτυχία
Τι περιλαμβάνει η κοινωνική νοημοσύνη τελικά;
Βασικότερο συστατικό στοιχείο όλων είναι η συνεργασία μεταξύ των μελών μίας κοινότητας. Στο πλαίσιο λοιπόν αυτό, είναι σημαντικό οι αλληλεπιδράσεις να διαμορφώνονται με βάση κοινωνικές νόρμες. Όσο περισσότερο βασίζονται στις νόρμες, ακολουθούν και μεγαλύτερη σταθερότητα και οι αλληλεπιδράσεις. Άρα επιτυγχάνεται ευνοϊκότερη ανάπτυξη της κοινωνικής νοημοσύνης. Με αυτό το τρόπο αρχικά λειτουργούσε η κοινωνική αντίληψη στις προϊστορικές κοινωνίες.
Η «κοινωνική επίγνωση» (D. Goleman, Κοινωνική νοημοσύνη σελ. 120-143), με άλλα λόγια η κατανόηση συναισθημάτων-ερεθισμάτων και κοινωνικών συμβάντων, στα οποία εμπλεκόμαστε ή όχι είναι ακόμα ένα σημαντικό μέλος της κοινωνικής νοημοσύνης. Χαρακτηριστικά της κατηγορίας αυτής είναι :
•Η γνώση του κοινωνικού μας περιβάλλοντος που ξεκινά να διαμορφώνεται όπως αναφέραμε από την βρεφική μας ηλικία,
•Η αποτελεσματική ακρόαση των γύρω μας, με άλλα λόγια η αποδοχή μας προς τον συνομιλητή και ο συντονισμός μας με αυτόν,
•Η κατανόηση των σκέψεων και συναισθημάτων των γύρω μας.
Η «κοινωνική άνεση-ευχέρεια» (D. Goleman, Κοινωνική νοημοσύνη σελ. 120-143). Η ικανότητα να αισθανόμαστε τους γύρω μας αναφορικά με τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Η κατηγορία αυτή λειτουργεί συνδυαστικά με την «κοινωνική επίγνωση» επειδή είναι σημαντικό κάθε τι που μπορούμε να αντιληφθούμε να μπορούμε και να το νιώσουμε, ώστε να αναπτύξουμε επιτυχημένα μια κοινωνική ευφυία. Χαρακτηριστικά της κατηγορίας αυτής:
•Επηρεάζουμε την έκβαση των καταστάσεων με τρόπο που να αποτρέπεται η σύγκρουση και κατά συνέπεια η έλλειψη ισορροπιών στην αλληλεπίδραση με τον σημαντικό άλλο.
•Είμαστε ευαισθητοποιημένοι στα ζητήματα που αφορούν τους γύρω μας.
•Αυτοπροβαλλόμαστε και παρουσιάζουμε τον εαυτό μας με ασφαλή για εμάς τρόπο.
•Διαθέτουμε την ικανότητα να αντιδρούμε στα μη λεκτικά μηνύματα, στα οποία γινόμαστε δέκτες.
Πως να αναπτύξω την κοινωνική νοημοσύνη μου;
•Κατανόηση
Βασικό όλων είναι να μπορώ να αντιληφθώ σε γνωστικό επίπεδο το τι εξελίσσεται γύρω μου και προσαρμοστώ- ερμηνεύσω ανάλογα.
•Ενεργητική ακρόαση/ διάφανη επικοινωνία.
Αυτό σημαίνει να μπορώ να ακούω τον συνομιλητή μου χωρίς να έχω κριτική διάθεση. Δείχνω ουσιαστικό ενδιαφέρον στα λεγόμενα του και αποφεύγω την παθητική ακρόαση. Με αυτόν τρόπο πετυχαίνω μία περισσότερο ασφαλή και διάφανη αλληλεπίδραση.
•Ενσυναίσθηση και αποδοχή
Σημαντικό λοιπόν είναι να μπορώ να μπαίνω στη θέση των γύρω μου, χωρίς να ταυτίζομαι και να αποδέχομαι το είναι τους. Η άνευ όρων αποδοχή στα επιτρεπτά προσωπικά όρια του καθένα από εμάς, μπορεί να λειτουργήσει θετικά στην ανάπτυξη της κοινωνικής ευφυίας
•Εστιάζω στον ανθρωπισμό και την προσφορά.
Με τον τρόπο αυτό αναπτύσσεται η έννοια του ενδιαφέροντος για τον συνάνθρωπο. Προσφέρω όπου μπορώ και εμπνέω τους γύρω μου να συμμετάσχουν σε αυτό. Έτσι, γίνομαι κοινωνικά ενεργός και ευφυέστερος.
Συμπερασματικά , βλέπουμε πως η αξία του να αισθανόμαστε όσο αναπτυσσόμαστε κοινωνικά είναι εξίσου σημαντική . Η «κοινωνική ευχέρεια-άνεση» λειτουργεί ως ταλέντο και καλλιεργείται. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να αναπτύσσουμε και την συναισθηματική μας νοημοσύνη, καθώς έτσι συμπληρώνεται η ικανότητα κοινωνικής προσαρμογής και κατά συνέπεια η κοινωνική ευφυία μας αναπτύσσεται σημαντικά.
Βιβλιογραφία:
Daniel Goleman, Κοινωνική νοημοσύνη, Η νέα επιστήμη των ανθρωπίνων σχέσεων, εκδόσεις Πεδίο.
Kim Sterelny, Social Intelligence, human intelligence and niche construction, Philosophical Transactions of the Royal Society, pub. 2007
Malikeh Beheshtifar, Role of the social intelligence in organizational leadership skills, European Journal of Social Sciences, pub 2012
Carl Rogers & Richard E. Farson, Active Listening, Communicating in Business Today R.G. Newman, M.A. Danzinger, M. Cohen (eds) D.C. Heath & Company, pub.1987
