Εισαγωγή στην Κλινική Ύπνωση.

Γράφει ο Ιάκωβος Φλασκής, BA (Hons), MA, DHP(Adv), Κλινικός Υπνοθεραπευτής – Ψυχοθεραπευτής

Ποιος είναι ο επιστημονικός ορισμός της ΚλινικήςΎπνωσης; 

Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία περιγράφει την ύπνωση ως ”...συνεργατική αλληλεπίδραση στην οποία ο συμμετέχων ανταποκρίνεται στις προτάσεις του υπνοθεραπευτή. Η κλινική ύπνωση ή υπνοθεραπεία είναι ένα βασικό εργαλείο ψυχοθεραπείας που λαμβάνει χώρα κάθε φορά που προκαλούμε ύπνωση με τεχνητά μέσα, φέροντας δηλαδή τον ασθενή σε υπνωτιστική κατάσταση ή κατάσταση έκστασης (trance state) , εσκεμμένα και με ψυχοθεραπευτικό σκοπό.”

Όμως οι τρέχοντες ορισμοί για τo τι είναι«ύπνωση» δεν φαίνεται να επαρκούν.

Δεν επαρκούν διότι, ως ορισμοί, αποφεύγουν την εξήγηση του μηχανισμού πίσω από την ύπνωση, περιγράφοντας απλώς την επαγωγή σε υπνωτική κατάσταση ή υπνωτική έκσταση.

Η ύπνωση εξακολουθούσε μέχρι πρόσφατα να διακατέχεται από μυστήριο στους περισσότερους ψυχολογικούς και ψυχιατρικούς κύκλους. Οι ακαδημαϊκοί διαφωνούσαν ατελείωτα για το τι είναι. Συχνά, δε οι ίδιοι οι υπνοθεραπευτές δεν γνώριζαν πώς λειτουργεί η τεχνική που χρησιμοποιούν- απλά γνώριζαν ότι λειτουργεί!

Όλη αυτή η σύγχυση φαίνεται να αλλάζει στον τομέα της σύγχρονης ψυχοθεραπείας για διάφορους λόγους. Κατ’αρχάς, όλο και περισσότεροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας τη χρησιμοποιούν συνειδητά ή ασυνείδητα στις συνεδρίες τους (θεραπεία εσωτερικού παιδιού, αναδρομή στο παρελθόν, οπτικοποίηση μιας επιθυμητής κατάστασης στο μέλλον, ασκήσεις καθοδηγούμενου οραματισμού, ασκήσεις χαλάρωσης και ηρεμίας κ.α). Δεύτερον, στα κριτήρια πλέον επάρκειας, ως εργαλείο ψυχοθεραπείας, έχουν εισαχθεί αυστηρότερα πλαίσια, τόσο στην Αμερική (η Αμερικανική Εταιρεία ΚλινικήςΎπνωσης [ASCH] π.χ., αλλά και η Αμερικάνικη Εταιρείας Κλινικής και Πειραματικής Ύπνωσης απαιτεί από τα μέλη της να κατέχουν προτίστως διδακτορικό είτε στην ιατρική, την οδοντιατρική, την ψυχολογία ή μεταπτυχιακό ανθρωπιστικών επιστημών γενικότερα και ειδικότερα νοσηλευτικής, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολογίας, συμβουλευτικής ειδικότερα, συν έναν συγκεκριμένο αριθμό ωρών εγκεκριμένης εκπαίδευσης στην κλινική ύπνωση) ενώ και στην Ευρώπη, οι ψυχοθεραπευτικοί σύνδεσμοι δέχονται μόνο λίγα πλέον διπλώματα υπνοψυχοθεραπευτών, όπως τους αναφέρει o EAP (European Association of Psychotherapy) – οι σύνδεσμοι δε της Μεγαλή Βρετανίας έχουν καταλήξει να είναι”κλειστά σωματία” καθώς αποδέχονται πλέον σχεδόν μόνο τα εγχώρια ινστιτούτα τους τα οποία φυσικά προσφέρουν εκπαίδευση στην κλινική ύπνωση (η Βρετανία έχει μια τεράστια ιστορία στην ψυχοθεραπευτική ύπνωση).

Τρίτον και κυριότερο, όμως, χάρη στις γνώσεις που απορρέουν από την εξέλιξη της επιστήμης της κλινικής και εφαρμοσμένης ψυχολογίας και τις πρόσφατες ανακαλύψεις τους όπως πχ η τελευταία θεωρία της Εκπλήρωσης των Προσδοκιών μέσα από τα Όνειρα (https://why-we-dream.com/thetheory.htm), μεταφέρει την ύπνωση στις πρώτες σελίδες της ατζέντας των σύγχρονων ψυχολόγων και ψυχοθεραπευτών.

Η ύπνωση πλέον έχει αρχίσει να γίνεται κατανοητή και η επιστημονική εξήγηση απτή καθώς, μέσα από την έρευνα, οι επιστήμονες καταλήγουν συνεχώς στον κοινό παρονομαστή μεταξύ των ονείρων και των υπνωτικών φαινομένων – την κατάσταση REM.

Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι πρωτοπόροι της Κλινικής Ύπνωσης; 

Ο όρος υπνοθεραπεία είναι αρκετά παλιός- προήλθε από τον όρο «νευρο-υπνωτισμός» που εισήγαγε ο Σκωτσέζος χειρουργός Τζέιμς Μπρέιντ (James Braid, 1843), ο οποίος σήμαινε «o ύπνος του νευρικού συστήματος».Πρωτοπόρος όμως της σύγχρονης διαδικασίας της κλινικής ύπνωσης είναι ο ψυχίατρος Μίλτον Έρικσον MD (Milton Erickson MD 1901-1980), ένας από τους πρώτους ψυχοθεραπευτές που χρησιμοποίησε την κλινική ύπνωση ως επιστημονικό εργαλείο ψυχοθεραπείας (χαρακτηρίστηκε ως ο ”Φρόυντ” της ύπνωσης, προωθόντας όμως τη βραχεία ψυχοθεραπεία, σε αντίθεση με την ψυχαναλυτική μέθοδο, ως επικρατέστερη εκείνη την εποχή), ενώ η συμβολή του στην επιστήμη της, αλλά και η επορροή του διεθνώς ήταν αξιοσημείωτη, γιατί, όχι μόνο αναδείξε ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι μια σύντομη διαδικασία, αλλά και το πως η κλινική ύπνωση μπορεί να είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που θέλουν να δουλέουν εις βάθος με προβλήματα όπως το άγχος, τις φοβίες, την κατάθλιψη, τον πόνο, το μετατραυματικό στρες, το ψυχικό τραύμα και άλλες ψυχικές και σωματικές ασθένειες. Σήμερα, σημαντικoί από τους σύγχρονους υπνοθεραπευτές αποτελούν ο αμερικανός κλινικός ψυχολόγος Μάικλ Γιάπκο (Michael Yapko) και ο βρετανοί ψυχοθεραπευτές-συγγραφείς-εκπαιδευτικοί, Ιβάν και Μαρκ Τυρέλ (Ivan and Mark Tyrell).

Ποιο είναι το επιστημονικό υπόβαθρο της ύπνωσης και κατ’επέκταση της κλινικής ύπνωσης;

Όλες οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την πρόκληση υπνωτικής έκστασης παραλληλίζονται με πτυχές του τρόπου με τον οποίο προκαλείται και διατηρείται φυσικά η κατάσταση REM.

Η ύπνωση είναι η τεχνητή ενεργοποίηση της κατάστασης REM.

Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος σχεδόν από πάντα είχε φυσική πρόσβαση σε αυτή την κατάσταση που ονομάζουμε αλλιώς ”προσομοιωτή εσωτερικής πραγματικότητας”: τη κατάσταση δηλαδή της ταχείας κίνησης των ματιών, γνωστή ως REM (στην οποία πραγματοποιoύνται και τα όνειρα).Κατά κάποιο τρόπο, πριν από περίπου 40.000 χρόνια, ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξελίχθηκε στο να μπορούμε να αποκτούμε συνειδητά πρόσβαση σε αυτόν τον ”προσομοιωτή της πραγματικότητας”, μέσα από τη δυνατότητά μας να ονειροπολούμε, την ικανότητά μας δηλαδή να φανταζόμαστε.Αυτό ήταν το σημείο καμπής, το ”big bang” της εξέλιξης του εγκεφάλου και της νόησης που άλλαξε τα πάντα, καθώς έδωσε στον πρώιμο άνθρωπο πρόσβαση στο:

• να ”κοιτά” μπροστά και πίσω στο χρόνο.
• Να παρατηρεί τον εαυτό του από απόσταση στο φυσικό περιβάλλον.
• Να παρατηρεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, καθιστώντας τον από αντιδραστικό ον σε προορατικό (proactive vs reactive being).
• Να χρησιμοποιεί τη φαντασία του πλέον για να δοκιμάζει πιθανά σενάρια, δίνοντας λύσεις σε προβλήματα
• Να δημιουργεί τέχνες και περίπλοκες μορφές επικοινωνίας, όπως γλώσσα κ.α. 

Πως και με ποιες τεχνικές κατορθώνουμε την επαγωγή στην υπνωτιστική κατάσταση (trance state)?

Ένας υπνοθεραπευτής χρησιμοποιεί μία ή και περισσότερες από τις παρακάτω τεχνικές:

• Με επαγωγή βαθιάς χαλάρωσης.Η πιο ευρέως διαδεδομένη τεχνική, η επαγωγή βαθιάς χαλάρωσης δημιουργεί τα ίδια ηλεκτρικά μοτίβα στον εγκέφαλο που συμβαίνουν στον ύπνο REM. Η καθοδηγούμενη εικόνα μεταφέρει τους ανθρώπους στο δεξιό τους εγκεφαλικό ημισφαίριο και μιμείται την ονειροπόληση, μια κατάσταση που σχετίζεται με την επίλυση προβλημάτων και τη μάθηση, κατά την οποία νέα πρότυπα γνώσης μπορούν να ταιριάξουν με τα εσωτερικά μας μοτίβα μεταφορικά και να ενσωματωθούν. 
• Με το κλείδωμα της προσοχής.Η εστίαση σε ένα επαναμβανόμενο μοτίβο, η εστιάση σε ένα υπερυψωμένο σημείο, η παραδοσιακή ταλάντευση του ρολογιού fob και το κλείδωμα της προσοχής στη ρυθμική κίνηση, μιμείται τις γρήγορες κινήσεις των ματιών που προκαλούνται από την απόκριση προσανατολισμού στον ύπνο REM. Πράγματι, οτιδήποτε εστιάζει και κλειδώνει την προσοχή πυροδοτεί την απόκριση προσανατολισμού.
• Με επαγωγή ”σοκ”.Η επαγωγή προκαλείται στιγμιαία από τον έμπειρο υπνοθεραπευτή μέσα από ένα απροσδόκητο συμβάν, όπως με το ξαφνικό χτύπημα ενός κουδουνιού, το απότομο άφημα του χεριού του θεραπευόμενου κ.α., ενεργοποιώντας έτσι την απόκριση προσανατολισμού, εστιάζοντας την προσοχή, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην αρχική φάση του ύπνου REM. *Στην πραγματικότητα, ακόμη και ένα απροσδόκητο γεγονός, μιά ιδέα ή ακόμα κι ένα ξαφνικό τραυματικό γεγονός (όπως πχ ένα ατύχημα) προκαλεί μία μίνι-έκσταση, απλώς πυροδοτώντας την απόκριση προσανατολισμού, εστιάζοντας στιγμιαία την προσοχή.)

Αλήθειες για την Ύπνωση

• Η ύπνωση είναι μια φυσική κατάσταση χαλάρωσης και συγκέντρωσης με αυξημένη ευαισθητοποίηση.
• Η υπνοθεραπεία είναι ασφαλής χωρίς δυσάρεστες παρενέργειες.
• Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, θα ακούτε όλα όσα σας λέγονται.
• Η ύπνωση δεν έχει καμία σχέση με τον ύπνο, είναι απλώς μια εξαιρετικά βαθιά κατάσταση χαλάρωσης.
• Ένας υπνοθεραπευτής δεν μπορεί να μας επηρεάσει να κάνουμε κάτι ενάντια στη θέλησή μας. Ο δικός μας ”ηθικός κώδικας” θα μας προστατεύει από το να κάνουμε οτιδήποτε ενάντια στα συμφέροντά μας.

Ποιες είναι οι εφαρμογές της κλινική ύπνωσης;

Οι εφαρμογές της ύπνωσης είναι πραγματικά ανεξάντλητες με σημαντικά ποσοστά επιτυχίας, εδώ παραταύτα αναφέρουμε μόνο μερικά παραδείγματα:

• Να αδρανοποιήσουμε σημαντικές φοβίες, όπως αγοραφοβίες, εντομοφοβίες (αραχνοφοβίες κ.α.), ερπετοφοβίες, φοβία για το ταξίδι με αεροπλάνο, δίνοντας στον θεραπευόμενο την ικανότητα να διατηρήσει την αυτοκυριαρχία του με επιτυχία σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση.
• Να κάνουμε με επιτυχία διαχείριση θυμού και επιθετικότητας.
• Να αντιμετωπίσουμε και να εξαλείψουμε άγχος, αγχώδεις διαταραχές, γενική αγχώδη διαταραχή κα.
• Να θεραπεύσουμε διάφορες διαταραχές διάθεσης.
• Να θεραπεύσουμε ψυχοσεξουαλικά προβλήματα, όπως διαταραχές στύσης, ανοργασμία, πρόωρη εκσπερμάτιση κα.
• Να υποβληθούμε σε σημαντική χειρουργική επέμβαση χωρίς χημική αναισθησία.
• Να απαλλάξουμε τον ασθενή με επιτυχία από τις συνεχόμενες αναδρομές στο παρελθόν (flashbacks), εφιάλτες ή άλλα συμπτώματα PTSD, που μερικές φορές ακολουθούν σοβαρές τραυματικές εμπειρίες.
• Να αποκτήσουμε αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, εμπιστοσύνη και να βελτιώσουμε την απόδοση σε καταστάσεις όπως, δημόσιες ομιλίες και αθλητικές επιδόσεις.
• Να μειώσουμε την αρτηριακή πίεση και να αυξήσουμε σημαντικά της ανοσολογική λειτουργία του οργανισμού.
• Να θεραπεύσουμε το ευερέθιστο έντερο.
• Να θεραπεύουμε την κατάθλιψη και να δώσουμε ελπίδα για ζωή.
• Να αυξήσουμε τη μυική δύναμη.
• Να σταματήσουμε εθισμούς όπως κάπνισμα, κάνναβη, αλκοόλ, βουλιμία κ.α.
• Να αποφορτίσουμε συναισθηματικά τραυματικές μνήμες μέσω της υπνοανάλυσης. Αν το πρόβλημα (σύμπτωμα) έχει ως αιτία την παιδική αντίληψη ενός γεγονότος του παρελθόντος, τότε με την υπνωτιστική επαναφορά του μπορεί να παρακινήσει την συναισθηματική σχέση με το γεγονός και να την φέρει στη συνειδητότητα – αυτό το ονομάζουμε ψυχοκάθαρση, και αυτό μπορεί εύκολα να γίνει με ύπνωση.

Η κλινική ύπνωση και ο τρόπος χρήσης της μπορεί να επιφέρει ριζικές αλλαγές στη ζωή ενός ατόμου. Η γνώση που μπορεί να αποκτήσει κανείς μέσα από την ύπνωση είναι απολύτως βιωματική, γιατί μέσα από την διαδικασία της μαθαίνουμε πως να αποφεύγουμε την λεγόμενη αρνητική ”αυτο-ύπνωση”.

Η κατανόησή της δε, μας δίνει πρόσβαση σε ένα δια βίου εργαλείο για να αντιμετωπίζουμε πολλά και σύνθετα ψυχολογικά μοτίβα και προβλήματα καθώς και στήριξη σε πολλές δύσκολες καταστάσεις στη ζωή ενός ατόμου. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι πρωταρχική μέριμνα του σωστά εκπαιδευμένου και έμπειρου υπνοθεραπευτή είναι ο θεραπευόμενός του να υιοθετήσει αυτά τα εργαλεία όσο το δυνατών γρηγορότερα και ασφαλέστερα στην καθημερινότητά του.

Σημαντικοί σύνδεσμοι για την Κλινική Ύπνωση

• The Association for Professional Hypnosis and Psychotherapy
• The National Register of Psychotherapists & Counsellors
• TheNational Register of Advanced Hypnotherapists
• The Association of Hypnotherapy & Stress Management
• The International Medical and Dental Hypnotherapy Association 
• The General Hypnotherapy Register https://www.general-hypnotherapy-register.com/
• The National Council of Hypnotherapists https://www.hypnotherapists.org.uk/
• The National Council for Psychotherapy https://www.thencp.org/
• The Hypnotherapy Association https://www.thehypnotherapyassociation.co.uk/
• American Association of Professional Hypnotherapists
• Society for Clinical and Experimental Hypnosis
• American Society of Clinical Hypnosis
• International Hypnosis Association
• Essex Institute of Clinical Hypnosis https://www.essexinstitute.co.uk/
• The Human Givens Institute https://www.hgi.org.uk/therapist-specialist-areas/hypnotherapy
• Hypnotherapy Academy of America https://hypnotherapyacademy.com/
• American Psychological Association  https://www.apa.org/topics/hypnosis/