_______________________________________________________________________________
Τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε στη σχιζοφρένεια;
Η σχιζοφρένεια είναι μια από τις πιο σοβαρές ψυχικές διαταραχές που επηρεάζει τόσο τη σκέψη, όσο και το συναίσθημα και τη συμπεριφορά. Η συχνότητα εμφάνισης της είναι 1% και διακρίνεται πιο πρώιμα στους άνδρες από ότι στις γυναίκες.
Στο επίπεδο της σκέψης , παρατηρείται μη λογική σύνδεση μεταξύ των ιδεών του ατόμου. Ακόμη, ο πάσχων παρουσιάζει διαταραχή στην αντίληψη και στην προσοχή. Όσον αφορά το συναίσθημα, τα πιο συνηθισμένα χαρακτηριστικά φαίνεται να κινούνται στο εξής δίπολο: έλλειψη της συναισθηματικής έκφρασης ή έκφραση του συναισθήματος με ανάρμοστο τρόπο. Επιπλέον, η διαταραχή αυτή επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την κίνηση και τη συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, το άτομο αντιμετωπίζει προβλήματα στη βάδιση (π.χ. σύρσιμο) αλλά και στην εξωτερική του εμφάνιση, η οποία δείχνει να είναι αρκετά ατημέλητη.
Λόγω των παραληρητικών ιδεών και των παράξενων σκέψεων που κατακλύζουν τον ασθενή, πολλές φορές η απόσυρση από τον υπόλοιπο κόσμο είναι αρκετά συνηθισμένη και αναπόφευκτη. Οι παραληρητικές ιδέες και οι ψευδαισθήσεις, επιφέρουν δυσφορία στο άτομο και το εμποδίζουν από το να ζήσει μια «φυσιολογική» ζωή, καθώς είναι αρκετά δύσκολο να διατηρήσει ένα σταθερό περιβάλλον εργασίας , κάτι που μπορεί να επιφέρει και την έλλειψη βασικών πόρων (στέγη, βιοπορισμός, φτώχεια). Ωστόσο οι ψευδαισθήσεις και οι παράξενες πεποιθήσεις του ασθενή δεν επηρεάζουν μόνο τον ίδιο αλλά και τον στενό του κύκλο (οικογένεια, φίλους κτλ.). Ειδικότερα, τα ελλείμματα στις κοινωνικές ικανότητες του ατόμου , συχνά το ωθούν προς τη μοναχικότητα, την έλλειψη φίλων και πολλές φορές ακόμα και στην περιφρόνηση του από το κοινωνικό του περιβάλλον.
Ένα ακόμη σημαντικό χαρακτηριστικό των πασχόντων από σχιζοφρένεια είναι πως προκειμένου να απαλλαχθούν από τα αρνητικά συναισθήματα τους, πολλές φορές καταφεύγουν στην κατάχρηση ουσιών ακόμα και στην αυτοκτονία.
Ποια είναι τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας;
Τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: τα θετικά, τα αρνητικά και τα συμπτώματα αποδιοργάνωσης.
Στα θετικά συμπτώματα συγκαταλέγονται οι παραληρητικές ιδέες και οι ψευδαισθήσεις.
Οι παραληρητικές ιδέες αφορούν τις αντιλήψεις που έχει το άτομο, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με την πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις πως οι ιδέες του ατόμου δεν είναι ρεαλιστικές , συνεχίζει να τις πιστεύει ακράδαντα. Μερικές από τις παράξενες πεποιθήσεις που εμφανίζουν οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια είναι οι εξής:
•Η αντίληψη πως μια εξωτερική πηγή διοχετεύει στο μυαλό του ασθενή σκέψεις που δεν του ανήκουν,
•Η πεποίθηση ότι οι άλλοι γνωρίζουν τι σκέφτεται ο ασθενής,
•Η σκέψη πως μια εξωτερική δύναμη ξαφνικά κλέβει τις σκέψεις του ασθενή ,
•Ή ότι αυτή η εξωτερική δύναμη ασκεί έλεγχο στα συναισθήματα και στη συμπεριφορά του ατόμου.
Ενώ οι παραληρητικές ιδέες θα λέγαμε πως είναι στρεβλώσεις και υπερβολές που αφορούν την πραγματικότητα, οι ψευδαισθήσεις αναφέρονται σε αισθητηριακές εμπειρίες που εμφανίζονται χωρίς την ύπαρξη κάποιου ερεθίσματος στο περιβάλλον. Οι ψευδαισθήσεις πολλές φορές είναι αρκετά τρομακτικές για το άτομο που τις βιώνει. Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να ακούν τι σκέφτονται ή κάποια άλλη φωνή να μεταφέρει τις σκέψεις τους. Κάποιοι άλλοι αναφέρουν πως οι φωνές που ακούν συχνά διαφωνούν μεταξύ τους ή ακόμα και σχολιάζουν τη συμπεριφορά τους.
Τα αρνητικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας περιλαμβάνουν ελλείμματα στη συμπεριφορά όπως: αβουλία, αλογία, ανηδονία, επίπεδο συναίσθημα και διαταραγμένη διαπροσωπική λειτουργικότητα.
Η αβουλία, αναφέρεται στην έλλειψη ενεργητικότητας και στην απουσία ενδιαφέροντος. Η ατημέλητη εξωτερική εμφάνιση (ατημέλητα μαλλιά, βρώμικα νύχια και ρούχα) των ατόμων με σχιζοφρένεια είναι ένα παράδειγμα της κατηγορίας αυτής. Οι ασθενείς σταματούν να εμπλέκονται σε δραστηριότητες που ενδιαφέρονταν παλαιότερα και δεν ασχολούνται με προσωπική τους υγιεινή. Παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία στην συνέχιση της εργασίας τους/των σπουδών τους και περνούν πολύ από το χρόνο τους χωρίς να κάνουν τίποτα.
Η αλογία αφορά το φτωχό λόγο ή το φτωχό περιεχόμενο του λόγου. Τα άτομα με αλογία έχουν σύντομο λόγο (φτωχός λόγος) με πολλές ασάφειες και επαναλήψεις με αποτέλεσμα να μην μπορούν να μοιραστούν πολλές πληροφορίες ( φτωχό περιεχόμενο λόγου).
Ακόμη, η ανηδονία σχετίζεται με την απώλεια του ενδιαφέροντος και της ηδονής για δραστηριότητες που φαίνεται να ευχαριστούν τα περισσότερα άτομα.
Οι ασθενείς με επίπεδο συναίσθημα χαρακτηρίζονται από απώλεια συναισθηματικής έκφρασης και από μονότονη φωνή. Σημαντικό είναι να αναφερθεί πως το επίπεδο συναίσθημα δεν αναφέρεται στις εσωτερικές εμπειρίες του ασθενή αλλά αφορά μόνο την εξωτερική έκφραση των συναισθημάτων του.
Ένα ακόμη αρνητικό σύμπτωμα είναι η διαπροσωπική λειτουργικότητα, η οποία αναφέρεται στις δυσπροσαρμοστικές κοινωνικές σχέσεις του ασθενή ( έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, πολύ μικρό ενδιαφέρον για συναναστροφή με άλλα άτομα, ελάχιστες φιλίες). Η διαπροσωπική λειτουργικότητα είναι πολύ σημαντική διότι εκδηλώνεται πριν από όλα τα υπόλοιπα συμπτώματα (στην παιδική ηλικία) και επομένως αποτελεί την πρώτη ένδειξη της σχιζοφρένειας.
Στα αρνητικά συμπτώματα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή διότι εκτός από τη σχιζοφρένεια πολλές φορές οφείλονται και σε άλλους παράγοντες (π.χ. αντιψυχωτική φαρμακευτική θεραπεία) . Για αυτό το λόγο, χρειάζεται χρόνια παρατήρηση των ασθενών. Ένα ακόμη σχόλιο που χρήζει ιδιαίτερης σημασίας είναι πως όταν εμφανίζονται αρκετά αρνητικά συμπτώματα προμηνύεται και η χαμηλής ποιότητας ζωή των ασθενών.
Η τελευταία κατηγορία των συμπτωμάτων αφορά τα συμπτώματα αποδιοργάνωσης, τα οποία σχετίζονται τόσο με την αποδιοργάνωση στο λόγο όσο και με την αποδιοργάνωση στην συμπεριφορά.
Αποδιοργανωμένος λόγος: Ο λόγος των ασθενών χαρακτηρίζεται από ασυναρτησία, επαναλήψεις των κεντρικών ιδεών τους, δυσκολία στην κατανόηση του λόγου τους από άλλα άτομα και παρουσίαση ασύνδετων μεταξύ τους εικόνων. Ακόμη, τα άτομα αυτά χαρακτηρίζονται από εκτροχιασμό σκέψης (χάλαση των συνειρμών). Οι διαταραχές στο λόγο είναι κύριο σύμπτωμα της σχιζοφρένειας, ωστόσο πολλοί ασθενείς δεν διακρίνονται από διαταραχές στο λόγο τους. Επομένως ο αποδιοργανωμένος λόγος δεν είναι απαραίτητος δείκτης για τη διάγνωση της σχιζοφρένειας.
Αποδιοργανωμένη συμπεριφορά: Η συμπεριφορά των ασθενών διακρίνεται από αναπάντεχη διέγερση των ασθενών, από ένδυση με περίεργα και ασυνήθιστα ρούχα, από συλλογή τροφίμων και σκουπιδιών, από ανάρμοστη σεξουαλική συμπεριφορά (αυνανισμός σε δημόσια θέα) και συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από παιδαριώδη τρόπο.
Άλλα συμπτώματα: Κατατονία & απρόσφορο συναίσθημα
Κατατονία: περιλαμβάνει κινητικές ανωμαλίες (χρήση χειρονομιών με ιδιόμορφες κινήσεις δακτύλων/χεριών, άγρια χτυπήματα άκρων, υψηλό επίπεδο δραστηριότητας- υψηλή διέγερση). Στο άλλο άκρο : κατατονική ακινησία: ασυνήθιστες στάσεις του σώματος και διατήρηση αυτών για αρκετή ώρα. Η κατατονική ακινησία συνοδεύεται συχνά από κηρώδη ευκαμψία ( σε αυτήν την περίπτωση ένα άλλο άτομο βάζει τα άκρα του ασθενή σε μια συγκεκριμένη θέση και ο ασθενής τη διατηρεί για αρκετή ώρα).
Απρόσφορο συναίσθημα: Τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια σε αυτήν την περίπτωση παρουσιάζουν συναισθηματικές αντιδράσεις που δεν ανταποκρίνονται στη συνθήκη και στο πλαίσιο που βρίσκονται. Για παράδειγμα , μπορεί να γελάνε σε μια κηδεία ή να γίνουν αρκετά επιθετικά χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Οι ταχείες εναλλαγές διάθεσης φαίνεται να πρωταγωνιστούν.
Παρόλο που η κλινική περιγραφή της σχιζοφρένειας αποτελείται από συγκεκριμένα συμπτώματα, είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί πως η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από μεγάλη ετερογένεια όσον αφορά τα συμπτώματα που εμφανίζει ο κάθε ασθενής. Επομένως , τα άτομα με σχιζοφρένεια παρουσιάζουν αρκετές διαφορές μεταξύ τους και είναι αναγκαίο να προσαρμόζεται η θεραπευτική παρέμβαση στις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε ασθενή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
•Kring A.M. και συν (2010). Ψυχοπαθολογία. Αθήνα: Εκδόσεις GUTENBERG.
•American Psychiatric Association, & American Psychiatric Association. (2013). DSM 5. American Psychiatric Association, 70.