Τι είναι το κίνητρο και με τι έχει να κάνει.
Δίχως αμφιβολία, διανύουμε μια εξαιρετικά δύσκολη εποχή. Η πανδημία δεν αποτελεί μονάχα οικονομικό πρόβλημα, αλλά μια αληθινή δοκιμασία σε όλα τα επίπεδα για κάθε άνθρωπο εκεί έξω. Οικονομικά, ψυχολογικά, πολιτιστικά, όλοι δοκιμαζόμαστε. Μέσα σε αυτή τη λαίλαπα λοιπόν, είναι παραπάνω από λογικό να υπάρχουν και μερικές απώλειες. Με τον όρο «απώλειες», δεν αναφερόμαστε μονάχα σε ανθρώπινες ζωές, αλλά, στην προκειμένη, σε κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά που λίγο ή πολύ, κρύβουμε όλοι μέσα μας. Παράδειγμα τέτοιων χαρακτηριστικών μπορεί να είναι το θάρρος, η υπομονή και το κίνητρο. Με το τελευταίο θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο. Τι είναι το κίνητρο όμως; Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association) ως κίνητρο αναφέρεται «μία συγκεκριμένη φυσιολογική ή ψυχολογική κατάσταση διέγερσης η οποία καθοδηγεί τις ενέργειες ενός οργανισμού προς την επίτευξη ενός στόχου» ή «ένας λόγος που προσφέρεται σαν μια εξήγηση ή σαν αιτία για την συμπεριφορά κάποιου». Για να το πούμε πιο απλά, το κίνητρο είναι το «καύσιμο» μας, η δύναμη που μας κινεί προς το να πετύχουμε τους στόχους και τα όνειρα μας στη ζωή.
Το κίνητρο έχει να κάνει συνήθως με αλλαγές στη ζωή μας. Μπορεί να είναι για αλλαγές που σχετίζονται με βλαβερές συνήθειες, με άσχημες συμπεριφορές ή με μη αποδοτικό τρόπο σκέψης. Για παράδειγμα, αναφορικά με τις βλαβερές συνήθειες, η έρευνα των Myers & MacPherson (2008), εξέτασε έφηβους καπνιστές, οι οποίοι ήθελαν να κόψουν το κάπνισμα. Το κίνητρο τους προς αυτή τη κατεύθυνση, ήταν το γεγονός της κοινωνικής αποδοκιμασίας και των μακροπρόθεσμων συνεπειών του καπνίσματος. Φυσικά, δε θα μπορούσαμε να εξαιρέσουμε τα συναισθήματα από αυτή την εξίσωση. Τα συναισθήματα μας μπορούν να γίνουν ένα εξαιρετικό κίνητρο προς αλλαγή, είτε πρόκειται για συναισθήματα που έχουμε για τον εαυτό μας, είτε για συναισθήματα που έχουμε προς άλλους ανθρώπους ή ακόμα και καταστάσεις. Μάλιστα, οι Lickel, Kushlev, Savalei, Matta & Schmader (2014) πραγματοποίησαν ένα πείραμα που έδειξε πως όταν οι συμμετέχοντες ανακαλούν συναισθήματα ντροπής ή ενοχής, αυτό μπορεί να αποτελέσει προβλεπτικό παράγοντα για κίνητρο προς αλλαγή.
Πως βρίσκω και διαχειρίζομαι το κίνητρο;
Τώρα που θέσαμε μια πρώτη βάση σχετικά με το τι είναι το κίνητρο, ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και για το πως το βρίσκουμε και το πως το χειριζόμαστε. Αυτό, άλλωστε, είναι και το κομμάτι με το οποίο αντιμετωπίζουν πρόβλημα οι περισσότεροι άνθρωποι. Πρώτα απ’ όλα λοιπόν, πρέπει να υπάρξει μια αρχική συνειδητοποίηση στο γιατί και πως θέλουμε να αλλάξουμε κάτι στη ζωή μας. Αυτή η συνειδητοποίηση είναι που θα μας φτάσει στο πρώτο βήμα, το οποίο δεν είναι άλλο από το να θέσουμε τον στόχο μας. Έπειτα, θα πρέπει να σκεφτούμε και να πάρουμε κάποιες απαραίτητες αποφάσεις, για τον τρόπο με τον οποίο θα χτίσουμε τη ζωή μας γύρω από αυτή την αλλαγή. Για παράδειγμα, αν εγώ έχω στόχο να σταματήσω να καπνίζω, ίσως είναι καλό να μη πηγαίνω τόσο πολύ σε μέρη που συχνάζουν καπνιστές ή να ζητήσω από τους φίλους μου που καπνίζουν, να μη το κάνουν μπροστά μου. Ένα σημαντικό βήμα, το οποίο όμως δυσκολεύει πολλούς ανθρώπους, είναι το να χτιστεί ένα πρόγραμμα με βάση το κίνητρο, τον στόχο μας. Πολλοί άνθρωποι, χρησιμοποιούν πλάνα και χρονοδιαγράμματα για να πετύχουν τον στόχο τους και μπορούμε να πούμε πως αποτελεί μία εξαιρετική τακτική. Βέβαια, δεν ταιριάζει σε όλους. Πολλοί αναφέρουν πως το πρόγραμμα τους «πνίγει» και τους στερεί την αίσθηση ελευθερίας τους. Αυτή η ευχάριστη αίσθηση που μας προκαλεί η αναμονή για μια θετική αλλαγή στη ζωή μας, μπορεί να αποβεί επιζήμια. Είμαι σίγουρος ότι τουλάχιστον ένας από όσους διαβάζουν αυτές τις γραμμές, έχει θελήσει τόσο πολύ να αλλάξει κάτι, που στο τέλος υπερ-ενθουσιάστηκε και δεν τα κατάφερε! Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Κάτι που οι περισσότεροι αμελούν να κάνουν, είναι τα λεγόμενα baby steps. Τι είναι τα baby steps λοιπόν; Ουσιαστικά, είναι η τακτική του να «σπας» έναν μεγάλο στόχο σε πολύ μικρότερα κομμάτια, προχωρώντας βήμα-βήμα κάθε φορά, προς την επίτευξη του στόχου. Με αυτό το τρόπο, κάθε φορά που εκπληρώνεις μια μικρή «αποστολή», δημιουργείς μια επαναλαμβανόμενη θετική ανατροφοδότηση προς τον εαυτό σου που θα σε βοηθήσει να παραμείνεις συγκεντρωμένος στον στόχο σου. Τέλος, καλό είναι να θυμάσαι πως δε χρειάζεται να είσαι μόνος σου σε αυτό το ταξίδι. Για κάποιους ανθρώπους λειτουργεί η διαδικασία της εθελούσιας απομόνωσης, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος, όπως είπε και ο Αριστοτέλης, είναι κοινωνικό ον. Ζήτα από τους φίλους σου και την οικογένεια σου να γίνουν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον. Όσοι σε αγαπούν πραγματικά, μπορούν να γίνουν εξαιρετικά πολύτιμοι σύμμαχοι απέναντι σε οποιονδήποτε στόχο κυνηγάς!
Αναφορικά με το κομμάτι της διατήρησης του κινήτρου, υπάρχουν και εκεί μερικές συμβουλές που μπορούν να φανούν πολύ χρήσιμες σε όσους τις έχουν ανάγκη. Αναφέραμε και παραπάνω το κομμάτι της επαναλαμβανόμενης θετικής ανατροφοδότησης. Πέρα από αυτό όμως, υπάρχουν κι άλλα πράγματα. Πρώτα απ’ όλα, δώσε χρόνο στον εαυτό σου. Η Ρώμη δε χτίστηκε σε μια μέρα! Έτσι κι εσύ, δεν είσαι ρομπότ για να επαναπρογραμματίσεις τα σφάλματα στη συμπεριφορά σου. Μιας και αναφερθήκαμε στα ρομπότ όμως, ήρθε η ώρα να βάλουμε και την τεχνολογία στο παιχνίδι. Αναμφίβολα ζούμε στην εποχή της μεγαλύτερης τεχνολογικής επανάστασης στην καταγεγραμμένη ανθρώπινη ιστορία. Πλέον, μπορείς να βρεις τα πάντα με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο. Ακόμα και οι γραμμές που διαβάζεις αυτή τη στιγμή, έχουν αναρτηθεί σε μια ιστοσελίδα. Χρησιμοποίησε το διαδίκτυο λοιπόν! Δες video για το θέμα που σε απασχολεί, διάβασε άρθρα/βιβλία που μπορούν να σου δώσουν κίνητρο, άκου μουσική που σε εμπνέει, έλα σε επαφή με ανθρώπους που έχουν σχέση με τον στόχο σου, κατέβασε και χρησιμοποίησε εφαρμογές που μπορεί να σε βοηθήσουν να φτάσεις εκεί που θέλεις. Οι πηγές είναι πολλές, οικονομικές και ανεξάντλητες. Εκμεταλλεύσου τες! Επίσης, δε θα πρέπει να λησμονήσουμε την άσκηση. Η φυσική υγεία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ψυχική υγεία. Το να ασκείσαι λοιπόν, μπορεί να σε βοηθήσει να φτάσεις τους στόχους σου ακόμα πιο εύκολα, μιας και βοηθάει στην ψυχική ανθεκτικότητα που όλοι χρειαζόμαστε. Τέλος, ειδική αναφορά θα πρέπει να γίνει στην ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία πραγματικά μπορεί να γίνει μια εξαιρετική λύση, όταν όλα τα άλλα μοιάζουν να έχουν αποτύχει. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να σε βοηθήσει να δεις πιο ξεκάθαρα τα “θέλω” σου, να θέσεις πιο αυστηρά όρια και να αντιμετωπίσεις με εξαιρετικά λειτουργικό τρόπο κάθε εμπόδιο που μπορεί να βρεθεί στο διάβα σου. Δεν είναι ντροπή να επισκεφθείς έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ακόμα και αν στα μάτια σου το πρόβλημα σου μοιάζει να είναι μικρό και ασήμαντο. Σου αξίζει να απολαμβάνεις τις χαρές της ζωής στο μέγιστο και αν για να το καταφέρεις χρειάζεται η βοήθεια ενός ειδικού, ας είναι. Πίστεψε με, αξίζει τον κόπο.
Σε ευχαριστώ που διάβασες μέχρι εδώ. Να έχεις μια όμορφη ζωή.
Βιβλιογραφία
1) https://dictionary.apa.org/motive
2) https://www.healthdirect.gov.au/motivation-how-to-get-started-and-staying-motivated
3) Lickel, B., Kushlev, K., Savalei, V., Matta, S., & Schmader, T. (2014). Shame and the motivation to change the self. Emotion, 14(6), 1049–1061. https://doi.org/10.1037/a0038235
4) Myers, M. G., & MacPherson, L. (2008). Adolescent reasons for quitting smoking: Initial psychometric evaluation. Psychology of Addictive Behaviors, 22(1), 129–134. https://doi.org/10.1037/0893-164X.22.1.129
