Τί είναι η ήπια νευρογνωστική διαταραχή;
Η ήπια νευρογνωστική διαταραχή είναι μια διαταραχή κατά την οποία διαταράσσεται ή και χάνεται, μία ή παραπάνω νοητικές λειτουργίες. Οι νοητικές λειτουργίες, που ονομάζονται και ανώτερες φλοιϊκές λειτουργίες αποτελούν ένα ανώτερου επιπέδου τομέα της εγκεφαλικής λειτουργίας. Αυτό συμβαίνει διότι οφείλουν την ύπαρξή τους σε δομές του εγκεφάλου που δεν είναι πρώιμες αλλά ανεπτυγμένες τελευταία. Αυτές οι λειτουργίες δεν αποτελούν σημαντικές πτυχές για την επιβίωσή μας αλλά μπορούμε να πούμε πως καθορίζουν την ποιότητα της ζωής των ανθρώπινων όντων. Είναι χαρακτηριστικό, πως άλλοι οργανισμοί όπως τα θηλαστικά ζώα δεν διαθέτουν τόσο ανεπτυγμένες νοητικές λειτουργίες όσο ο ανθρώπινος νους. Αφορούν τη σύνθετη επεξεργασία αυτών που το άτομο αντιλαμβάνεται τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό του περιβάλλον. Ειδικότερα, πρόκειται κυρίως για την προσοχή, την μνήμη, τον λόγο, τις οπτικοχωρικές λειτουργίες, την ικανότητα εκτέλεσης εκούσιων κινήσεων, τη συνείδηση, τη νοημοσύνη και την αντίληψη. Στην ήπια νευρογνωστική διαταραχή συχνά διαταράσσεται και η συμπεριφορά του ατόμου.
Τα διάφορα είδη νοητικών λειτουργιών έχουν καθοριστεί σχετικά αυθαίρετα χωρίς σαφή μεταξύ τους όρια. Για παράδειγμα, η δυσκολία κάποιου να θυμηθεί μια συγκεκριμένη λέξη μπορεί να αποτελεί είτε διαταραχή της μνήμης είτε του λόγου και της ομιλίας. Ακριβώς γι’ αυτό, η αξιολόγηση των νοητικών λειτουργιών πρέπει να γίνεται από ειδικούς επιστήμονες με συγκεκριμένες μεθόδους και εργαλεία εξέτασης των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το άτομο.
Παρότι ο όρος ήπια νοητική διαταραχή είναι σχετικά ασαφής συγκριτικά με άλλες διαταραχές , έχει επιτρέψει την διάκριση των ατόμων που παρουσιάζουν μια παθολογική κατάσταση η οποία διαφέρει από το φυσιολογικό γήρας. Τα άτομα με ήπια νευρογνωστική διαταραχή είναι ουσιαστικά στον προθάλαμο της άνοιας. Η διάκριση από το φυσιολογικό γήρας, αποτελεί μια πρόκληση. Συχνά, ήπιες διαταραχές μνήμης στους ηλικιωμένους προκαλούνται από την κατάθλιψη ή το άγχος ή διάφορα συστηματικά οργανικά αίτια που πρέπει να διαγνωστούν και να θεραπευτούν έγκαιρα.
Αιτιολογία
Οι διαταραχές των νοητικών λειτουργιών οφείλονται σε βλάβες εξειδικευμένων περιοχών του συνειρμικού εγκεφαλικού φλοιού ή υποφλοιωδών περιοχών (κυριότερα του θαλάμου). Όπως και στην άνοια, η ήπια νευρογνωστική διαταραχή προκαλείται από έναν αριθμό ασθενειών οι οποίες επιφέρουν αλλαγές στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την απώλεια νευρώνων. Οι σχέσεις ανάμεσα σε αίτιο και αιτιατό είναι κάπως θολές και αυτό γιατί δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το αν οι φθορές που παρατηρούνται νευρολογικά είναι η αιτία ή το αποτέλεσμα της βλάβης. Πιο συγκεκριμένα, σε εξετάσεις ασθενών με ήπια νευρογνωστική διαταραχή έχουν παρατηρηθεί διάφορες νευροεκφυλιστικές παθήσες όπως η νόσος Alzheimer, οι εγκεφαλοπάθειες, αγγειακά έμφρακτα, αυτοάνοσες εγκεφαλίτιδες, λοιμώξεις, νεοπλάσματα, πολλαπλή σκλήρυνση, τοξικά και ενδοκρινολογικά αίτια, κρανιοεγκεφαλικές παθήσεις και υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης.
Επιπολασμός
Έχει υπολογιστεί ότι από τα άτομα με ήπια νευρογνωστική διαταραχή, ένα 12% περίπου προχωρούν στην Άνοια μέσα σε ένα έτος, ενώ στα φυσιολογικά άτομα ίδιας ηλικίας το ποσοστό αυτό είναι μόλις 2%. Σημαντικός παράγοντας για την ήπια νευρογνωστική διαταραχή είναι η ηλικία. Φαίνεται πως όσο μεγαλύτερος είναι ο άνθρωπος τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει για την ανάπτυξη ήπιας νευρογνωστικής διαταραχής που ανήκει στα πλαίσια παθολογικής συμπεριφοράς. Ο επιπολασμός των ατόμων που πάσχουν από ήπια νευρογνωστική διαταραχή είναι ένας πολύ ευαίσθητος δείκτης, ειδικά σε κοινοτικά πλαίσια, όπου οι αξιολογήσεις είναι λιγότερο λεπτομερείς και αντιπροσωπευτικές της δυσκολίας. Σε κλινικά πλαίσια, από την άλλη, είναι δύσκολη η κατηγοριοποίηση της δυσκολίας σε παθολογικά επίπεδα, μιας και συνήθως ο ασθενής παρουσιάζεται οριακά λειτουργικός. Οι εκτιμήσεις για άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών κυμαίνονται ανάμεσα στο 2-10%, ενώ για άτομα άνω των 85 ετών ανάμεσα στο 5-25%.
Τί δεν είναι η ήπια νευρογνωστική διαταραχή;
- Φυσιολογική απόρροια της ηλικίας του ατόμου
- Φυσική καταστροφή του εγκεφαλικού οργάνου
- Η αρχή του τέλους
- Λόγος για να γελοιοποιούμε κάποιον ανοϊκό ασθενή
- Δικαιολογία για οποιοδήποτε αδίκημα
- Δικαιολογία για εκμετάλλευση του ασθενούς
- Ένδειξη αδυναμίας
- Ένδειξη που δικαιολογεί την υποτίμηση ή την περιθωριοποίηση / αποκλεισμό
- Προσωπική ευθύνη του ασθενούς ή της οικογένειάς του
- Αδιέξοδη κατάσταση
Ποια είναι τα σημάδια ότι κάποιος πάσχει από ήπια νευρογνωστική διαταραχή;
Ο ασθενής που πάσχει εμφανίζει συνήθως τα εξής σημάδια:
- Νοητική διαταραχή σε έναν ή περισσότερους τομείς της λειτουργίας του εγκεφάλου.
- Δεν επιφέρει σημαντική επίπτωση στις καθημερινές λειτουργίες του ατόμου ή την προσαρμογή του στο κοινωνικό σύνολο.
- Υπάρχει συνήθως απώλεια μνήμης ή/και δυσκολία στην εκτέλεση πράξεων ή την ομιλία χωρίς όμως να πληρούνται τα κριτήρια για διάγνωση ανοϊκού συνδρόμου.
Τί βιώνει/αισθάνεται κάποιος με ήπια νευρογνωστική διαταραχή;
Αντιμετωπίζει μια δύσκολη πραγματικότητα, στην οποία πρέπει να συμβιβαστεί με την έκπτωση. Με την πτώση δηλαδή των επιδόσεων και των λειτουργιών του και τα αποτελέσματα που αυτό επιφέρει στην εικόνα του εαυτού. Ας δούμε μερικά πρακτικά ζητήματα τα οποία δυσκολεύουν τη ζωή των ατόμων με ήπια νευρογνωστική διαταραχή:
- Δυσκολία να θυμηθώ ένα όνομα
- Δεν μπορώ να βρω τα κλειδιά μου
- Χρειάζομαι πολλές επαναλήψεις για να μάθω κάτι καινούργιο
- Ξεχνάω πού έχω παρκάρει
- Ξεχνάω ραντεβού και προγραμματισμένες συναντήσεις
- Δεν θυμάμαι κάποιον που γνώρισα χθες
- Μπερδεύομαι στην διαχείριση των οικονομικών
- Χάνομαι ή μπερδεύομαι σε γειτονιές που ξέρω καλά
- Δεν είμαι σίγουρος/-η για την ηλικία και τα ονόματα των εγγονιών μου
Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Έχει υπολογισθεί ότι, στο γενικό πληθυσμό, εάν μπορούσαμε να καθυστερήσουμε την έναρξη της άνοιας κατά 5 έτη, ο συνολικός αριθμός των ανοϊκών θα μειωνόταν στο 50%. Επειδή η ΗΝΕ αποτελεί μια «πρόδρομη» κατάσταση της άνοιας, πολλές θεραπευτικές στρατηγικές με σκοπό την καθυστέρηση της εξέλιξης της προς την άνοια, βρίσκονται σε δοκιμή (φάρμακα, βιταμίνες, νοητικές ασκήσεις). Καμία τους όμως δεν έχει μέχρι στιγμής αποδεδειγμένα αποτελέσματα. Απ’ ότι φαίνεται η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή πλαισιωμένη παρέμβαση για βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου.
Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν δικό μου άνθρωπο που πάσχει;
Μια σημαντική συμβουλή είναι να μην παραγκωνίζουμε το άτομο και να σεβόμαστε τις ιδιαιτερότητες που έχει αναπτύξει. Τα νεύρα και ο εκνευρισμός, όπως και η υποτίμηση δεν φέρουν κανένα θετικό αποτέλεσμα. Οι ασθενείς με ήπια νευρογνωστική διαταραχή θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να παρακολουθούνται για επιδείνωση στις νοητικές λειτουργίες ή στην καθημερινή λειτουργικότητά τους. Για παραπάνω πληροφορίες είδε το άρθρο μου στην παρούσα ιστοσελίδα για την μείζων νευρογνωστική διαταραχή.
Βιβλιογραφία
Alzhermer’s Disease International (2012) World Alzhermer Report: World Alzhermer Report 2012.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders – fifth edition / DSM -5.
Ανδρέας Κ. Παπανικολάου(2007) Οι αμνησίες. Καραμανλίδης Αζαρίας (μεταφ.- επιμ.). Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης: Ηράκλειο Κρήτης.
