Τα χρώματα είναι παντού γύρω μας. Είναι εύκολο να διαπιστώσουμε πόση επιρροή έχουν στην διάθεση μας αν γίνουμε συνειδητοί. Ποιό είναι το αγαπημένο σου χρώμα και τί σε κάνει να αισθάνεσαι; Ποιο χρώμα δεν σου αρέσει ή δεν σε εκφράζει καθόλου και γιατί; Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα φανερώνουν την επίδραση των χρωμάτων στην ζωή και ψυχολογία μας. Η αντίδραση στα χρώματα διαφέρει ανάλογα την ηλικία, το φύλο, την κουλτούρα και την προτίμησή μας.
Συγκεκριμένα χρώματα είναι συνδυασμένα με συγκεκριμένες καταστάσεις ή αναμνήσεις. Για παράδειγμα, το γαλάζιο μας θυμίζει τον ουρανό ή την θάλασσα, δύο στοιχεία του κόσμου, που μας ηρεμούν και χαλαρώνουν. Το μπλε είναι παγκόσμιο σύμβολο ηρεμίας λόγω αυτής της σύνδεσης. Τα χρώματα είναι τόσο ισχυρός παράγοντας που μπορούν να επηρεάσουν την συμπεριφορά μας μέσω στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Για παράδειγμα, η πεποίθηση πως το μπλε είναι χρώμα για τα αγόρια ενώ το ροζ για τα κορίτσια ή πως η μαύρη γάτα είναι σημάδι κακοτυχίας.
Έχουν γίνει αρκετές έρευνες γύρω από την σχέση των χρωμάτων και της συμπεριφοράς των ανθρώπων, καθώς και κατά πόσο τα χρώματα μπορούν να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά την ψυχολογία μας. Το χρώμα δεν είναι παρά η αντανάκλαση του φωτός πάνω σε επιφάνειες, επεξεργασμένη από τις διεργασίες της όρασης μας.
Το φως έχει αποδειχθεί πως είναι εφικτό να επηρεάσει την λειτουργία του κικαρδικού ρυθμού μας (“οποιαδήποτε βιολογική διαδικασία που παρουσιάζει ενδογενή περιοδική μεταβολή στη διάρκεια ενός 24ώρου”). Οι απότομες αλλαγές φωτός και σκοταδιού ενδεχομένως να διαταράξουν την ισορροπία του, προκαλώντας προβλήματα, όπως προβλήματα ύπνου. Επίσης, υπάρχει συσχέτιση διαταραγμένου κικαρδικού ρυθμού με προβλήματα στον μεταβολισμό καθώς και κυκλοθυμικά επεισόδια.
Το φως και κατ’ επέκταση τα χρώματα, έχουν επιρροή και στο ενδοκρινικό μας σύστημα (“σύστημα οργάνων ενός οργανισμού που είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο μιας πληθώρας λειτουργιών του οργανισμού, όπως είναι ο έλεγχος της αναπαραγωγής, του μεταβολισμού, της σύστασης των εξωκυτταρικών υγρών κλπ”). Έτσι, διεργασίες όπως παραγωγή μελατονίνης μπορεί να κατασταλλούν, ενώ άλλες, όπως η παραγωγή κορτιζόλης, να αυξηθούν αν υπάρξει απότομη μεταβολή στην κατανομή του φωτός . Τέτοιου είδους αλλαγές στην παραγωγή ορμονών μεταβάλλουν τα επίπεδα στρες και προκαλούν σωματικές και ψυχικές δυσκολίες.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο Wright, έντεκα είναι τα κύρια χρώματα που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την ψυχολογία μας σε παγκόσμια κλίμακα, ανεξαρτήτως την απόχρωση και τον τόνο στον οποίο χρησιμοποιούνται. Από αυτά τα έντεκα, θα αναφερθούμε στα τέσσερα βασικότερα: το κόκκινο, το μπλε, το κίτρινο και το πράσινο.
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Wellbeing Magazine, το κίτρινο χρώμα σε τοίχους δωματίων φαίνεται να προκαλεί αυξημένη ψυχική ένταση. Επίσης, δημιουργεί την αίσθηση πως το πέρασμα του χρόνου γίνεται με ταχύτερους ρυθμούς.Το κόκκινο διεγείρει την αδρεναλίνη, αυξάνει την πίεση του αίματος, αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και την αναπνοή. Πιο συγκεκριμένα, το κόκκινο χαρακτηρίζεται ως ένα έντονο και ζεστό χρώμα που προκαλεί κυρίως έντονα συναισθήματα, όπως αυτό του θυμού και του ενθουσιασμού. Το μπλε είναι ένα διφορούμενο χρώμα καθώς φαίνεται να προκαλεί αισθήματα γαλήνης και ηρεμίας ενώ σχετίζεται και με την στεναχώρια και ψυχρότητα. Η θετική ή αρνητική επίδραση των χρωμάτων στην ψυχολογία και στην συμπεριφορά σχετίζεται με τον πιθανό χρωματικό συνδυασμό και τόνο. Το πράσινο προκαλεί αισθήματα χαλάρωσης και ξεκούρασης καθώς είναι ένα χρώμα που φαίνεται να βοηθά στην επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού και μείωση της θερμοκρασίας του σώματος.
Με βάση τα παραπάνω, φαίνεται πως τα χρώματα που έχουν μακρύ μήκος κύματος, όπως το κόκκινο και το κίτρινο, τείνουν να είναι πιο διεγερτικά σε σχέση με εκείνα που έχουν μικρότερο μήκος κύματος.
Μερικά παραδείγματα που αποδεικνύουν τα παραπάνω δεδομένα:
1)Τα μωρά τείνουν να κλαίνε περισσότερο όταν βρίσκονται σε κίτρινο δωμάτιο.
2)Σε πολλά γραφεία οι τοίχοι είναι βαμμένοι μπλε καθώς φαίνεται ότι αυξάνεται η παραγωγικότητα.
3)Υπάρχει ένα ποσοστό συσχέτισης του χρώματος μπλε με την ανακούφιση από το στρες και τους λιγότερους στομαχόπονους.
4) Άτομα τα οποία έχουν υποστεί ψυχικό τραύμα ανακουφίζονται περισσότερο όταν έχουν γύρω από τους ώμους τους πράσινο ύφασμα.
Σύμφωνα με έρευνα των Logan, Clαrke και Appleby τα συναισθήματα ποικίλουν ανάλογα τον χρωματισμό. Το κόκκινο προκαλεί αισθήματα θάρρους και δύναμης. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις αυξάνει τον εκνευρισμό και την ένταση και προκαλεί την σκληρότητα και την βία. Το μπλε δημιουργεί συναισθήματα ηρεμίας και γαλήνης. Το πράσινο συνοδεύεται με συναισθήματα αρμονίας και ισορροπίας. Σε άλλη έρευνα, που μελετήθηκε η συσχέτιση λέξεων που περιγράφουν συναισθήματα και χρώματος, φάνηκε πως τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια. Το κόκκινο περιγράφηκε ως διεγερτικό, το μπλε ως καθησυχαστικό/ ανακουφιστικό, το πορτοκαλί ως δυσάρεστο και ενοχλητικό ενώ το μαύρο ως ισχυρό και με κύρος.
Είδαμε λοιπόν, πόση επιρροή μπορεί να έχουν τα χρώματα στην διάθεση και ψυχολογία μας. Πως όμως μπορεί κάποιο χρώμα να επηρεάσει την συμπεριφορά μας;
Μεγάλο ρόλο στην απάντηση αυτού του ερωτήματος διαδραματίζει η κουλτούρα και ο πολιτισμός. Πολλά χρώματα είναι συνυφασμένα με συγκεκριμένα γεγονότα και καταστάσεις σε πολιτισμικό επίπεδο, γεγονός που προσδίδει ένα νόημα στο χρώμα και το κατατάσσει σε συγκεκριμένες κατηγορίες. Για παράδειγμα, το πένθος στην Ελλάδα συμβολίζεται από το μαύρο, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια προκατάληψη γύρω από το χρώμα.
Σε άλλη έρευνα του Garret και Brooks(1987), φαίνεται πως το χρώμα μπορεί να επηρεάσει την ψήφο μας. Πιο συγκεκριμένα, σε ψηφοφορία όπου το χαρτί των υποψηφίων ήταν ροζ και πράσινο και το φύλο δεν ήταν αναγραφόμενο, οι άντρες έτειναν να προτιμούν τους πράσινους ψηφοφόρους. Αντίθετα, οι γυναίκες έδειξαν προτίμηση στους ψηφοφόρους του ροζ χαρτιού.
Σε αντίστοιχη έρευνα του Weller και Livingston, φαίνεται πως υπάρχει υψηλή συσχέτιση του χρώματος του χαρτιού και της αντίδρασης σε αυτό που αναγράφεται πάνω του. Έδωσαν σε συμμετέχοντες περιστατικά φόνου και σεξουαλικής κακοποίησης γραμμένα σε κανονικό χαρτί, σε ροζ και μπλε. Η έρευνα έδειξε πως τα ίδια περιστατικά ήταν λιγότερο ενοχλητικά για τον αναγνώστη όταν τα διάβαζαν από το ροζ χαρτί. Μια γενική παρατήρηση που έκαναν είναι πως το χρώμα ροζ έχει υψηλή φωτεινότητα και χαμηλό κορεσμό.
Σε πολυπολιτισμική έρευνα (πηγή πρώτη), που διεξήχθη σε είκοσι τρεις διαφορετικούς πολιτισμούς, κατηγοριοποιήθηκαν τα τέσσερα κύρια χρώματα με βάση το συναίσθημα που προκαλεί( καλό/ κακό). Στις περισσότερες χώρες το μπλε και το πράσινο βαθμολογήθηκαν θετικά. Τι κίτρινο χαρακτηρίστηκε ως αδύναμο και βαθμολογήθηκε αρνητικά. Το κόκκινο βαθμολογήθηκε ουδέτερα ενώ χαρακτηρίστηκε ως δυνατό και ενεργητικό χρώμα. Μέσα από αυτή την έρευνα φανερώνεται μια κοινή αντίληψη και αίσθηση γύρω από κάποια χρώματα ανεξαρτήτως τον πολιτισμό.
Παρότι η ψυχολογία των χρωμάτων είναι ένας ανερχόμενος κλάδος και ήδη χρησιμοποιείται σε ολιστικές μεθόδους ψυχοθεραπείας αλλά και στην οργανωσιακή ψυχολογία -ψυχολογία του καταναλωτή-, οι περισσότερες έρευνες που έχουν γίνει είναι αρκετά γενικού τύπου. Πολλές μικρές συσχετίσεις και μικρές λεπτομέρειες αναφέρονται ως γεγονότα ενώ στις περισσότερες δεν εξετάζεται ο ρόλος της φωτεινότητας, του κορεσμού και του τόνου του εκάστοτε χρώματος σε σχέση με την συμπεριφορά και ψυχολογία. Σίγουρα διαφαίνεται πάντως η επίδραση που ασκούν τα χρώματα στην συμπεριφορά και στις αποφάσεις μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ
Andrew J. Elliot and Markus A. Maier (1994). Effects of Color on Emotions. Journal of Experimental Psychology: Vol. 123, No. 4, 394-409
Zena O’Connor(2009) Colour Psychology and Colour Therapy: Caveat Emptor. Environment-Behaviour Studies Research Group, Faculty of Architecture, Design and Planning, University of Sydney, Sydney, Australia
