Οι επιπτώσεις της υπογονιμότητας στην ψυχική υγεία των ζευγαριών.
Η περίοδος της τεκνοποίησης για κάποιους ανθρώπους θεωρείται μια ευχάριστη εμπειρία, την οποία απολαμβάνουν με ενθουσιασμό μέχρι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τι συμβαίνει όμως όταν το επιθυμητό αποτέλεσμα καθυστερεί να έρθει; Είναι πάντα σωματικό το πρόβλημα σύλληψης; Υπάρχει κάποια συσχέτιση ανάμεσα στην ψυχική κατάσταση του ατόμου και στην αποτυχία επίτευξης κύησης; Που μπορεί να οδηγήσει η αποτυχία σύλληψης;
Ορισμός Υπογονιμότητας και Επιπολασμός
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ορίζει την υπογονιμότητα ως την αδυναμία σύλληψης μετά από ενός έτους κανονικών και τακτικών σεξουαλικών επαφών, χωρίς την χρήση μέτρων προφύλαξης.
Υπολογίζεται ότι περίπου το 8-12% των ζευγαριών παγκοσμίως βιώνουν μια εμπειρία υπογονιμότητας. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια τα ζευγάρια που αναζητούν θεραπεία συνεχώς αυξάνονται.(WHO,2014)
Αιτίες υπογονιμότητας
Οι αιτίες εμφάνισης υπογονιμότητας αφορούν και τα δυο φύλλα. Μάλιστα υπολογίζεται ότι στο 80% των ζευγαριών που διαγιγνώσκονται με υπογονιμότητα, το 40% εως το 55% περίπου των αιτιών σχετίζονται με την γυναίκα, ενώ το 30% με 40% σχετίζεται με τον άντρα. Τέλος έχει παρατηρηθεί ότι περίπου το 15%με 20% των περιπτώσεων ευθύνεται σε ανεξήγητους ή ασυνήθιστους παράγοντες.
Στις γυναικείες αιτίες κατατάσσονται οι αναπτυξιακές ανωμαλίες, ορμονικές διαταραχές, αμηνόρροια που ευθύνεται στην διακοπή αντισυλληπτικών από το στόμα, πρώιμη εμμηνόπαυση, αυξημένα επίπεδα προλακτίνης, μειωμένη κινητικότητα σαλπίγγων, σαλπιγγίτιδα, ενδομητρίωση, δυσλειτουργία θυροειδούς κλπ.
Στον ανδρικό πληθυσμό ορισμένα από τα αίτια είναι η κρυψορχία, κιρσοκήλη, αποφρακρικές αλλοιώσεις σπερματικών πόρων ή επιδιδυμίδας, χαμηλά επίπεδα τσεστοστερόνης, ενδοκρινικές διαταραχές, παλίνδρομη εκσπερμάτιση, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα προβλήματα, έκθεση του οσχέου σε υψηλές θερμοκρασίες, διατροφικά ελλείματα, κατάχρησης ουσιών, ανικανότητα λόγω λήψης αντιυπερτασικών φαρμάκων κλπ.(Lawdermilk et al,2010)
Η Σχέση ανάμεσα στην Υπογονιμότητα και την Ψυχολογία
Το 1930 Ο Berg και Wilson εισήγαγαν στην ιατρική τον όρο του ψυχογενούς μοντέλου. Η συγκεκριμένη διάγνωση δίνονταν σε ζευγάρια τα οποία δεν είχαν κάποιο πρόβλημα που να οφείλονταν σε βιοιατρικούς παράγοντες. Όσο περνούσαν τα χρόνια οι απόψεις και υποθέσεις περί υπογονιμότητας διατυπώνονταν με ακατάπαυστο ρυθμό. Ο Menninger περιέγραφε την υπογονιμότητα ως μια κατάσταση ψυχικής σύγκρουσης που σχετίζονταν με σεξουαλική προτίμηση ή την σύγκρουση μεταξύ εαυτού και της μητέρας. Ο Fischer από την άλλη είχε την πεποίθηση ότι οι γυναίκες που εμφάνιζαν στειρότητα ότι είτε ήταν συναισθηματικά ευαίσθητες, υπερπροστατευτικές είτε παρουσιάζονταν ως φιλόδοξες με αρσενική και επιθετική συμπεριφορά. Όσον αφορά τον ανδρικό πληθυσμό πίστευε ότι η στειρότητα τους αποδίδονταν στις υπερβολικές και αυταρχικές μητέρες τους, οι οποίες επέβαλαν ηθικούς άκαμπτους περιορισμούς και εκβίαζαν τους γιους τους μέσω της αγάπης τους(Boivin,2015)
Σήμερα με την πρόοδο της επιστήμης οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ένας σημαντικός λόγος που μπορεί να προκαλεί αδυναμία σύλληψης είναι οι ψυχολογικοί παράγοντες. Ορισμένοι πιστεύουν ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να είναι η πρωταρχική αιτία στειρότητας σε ορισμένους ανθρώπους, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η ίδια η αδυναμία σύλληψης είναι ικανή να προκαλέσει κάποιου είδους ψυχολογική συμπτωματολογία.
Πολλοί ερευνητές έχον αναφέρει ότι ψυχολογικοί παράγοντες όπως το κατάθλιψη, άγχος, φόβος είναι ικανοί να επηρεάσουν την φυσιολογική λειτουργία του ενδκρινολογικού συστήματος με αποτέλεσμα την διατάραξη του(Rutstein,2004).
Η Ψυχολογία της Υπογονιμότητας σε στάδια
- Στο στάδιο της διάγνωσης
Με την διάγνωση της στειρότητας η ψυχολογία του ζευγαριού διαταράσσετε.
Οι γυναίκες συχνά βιώνουν αισθήματα αποτυχίας της θηλυκής τους ταυτότητας πιστεύοντας ταυτόχρονα ότι κλονίζεται η βάση του κοινωνικού τους ρόλου ως γυναίκες. Παρατηρείτε πολλές φορές επιβάρυνση των διαπροσωπικών σχέσεων του ζευγαριού με τον συγγενικό και κοινωνικό τους περίγυρο(Αγγελόπουλος,2014).
Όσον αφορά τον ανδρικό πληθυσμό φαίνεται ότι επηρεάζεται η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και η αυτοεκτίμηση τους. Πιστεύουν ότι είναι λιγότερο αρρενωποί συγκριτικά με τους άλλους άντρες και νοιώθουν μειονεκτικά. Έχοντας το αρχέγονο πρότυπο της αρσενική ηγεμονίας στο μυαλό τους νοιώθουν υποδεέστεροι και για αυτό αποφεύγουν να ζητούν βοήθεια. Οι υπογόνιμοι άνδρες σπάνια μιλούν για το πρόβλημα τους και το αντιμετωπίζουν ως ζήτημα ταμπού. Έχει παρατηρηθεί ότι οι άνδρες που διαγνώσκονται ότι οι ίδιοι είναι υπογόνιμοι επηρεάζονται περισσότερο από εκείνους που διαγνώσκετε η σύντροφο τους ως υπογόνιμη. Είναι γνωστό ότι ο υπογόνιμος άντρας σταματά πλέον να αντλεί ικανοποίηση μέσα από την σχέση του και βιώνει απογοήτευση(Dooley,2014)
- Στο στάδιο της εύρεση αντιμετώπισης και θεραπείας.
Σε αυτό το στάδιο παρατηρείται επιδείνωση των σεξουαλικών προβλημάτων στο ζευγάρι. Τα σεξουαλικά προβλήματα αρκετές φορές δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο. Με την μείωση των σεξουαλικών επαφών μειώνουν τις πιθανότητας για τεκνοποίηση επιδεινώνοντας έτσι το πρόβλημα της υπογονιμότητας. Η αγωνία και η απελπισία είναι συναισθήματα που βιώνονται στο έπακρο δυσχεραίνοντας την διέγερση. Οι προγραμματισμένες επαφές αλλά και η συστηματική διαδικασία σπερμοδοσίας για εργαστηριακές εξετάσεις πολλές φορές οδηγούν σε στυτική δυσλειτουργία ή δυσλειτουργία εκσπερμάτωσης. Τέλος βιώνοντας περιστατικά σεξουαλική αποτυχίας ο άνδρας βιώνει φόβο αποτυχίας ο οποίος ευθύνεται για νέες αποτυχίες και επιδεινώνουν την ψυχολογική του κατάσταση(Αγγελόπουλος,2014)
- Στο στάδιο της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
Η τήρηση ενός αυστηρού προγράμματος φαρμακευτικής αγωγής είναι ικανό πολλές φορές να προκαλέσει διαταραχές διάθεσης. Πολλά ζευγάρια έχουν την πεποίθηση ότι αυτό που βιώνουν είναι μόνιμο και δεν μπορούν να αποκτήσουν την προοπτική του προσωρινού. Σε μελέτες που έχουν γίνει έχει παρατηρηθεί διπλάσιο ποσοστό επιπολασμού της κατάθλιψης στις στείρες γυναίκες από ότι στις γόνιμες. Οι πιο συχνές διαταραχές σε αυτό τον πληθυσμό είναι η αγχώδης διαταραχή και η κατάθλιψη(Cousinea,2007)
Ανάγκη για υποστήριξη
Η Υπογονιμότητα είναι μια αρκετά ψυχοφθόρα κατάσταση. Η αυτοεκτίμηση του ζευγαριού και η σχέση τους κλονίζεται. Είναι πολύ σημαντικό τα ζευγάρια που αποτυγχάνουν να τεκνοποιήσουν να συζητούν με τον θεράποντα γιατρό τους και να εκφράζουν όλες τις απορίες τους. Επίσης όταν κριθεί απαραίτητο είναι σημαντική η επικοινωνία τους με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας ο οποίος θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν την κατάσταση παρέχοντας συμβουλευτικό ρόλο.
Τέλος, δεν θα πρέπει να αποκλείεται το ενδεχόμενο ατεκνίας ή το ενδεχόμενο της υιοθεσίας από τα υπογόνιμα ζευγάρια, μιας και όπως λέει και ο σοφός λαός μας ‘’Γονιός δεν είναι εκείνος που γεννά ένα παιδί αλλά εκείνος που το μεγαλώνει’’.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
World Health Organization (2014) Global prevalence of infertility,infecundity and childlessness. WHO (http://www.who.int/reproductivehealth/topics/infertility/burden/en).
Lowdermilk, D.,&Perry,S(2010).Maternity Nursing:Eighth edition.Canada:Mosby,Inc.,an affiliate of Elsevier Inc.
Boivin J, Gameiro S. Evolution of psychology and counseling in infertility. Fertil Steril. 2015;104(2):251-259. doi:10.1016/j.fertnstert.2015.05.035
Rutstein SO, Shah IH. Infecundity, infertility, and childlessness in developing countries. DHS Comparative Reports 9. DHS Comp Reports. 2004;9:pages 13-50. doi:PN-ADB-836
Αγγελόπουλος, Ν. (2014). Ιατρική ψυχολογία και ψυχοπαθολογία: Μια σύγχρονη Ψυχιατρική.Αθήνα:ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις ΜΕΠΕ
Dooley M, Dineen T, Sarma K, Nolan A. The psychological impact of infertility and fertility treatment on the male partner. Hum Fertil. 2014;17(3):203-209. doi:10.3109/14647273.2014.942390
Cousineau TM, Domar AD. Psychological impact of infertility. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2007;21(2):293-308. doi:10.1016/j.bpobgyn.2006.12.003
