Στην καθημερινότητά μας, υπάρχουν διάφορα πράγματα που μπορεί να μας επιβαρύνουν και δυστυχώς δεν τους δίνουμε τη σημασία που θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να γινόμαστε πιο δυσλειτουργικοί στην εργασία αλλά και στην προσωπική μας ζωή. Ωστόσο, έχουμε τη δυνατότητα να παρατηρήσουμε διάφορα σημάδια, ώστε να αποφύγουμε την επαγγελματική εξουθένωση ή αλλιώς burnout, που ταλαιπωρεί μεγάλο ποσοστό εργαζομένων παγκοσμίως στην εποχή μας.
Αρχικά, θα πρέπει να ορίσουμε το σύνδρομο αυτό, για να το κατανοήσουμε καλύτερα. Ως πιο αποδεκτός τρόπος κατανόησης είναι πως συνιστά μια εξελικτική διαδικασία κατά την οποία ο εργαζόμενος βιώνει μια συναισθηματική, σωματική και ψυχολογική εξάντληση, μια αποπροσωποποίηση και μια αδυναμία εργασιακής απόδοσης.
Όλα τα παραπάνω είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιου άγχους, έλλειψης επαγγελματικής ικανοποίησης κι εμπλοκής σε καταστάσεις με υψηλές συναισθηματικές απαιτήσεις. Σχετίζεται τόσο με προσωπικούς παράγοντες, όπως είναι η υπερβολική αφοσοίωση και η υπερεκτίμηση δυνατοτήτων, όσο και με επαγγελματικούς, λόγου χάριν οι εργασιακές σχέσεις. Επιπλέον, υπάρχουν διάφορα συμπτώματα που αναφέρονται συχνά και μπορούν να θεωρηθούν “καμπανάκι κινδύνου” για το άτομο.
Σε σωματικό επίπεδο παρατηρείται κούραση, υπερένταση, διαταραχές στον ύπνο, ημικρανίες ή και τρίξιμο δοντιών. Σε συναισθηματικό επίπεδο αναφέρονται ενδεικτικά η συναισθηματική εξάντληση, η έλλειψη ενδιαφέροντος, η αρνητική κυνική διάθεση, η μειωμένη αυτοπεποίθηση και η αποξένωση. Όσον αφορά τη συμπεριφορά μπορεί να υπάρχουν συγκρούσεις με συναδέλφους αλλά και την οικογένεια, μειωμένη απόδοση στην εργασία, συχνές απουσίες ή αντιθέτως εργασιομανία, αδυναμία συγκέντρωσης και χρήση αλκοόλ και φαρμάκων.
Η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να βιώνεται συχνά και με διάρκεια ή περιστασιακά, αυτό όμως δεν πρέπει να οδηγεί στην παραμέλησή της. Ο σκοπός της εργασίας στη ζωή μας είναι να αποτελεί πηγή έμπνευσης, ικανοποίησης και φυσικά εσόδων.
Όταν το άτομο αρχίζει να υπεραφοσιώνεται σ’ αυτήν και να οδηγείται σε μια ανισορροπία δυνατοτήτων, αξιών και απαιτήσεων του περιβάλλοντος, τότε χάνεται το πραγματικό όφελος της εργασίας κι ο εργαζόμενος αισθάνεται τη δουλειά του ως βάρος. Δεν μπορεί να επενδύσει ψυχολογικά εφόσον νιώθει αδύναμος, γεγονός που οδηγεί σε μια προσπάθεια άμυνας. Νιώθει την ανάγκη να προστατεύσει τον εαυτό του, κρύβοντας τα συναισθήματά του και δημιουργώντας απρόσωπες σχέσεις με συναδέλφους. Επιπλέον, εγκλωβίζεται σε μια δυσανάλογη σχέση υψηλής επένδυσης χρόνου και συναισθημάτων και χαμηλής ικανοποίησης.
Το βασικότερο βήμα για να διαχειριστεί και να ξεπεράσει κάποιος το burnout που μπορεί να βιώνει είναι να το αναγνωρίσει. Η έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων αποτελεί το κλειδί για την αντιμετώπιση των περισσότερων ψυχολογικών προβλημάτων. Εφόσον αναγνωριστούν τα συμπτώματα, η επόμενη κίνηση είναι η διερεύνηση των αιτιών τους, η κατανόηση των λόγων που μας κάνουν να αισθανόμαστε και να συμπεριφερόμαστε κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Ίσως αποδειχθεί πολύ βοηθητικό αν εξετάσουμε από την αρχή τους εργασιακούς μας στόχους και να παρατηρήσουμε από απόσταση, με πιο αντικειμενικό τρόπο το περιβάλλον εργασίας μας. Στη συνέχεια,πρέπει να προσαρμόσουμε τους στόχους μας σε μια πιο ρεαλιστική βάση, ώστε να αποφύγουμε τη χαμηλή ικανοποίηση. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε πως μπορούμε να ζητήσουμε βοήθεια είτε από κάποιο άτομο του περιβάλλοντός μας είτε από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, ή ακόμα και από κάποιον επαγγελματικό σύμβουλο.
Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αποδεχθεί και να ξεκαθαρίσει τα συναισθήματά του, να σκεφτεί διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων του και σταδιακά να απαλλαχθεί από την επαγγελματική εξουθένωση. Τέλος, μέγιστης σημασίας για να είμαστε λειτουργικοί στην καθημερινή μας ζωή είναι ο χρόνος που αφιερώνουμε για τη φροντίδα του εαυτού. Οφείλουμε να δίνουμε προτεραιότητα στον εαυτό μας και τις ανάγκες του και να αφουγκραζόμαστε ποιά είναι τα όρια του.
Εξαιρετικά χρήσιμες μπορεί να φανούν διάφορες τεχνικές χαλάρωσης, όπως για παράδειγμα η διαφραγματική αναπνοή ή η απόσπαση προσοχής, καθώς και η σωματική άσκηση. Τα παραπάνω θα βοηθήσουν στη σωστή διαχείριση του άγχους και τη ψυχική ισορροπία σε περιόδους έντονου στρες.
Συμπεραίνοντας απ’ όλα τα παραπάνω, το burnout μπορεί να έχει επιδράσεις σε όλες τις πλευρές του ατόμου και να οδηγήσει σε μια γενική αρνητική διάθεση προς τη ζωή. Αυτός είναι κι ένας λόγος που θεωρείται πως έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά με την κλινική κατάθλιψη. Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα συμπτώματα που εκφράζει το σώμα μας και να ψάχνουμε τις αιτίες προκειμένου να είμαστε πιο λειτουργικοί και ισορροπημένοι. Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως δεν είναι ντροπή να ζητάμε βοήθεια και να μιλάμε ανοιχτά για οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζουμε.
Πάνω απ’ όλα όμως οφείλουμε να δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας, να τον θέτουμε σε προτεραιότητα και να παρατηρούμε τις ανάγκες του.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
https://www.psychografimata.com
Βασιλειάδης Π. (2018). “Επαγγελματική εξουθένωση” και “επαγγελματική ικανοποίηση”: διερεύνηση απόψεων φιλολόγων. Διπλωματική εργασία. Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.2018.
