Κάθε 40 δευτερόλεπτα ένας συνάνθρωπός μας αποφασίζει να βάλει τέλος στη ζωή του.
Η 10η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας και είναι μια καλή αφορμή να στρέψουμε την προσοχή μας σ’ αυτό το κοινωνικό φαινόμενο, που αποτελεί μια απ’ τις συχνότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Αφορά ένα πολύ σημαντικό ζήτημα ψυχικής υγείας, που ακόμα και σήμερα χαρακτηρίζεται «ταμπού» και δεν αντιμετωπίζεται από την κοινωνία με τη σοβαρότητα που αρμόζει.
Ως αυτοκτονία ορίζεται ο θάνατος που προκαλείται από μια εκούσια ενέργεια του ατόμου εναντίον του ίδιου τού εαυτού. Στην περίπτωση της απόπειρας το θύμα φτάνει πολύ κοντά στο θάνατο, όμως δεν το καταφέρνει. Στην αυτοκτονία περιλαμβάνονται και οι υποκατηγορίες του αυτοκτονικού ιδεασμού και της αυτοκτονικής συμπεριφοράς.
Σαν αίτια αναφέρονται κατά κύριο λόγο διάφορες ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, η οριακή – μεταιχμιακή διαταραχή, οι εξαρτητικές διαταραχές κ.α. Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητη η σύνδεσή της με κάποια ψυχική ασθένεια, ούτε όλοι όσοι νοσούν απ’ τις συγκεκριμένες διαταραχές εκδηλώνουν αυτοκτονικές συμπεριφορές. Ακόμη μια αιτία θεωρείται ένα διαταραγμένο εσωτερικά ή εξωτερικά περιβάλλον, ειδικά σε περιπτώσεις παιδιών κι εφήβων, ή και η δύσκολη παιδική ηλικία. Σχετίζεται, επίσης, με πολλές κοινωνικές παραμέτρους, όπως το εισόδημα, η εργασία, ο τόπος κατοικίας ή τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Συνήθως δεν προκαλείται από μία μόνο αιτία αλλά από ένα άθροισμα αρνητικών γεγονότων.
Υπολογίζεται πως 1.000.000 άνθρωποι κάθε χρόνο δίνουν τέλος στη ζωή τους κι ακόμη περισσότεροι διαπράττουν απόπειρες ή εκδηλώνουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που το άτομο αποφασίζει να βάλει τέλος στη ζωή του θεωρεί πως είναι η καλύτερη λύση στα προβλήματά του, ένας τρόπος διαφυγής από τον πόνο και την απελπισία που βιώνει και μια φωνή για βοήθεια. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι αποτέλεσμα ώριμης σκέψης αλλά απλώς η επιθυμία αλλαγής μιας ανυπόφορης κατάστασης. Η αίσθηση της απομόνωσης από το κοινωνικό σύνολο είναι αυτή που κυριαρχεί στη ψυχολογία του αυτόχειρα. Δυσκολεύεται να διαχειριστεί μια απώλεια, έχει έντονα συναισθήματα αδυναμίας, ενοχής και ανικανότητας που εναλλάσσονται με αισθήματα παντοδυναμίας και αυτοκαταστροφικότητας. Ορισμένες φορές μια τέτοια πράξη μπορεί να αποσκοπεί στην προσοχή των άλλων και στο χειρισμό καταστάσεων.
Οι άνθρωποι που σκέφτονται την αυτοκτονία έχουν ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης με τον οποίο παρερμηνεύουν ή επεξεργάζονται με αρνητικό πρόσημο τα ερεθίσματα και τις εμπειρίες. Η χαμηλή αυτοεικόνα αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό και δεν τους επιτρέπει να εμπιστεύονται άλλα άτομα, ενώ παράλληλα αυτοχαρακτηρίζονται ως μη αγαπητοί, μη ικανοί και κατώτεροι από τους άλλους.
Υπάρχουν διάφοροι μύθοι γύρω από την αυτοκτονία, όπως το ότι οι άνθρωποι που λένε πως θα αυτοκτονήσουν δεν πρόκειται ποτέ να το κάνουν, μιλώντας σε κάποιον για αυτοκτονία του δίνουμε την ιδέα να αυτοκτονήσει, ότι δεν αφορά τους περισσότερους από εμάς αλλά συμβαίνει σπάνια και σε «περίεργους ανθρώπους» και πολλοί ακόμη.
Όμως, εμείς πρέπει να γνωρίζουμε την αλήθεια: η αυτοκτονία είναι αρκετά συχνή και μπορεί να συμβεί σε όλους μας. Σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι που αυτοκτονούν αποκαλύπτουν τις προθέσεις τους πριν την απόπειρα. Επομένως, όταν κάποιος μας εκμυστηρεύεται ότι θέλει να αυτοκτονήσει πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε με σοβαρότητα και να ζητάμε πάντα τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας. Δεν υπάρχει περίπτωση να ωθήσουμε κάποιον στην αυτοκτονία απλά και μόνο αναφέροντας το θέμα. Αντίθετα, μπορεί να τον διευκολύνουμε να μιλήσει γι’ αυτά που νιώθει και σκέφτεται.
Οι άνθρωποι που αυτοκτονούν δεν θέλουν πραγματικά να πεθάνουν. Βρίσκονται σ’ ένα αδιέξοδο κι αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στην επιθυμία για τη ζωή και την επιθυμία θανάτου.
Δεν είναι λίγες φορές που σε περιστατικά που παρουσιάζονται στις ειδήσεις πολλοί από μας λένε: «μα καλά γιατί θέλει να πεθάνει ο τρελός;», «δεν είχε πάρει τα χάπια του μάλλον», «είναι δειλός, με το να πεθάνει δεν κερδίζει κάτι», «το κάνει για να μας τραβήξει την προσοχή και να μας καθυστερήσει». Όλα αυτά είναι σχόλια που προσωπικά έχω ακούσει κι έχω απορήσει. Πώς μπορούμε να αντιδρούμε έτσι μπροστά σε μια είδηση πως ένας από μας προσπάθησε και μπορεί να τα κατάφερε να βάλει τέρμα στη ζωή του;
Η αυτοχειρία δεν πρέπει να αποτελεί θέμα «ταμπού» και στιγματισμού. Είναι ένα αρκετά σοβαρό θέμα ψυχικής υγείας και μια έκκληση βοήθειας, όχι μόνο από τον κάθε αυτόχειρα ξεχωριστά, αλλά και από το κάθε άτομο που μπορεί να νοσεί ψυχικά ή να αντιμετωπίζει προβλήματα που δε μπορεί να διαχειριστεί. Αντί να στρεφόμαστε σε τέτοιου είδους σχόλια, οφείλουμε σε κάθε τέτοια είδηση να ανοίγουμε τα μάτια και τα αυτιά μας και να δείχνουμε κατανόηση και συμπόνια.
Επίσης, καλό είναι να μπαίνουμε σε μια διαδικασία παρατήρησης του περιβάλλοντός μας, καθώς δεν είναι καθόλου απίθανο να βρίσκεται κάποιος κοντινός μας άνθρωπος σ’ αυτήν την θέση. Ένα άτομο το οποίο σκέφτεται ή έχει επιχειρήσει να τερματίσει τη ζωή του έχει ανάγκη να νιώσει ότι υπάρχουν άτομα κοντά του, πως είναι σημαντικός για τους άλλους και πως αξίζει όπως όλοι μας να ζει. Είναι πολύ σημαντικό να αισθανθεί εντός ενός «συνόλου», ενός υποστηρικτικού δικτύου που μπορεί να τον στηρίξει και να τον αποδεχθεί.
Αυτό που μπορούμε να κάνουμε ως «μη ειδικοί» είναι να είμαστε ανοιχτοί και διαθέσιμοι για τους γύρω μας. Να μιλάμε ανοιχτά για όσα μας προβληματίζουν και να προτρέπουμε και τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Σε πιο ευάλωτα άτομα οφείλουμε να είμαστε πιο παρατηρητικοί και υποστηρικτικοί. Η άμεση προσέγγιση του θέματος, με προσοχή και ευαισθησία, είναι ο μόνος τρόπος να καταλάβουμε αν κάποιος κινδυνεύει ν’ αυτοκτονήσει.
Μην ξεχνάς: υπάρχει διαθέσιμη 24ωρη τηλεφωνική γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία: 1018. Αφορά άτομα με αυτοκτονικό ιδεασμό, άτομα που ανησυχούν για κάποιον δικό τους ή που πενθούν κάποιον αυτόχειρα.
Επίσης, χρήσιμη μπορεί να φανεί η γραμμή έκτακτης ανάγκης: 112.
Η αυτοκτονία δεν έχει πρόσωπο, δεν είναι ντροπή, μας αφορά όλους. Μίλα για ό,τι σε βαραίνει, ζήτα βοήθεια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Μπελεγρίνος Σ., Ζάχαρης Θ., Φραδέλος Ε. Η αυτοκτονία ως κοινωνικό και ψυχολογικό φαινόμενο. Επιστημονικά χρονικά 2014;19(4): 370- 379
Σε περίπτωση αυτοκτονικού ιδεασμού καλέστε στο: 1018 -24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία.