Η ειλικρίνεια είναι ένα από τα βασικά συστατικά για να είναι υγιείς και λειτουργικές οι σχέσεις μας. Οφείλουμε να είμαστε ειλικρινείς για το πώς νιώθουμε, για το τι μας ενοχλεί και τι μας ευχαριστεί, και να είμαστε ανοιχτοί να ακούσουμε τους προβληματισμούς των άλλων για την συμπεριφορά μας. Πότε όμως αυτή η ειλικρίνεια ξεπερνάει κάποια όρια και καταλήγει να είναι τοξική;
Αρχικά, υπάρχει η αυθεντική εποικοδομητική κριτική και οι αληθινές συμβουλές που μπορούμε να δώσουμε σε ένα κοντινό μας πρόσωπο. Μέσα από αυτές εκφράζουμε την άποψή μας για ένα ζήτημα και τον τρόπο που το βλέπουμε εμείς, ώστε να μπορέσει να δει κι άλλες οπτικές και να αποκτήσει πιο σφαιρική επίγνωση του θέματος. Πολλές φορές αυτή η οπτική μπορεί να παρουσιάζει την «σκληρή αλήθεια» την οποία το άλλο άτομο δυσκολεύεται να δει. Πολλές φορές οφείλουμε να πούμε την αλήθεια σε κάποιον που είναι πολύ απορροφημένος από την διαστρεβλωμένη οπτική της κατάστασης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η πρόθεσή μας είναι καθαρά να βοηθηθεί το κοντινό μας πρόσωπο και να ταρακουνηθεί ώστε να σταματήσει να πληγώνεται.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά της ειλικρίνειας, πίσω από την οποία το άτομο λέει οτιδήποτε σκεφτεί και δεν υπολογίζει μήπως ο τρόπος και τα λόγια του πληγώσουν τους άλλους. Χρησιμοποιείται, δηλαδή, η ταμπέλα της «ειλικρίνειας» για να δικαιολογηθούν και να θεωρηθούν καλοπροαίρετα σχόλια και απόψεις, που είναι περισσότερο επιθετικές παρά βοηθητικές. Όταν οι κοντινοί του δείχνουν να ενοχλούνται συνήθως αμύνονται με την φράση «λέω την αλήθεια όπως είναι» ή «σου λέω τα πράγματα όπως είναι». Η διαφορά με τις αυθεντικές συμβουλές είναι ότι αυτές τις δίνει ένας καλός φίλος όταν έχουμε ρωτήσει την άποψή του, ενώ τα επιθετικά και τοξικά λόγια συνήθως εκφράζονται και χωρίς να έχει ζητηθεί κάποια άποψη και τείνουν να είναι υπερβολικά. Για παράδειγμα, ένας ειλικρινής φίλος όταν τον ρωτήσουμε αν μας πηγαίνει κάποιο ρούχο, θα πει ότι δεν είναι τόσο ωραίο και προτιμάει κάποιο άλλο. Ενώ στην αντίθετη περίπτωση, ένας φίλος θα έλεγε, ακόμα και χωρίς να ρωτήσουμε, ότι αυτό το ρούχο είναι απαίσιο πάνω μας και καθόλου κολακευτικό, χωρίς να προτείνει κάτι για να το βελτιώσουμε. Αλλά στο τέλος ίσως προσθέσει ότι «λέει την αλήθεια» για να μην θεωρηθεί κακός, και όποιος προσβάλλεται θεωρείται «υπερβολικά ευαίσθητος».
Στην πραγματικότητα όμως, αυτό που εκφέρεται είναι η άποψη ενός ατόμου που υποδηλώνει την οπτική του, και όχι η «απόλυτη αλήθεια». Όλα τα άτομα βλέπουν τον κόσμο μέσα από ένα δικό τους ξεχωριστό φίλτρο, και ερμηνεύουν τα γεγονότα με βάσει τις προηγούμενες εμπειρίες τους και τις αντιλήψεις που χτίσανε από αυτές. Κάποιος που λέει ό,τι σκέφτεται με την ασπίδα του «εγώ είμαι ειλικρινής», μπορεί να είναι ένα τραυματισμένο άτομο που ίσως με αυτόν τον τρόπο αμύνεται.
Δηλαδή, μπορεί να είναι άτομα που θέλουν να δείχνουν ανεξάρτητα, να βασίζονται στον εαυτό τους και να μην έχουν ανάγκη κανέναν, όμως ο καταπιεσμένος και συσσωρευμένος θυμός τους βρίσκει σε κάθε ευκαιρία τρόπο να εμφανιστεί. Οπότε όταν θέλουν να εκφέρουν άποψη για κάτι βγάζουν εκνευρισμό και κυνικότητα, αντί για ευγένεια, επειδή όταν και οι ίδιοι είχαν το ανάγκη, δεν τους μίλησαν με αυτόν τον καλοπροαίρετο τρόπο. Με αυτό το σκεπτικό, θεωρούν ότι «σκληραγωγούν» τους γύρω τους αφού τους δείχνουν την αλήθεια που δεν ήθελαν να ακούσουν. Αντιθέτως, είναι απλά μια οπτική που εκφέρεται με έναν πολύ πιο επιθετικό τρόπο και δυσανάλογο σε σχέση με το πλαίσιο και την περίσταση.
Η στάση αυτή θα μπορούσε να παρομοιαστεί με την νοοτροπία των hate comments, δηλαδή των σχολίων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με περιεχόμενο που εκφράζει μίσος και κακία για ένα άτομο ή κατάσταση. Και στις δυο περιπτώσεις παρουσιάζονται επιθετικές και τοξικές απόψεις δυσανάλογες με την περίσταση, και τα άτομα που τα εκφράζουν καλύπτονται από μια «ασπίδα», είτε αυτή είναι της ανωνυμίας στο διαδίκτυο είτε της ταμπέλας της ειλικρίνειας. Είναι σημαντικό όταν είμαστε αποδέκτες τέτοιων πικρόχολων σχολίων, να έχουμε στο μυαλό μας πως οι συμπεριφορές που έχουν οι άλλοι απέναντί μας προκύπτουν από το πώς βλέπουν εκείνοι τα πράγματα βάσει των δικών τους άλυτων συγκρούσεων.
Οπότε ένα επιθετικό σχόλιο ενός φίλου για το ότι ένα ρούχο δείχνει απαίσιο πάνω μας και ότι μας ασχημαίνει, δείχνει περισσότερα για το πώς βλέπει τον εαυτό του παρά εμάς. Το πιο πιθανό είναι να μιλάει και με τον ίδιο τρόπο στον εαυτό του, και από τον θυμό που έχει μέσα του να μην συνειδητοποιεί πως πληγώνει τους γύρω του. Από την άλλη, αν συνειδητοποιήσουμε πως γινόμαστε τοξικοί και επιθετικοί στα κοντινά μας πρόσωπα, οφείλουμε να δεχτούμε τα λάθη μας, να ακούσουμε με ήρεμη στάση τους άλλους και να κατευθύνουμε τον θυμό μας σε πιο υγιείς τρόπους έκφρασης. Είναι σημαντικό όταν κάποιο κοντινό μας πρόσωπο ενοχληθεί από τα λόγια μας, να μην απορρίψουμε τον τρόπο που νιώθει, και να εξετάσουμε πώς μπορεί η συμπεριφορά μας να γίνει πιο αποδεκτή. Η ανοιχτή συζήτηση και η δεκτική διάθεση μπορούν να αποβούν πολύ βοηθητικές, και στο τέλος να ενδυναμώσουν ακόμα περισσότερο την σχέση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
https://cruciallearning.com/blog/why-brutal-honesty-isnt-honest-at-all/
https://burg.com/2013/01/the-hidden-meaning-of-brutal-honesty/
https://medium.com/mental-gecko/theres-a-difference-between-being-honest-and-being-mean-3a0be0309f82
