Από την πρώτη ημέρα της ζωής του ένα βρέφος ,πέρα από την ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών του για επιβίωση ,αποζητά την ανάπτυξη ενός υγειούς συναισθηματικού δεσμού με τους γονείς του. Στην πραγματικότητα, αυτή η σχέση αρχίζει και χτίζεται από το πρώτο κλάμα του, μέσα από το οποίο αποζητά τον καθησυχασμό και την αίσθηση ασφάλειας . Η ανταπόκριση του γονέα (μέσω της αγκαλιάς) επισφραγίζει με ένα τρόπο τον θετικό αυτό δεσμό και ικανοποιεί φυσικά και την ανάγκη του βρέφους. Όσο αναπτύσσεται το παιδί , γίνεται όλο και πιο ορατό αυτό το συναισθηματικό δέσιμο.
Από την μία πλευρά έχουμε την σημαντικότητα της σχέσης μητέρας -παιδιού η οποία βελτιώνεται και εδραιώνεται μεν αλλά η υγιείς σχέση εξαρτάται από τον τρόπο αντίδρασης της ίδιας της μητέρας απέναντι στο παιδί της. Από την άλλη, εξίσου σημαντική αποτελεί και η σχέση πατέρα -παιδιού. Μια τρυφερή ,με ζεστασιά αντίδραση από τον πατέρα συμβάλει θετικά στην ψυχικο-συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού του. Σύμφωνα με έρευνα η κατάθλιψη και η χρήση ουσιών στη μετέπειτα ζωή του παιδιού, οφείλεται στην αρνητική στάση και τον ελλιπή τρόπο συμμετοχής του πατέρα στην ανατροφή του παιδιού του. (Robert. S Feldman, Eξελικτική Ψυχολογία,2009)
Τοξικό περιβάλλον και οι συνέπειες στα παιδιά.
Η λεκτικο-συναισθηματική αλληλεπίδραση μεταξύ γονέα και παιδιού αποτελεί ένα καλά δομημένο πλαίσιο ,μέσα στο οποίο το παιδί μαθαίνει να συσχετίζεται .Το πλαίσιο αυτό αποτελεί μέρος της πρώιμης κοινωνικοποίησης του . Όταν διαταράσσεται όμως ,μέσα από την γονεϊκή ψυχική ασθένεια , το παιδί δεν μπορεί να πάρει τα κατάλληλα και πολύτιμα μαθήματα τα οποία θα είναι χρήσιμα στην μετέπειτα ζωή του. Η επικοινωνία γίνεται πλέον με τέτοιο τρόπο ώστε οι συγκρούσεις να ενισχύονται και κατά συνέπεια να μην υπάρχει ένα ασφαλές συναισθηματικό καταφύγιο για το παιδί. Έννοιες όπως αποδοχή , κατανόηση και προσωπική ανάπτυξη εκλείπουν από το γνωστικό του πεδίο ,μιας και αν δεν τις βιώσει κανείς από μικρή ηλικία δεν μπορεί εύκολα ούτε να τις εφαρμόσει στην ζωή του(χωρίς να σημαίνει πως είναι ακατόρθωτο). Ενισχύεται επίσης και η συναισθηματική κακοποίηση και σε ακραίες περιπτώσεις ακόμα και η σωματική.
Από τα παραπάνω προκύπτει πως η ψυχική ισορροπία των γονέων μπορεί να επηρεάσει την θετική πνευματική ακόμα και την σωματική ανάπτυξη του παιδιού. Έχει παρατηρηθεί σε έρευνα , ότι μητέρες με υψηλά επίπεδα άγχους επηρεάζουν αρνητικά την κοινωνικό- προσωπική ανάπτυξη των παιδιών τους. Επίσης παιδιά γυναικών που πάσχουν από υψηλά επίπεδα κατάθλιψης ,φαίνεται πως επηρεάζονται αρνητικά στις αδρές κινητικές τους δεξιότητες .
Ζητήματα δημιουργούνται επίσης και στην κοινωνική συμπεριφορά τους. Ακόμα πιο έντονη μη αποδεκτή κοινωνική -πολλές φορές και παραβατική-συμπεριφορά, βρίσκεται στις περιπτώσεις όπου το παιδί γίνεται αποδέκτης συναισθηματικής και σωματικής κακοποίησης από γονείς με ψυχικές διαταραχές. Οι συμπεριφορές αυτές πυροδοτούν αλυσιδωτές αντιδράσεις ,με αποτέλεσμα και τα ίδια τα παιδιά να ασκούν βία σε άλλα παιδιά είτε να στρέφονται αρνητικά στον εαυτό τους. Σύμφωνα με έρευνα, σε ανεπτυγμένες χώρες το άγχος και η διαταραχή των γονέων μπορεί να προκαλέσει κοινωνικο-συναισθηματικά καθώς και προβλήματα συμπεριφοράς στα παιδιά τους, πέρα από την μειωμένη λειτουργία του γνωστικού τους συστήματος.
Σε περιπτώσεις σοβαρών ψυχικών ασθενειών (πχ σχιζοφρένεια ) φαίνεται πως παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η κληρονομικότητα. Παιδιά με γονείς ψυχικών ασθενειών αυτού του φάσματος, αποκτούν από τους γονείς τους μία ευαισθησία στην αντίδραση ,που ενεργοποιείται από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντός τους. Το κεντρικό νευρικό τους σύστημα πολλές φορές υπερ-ανταποκρίνεται και ανάλογα με τις περιστάσεις έχουν τάσεις απομόνωσης και απομακρύνονται από το περιβάλλον τους. Σε πολλές περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί πως αντιμετωπίζουν και προβλήματα προσοχής.
Σημαντικό επίσης είναι και το περιβάλλον το οποίο αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την παιδική ψυχοσύνθεση. Ιδιαίτερα, παιδιά με την ευαισθησία που προαναφέραμε, θα επιδεινωθεί η κατάσταση τους εφόσον έρθουν σε επαφή με στρεσογόνα γεγονότα και άλλες επιβαρυντικές καταστάσεις.
Τέλος, μια εξίσου σημαντική επίπτωση είναι ο στιγματισμός που προκύπτει σε τέτοια ζητήματα εξαιτίας των στερεοτύπων του περιβάλλοντος του παιδιού. Η αίσθηση που μπορεί να έχει ένα παιδί ότι είναι διαφορετικό από τα υπόλοιπα με αρνητικό τρόπο επηρεάζει πολύ έντονα τον ψυχισμό του. Αυτό το αίσθημα μπορεί να πηγάζει από την μειωτική και σκληρή στάση των συνομηλίκων του εναντίον του ,εξαιτίας της οικογενειακής του κατάστασης . Οι επιπτώσεις λειτουργούν σαν βάρος για το παιδί ,με αποτέλεσμα να αλλάζει συμπεριφορά και πολλές φορές να αποξενώνεται κοινωνικά, να θυματοποιείται προκειμένου να γίνει αποδεκτό ,είτε και πάλι να εκφράζει τον θυμό του με την βία.
Βιβλιογραφία
Mario Maj University of Naples, Italy Juan Jose´ Lo´pez-Ibor Complutense University of Madrid, Spain Norman Sartorius University of Geneva, Switzerland Mitsumoto Sato Tohuko University School of Medicine, Sendai, Japan Ahmed Okasha Ain Shams University, Cairo, Egypt, Early Detection and Management of Mental Disorders, εκδ. Wiley,2005
Robert. S Feldman, Eξελικτική Ψυχολογία, εκδ. Gutenberg 2009
Craig Hadley , Ayalew Tegeng , Fasil Tessema , Makonnen Asefa & Sandro Galea Parental symptoms of common mental disorders and children’s social, motor, and language development in sub-Saharan Africa, Department of Anthropology, Emory University, Atlanta, USA, Jimma University, Jimma, Ethiopia, and University of Michigan, Ann Arbor, United States,2008
