Παραμέληση
Ορίζεται ως παραμέληση η μη παροχή της κατάλληλης φροντίδας και επιτήρησης σε ένα παιδί, η ανεπαρκής συναισθηματική φροντίδα.
Κακοποίηση
Η εσκεμμένη πρόκληση σωματικής, ψυχικής ή συναισθηματικής βλάβης μέσης ή μεγάλης βαρύτητας.
Κατηγορίες
Τα είδη παραμέλησης και κακοποίησης ταξινομούνται :
- Σωματική βιαιοπραγία
- Σεξουαλική εκμετάλλευση
- Συναισθηματική κακοποίηση
- Σωματική παραμέληση
- Παραμέληση σχετική με την εκπαίδευση
- Συναισθηματική παραμέληση
Συχνότητα
Είναι εμφανές πως οι καταγγελίες για σωματική κακοποίηση ανηλίκων είναι πολύ περισσότερες από αυτές της συναισθηματικής. Αυτό οφείλειται στο γεγονός πως είναι πιο δύσκολο να ξεχωρίσεις ένα κακοποιημένο παιδί παρά ένα παραμελημένο. Η σωματική βία αφήνει σημάδια που είναι πιθανό να εντοπιστούν από ένα τρίτο πρόσωπο, όπως έναν δάσκαλο, ενώ η συναισθηματική βία είναι αόρατη.
Παρ’όλα αυτά η κακοποίηση ή παραμέληση ενός παιδιού συναισθηματικά, σύμφωνα με ευρήματα ερευνών, έχει μεγαλύτερες και πιο μακροπρόθεσμες επιπτώσεις σε μια παιδική ψυχή. Τα παιδιά αυτά κουβαλάνε στην ενήλικη ζωή τους τραύματα από τα οποία μπορεί να μην καταφέρουν να γιατρευτούν ποτέ, πολλά από αυτά έχουν τάσεις αυτοκτονίας και είναι επιρρεπή σε ναρκωτικές ουσίες. Επιπρόσθετα, πρέπει να τονίσουμε, πως η παραμέληση μπορεί να διαταράξει την ομαλή ανάπτυξη ενός παιδιού είτε σωματικά, είτε με την εμφάνιση νοητικής καθυστέρησης.
Συνέπειες
Κατά την βρεφική ηλικία είναι γεγονός πως δεν αναπτύσσεται επαρκώς η αίσθηση του <<εαυτού>> και η αίσθηση του <<άλλου>> (γονέας). Αυτό θέτει λοιπόν ένα μεγάλο ερώτημα στους ψυχολόγους για το κατά πόσο η παραμέληση-κακοποίηση μπορεί να επηρεάσει ένα βρέφος ή μάλλον αν είναι δυνατόν να του γίνει αντιληπτή. Οι απόψεις διίστανται γύρω από το θέμα. Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν πως οι συνέπειες σε ένα βρέφος είναι μακροπρόθεσμες και μπορεί να εμφανιστούν μέχρι και την ενήλικη ζωή, καθώς ο πρώτος χρόνος της ζωής είναι σημαντικός για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και της εμπιστοσύνης. Άλλοι υποστηρίζουν πως ένα βρέφος δεν έχει την ικανότητα να αξιολογήσει την συμπεριφορά του γονέα, οπότε με την κατάλληλη ανατροφή δεν θα έρθει αντιμέτωπο με το παρελθόν.
Όσον αφορά όμως την παιδική ηλικία (2-12 ετών), είναι αδιαμφισβήτητο πως μια τέτοια εμπειρία καθίσταται μοιραία για την εξέλιξη ενός παιδιού. Πολλοί ψυχολόγοι έχουν χαρακτηρίσει αυτή την ηλικία ως την πιο ευαίσθητη, καθώς είναι η περίοδος ζωής κατά την οποία ένα παιδί είναι αδύναμο μεν συναισθηματικά, αλλά έχει αναπτύξει τις αντιληπτικές του ικανότητες σε βαθμό ικανοποιητικό για να έχουν υψηλό συναισθηματικό αντίκτυπο στην ψυχική του υγεία ανάλογες συμπεριφορές κακοποίησης. Ταυτόχρονα, την παιδική ηλικία, την χαρακτηρίζει ο εγωκεντρισμός των παιδιών, τα οποία αδυνατούν να συλλάβουν πως δεν θα έχουν την κατάλληλη συμπεριφορά από τους γονείς, δεν έχουν με λίγα λόγια ψυχικά αποθέματα. Είναι γεγονός πως ένα παιδί μπορεί να πληγωθεί ακόμα και από μία έντονη παρατήρηση των γονέων ή με μία τιμωρία, πόσο μάλλον από μία κακοποιητική συμπεριφορά.
Μικρότερο αντίκτυπο έχει παρατηρηθεί πως έχει η απόρριψη στα παιδιά που διανύουν το στάδιο της εφηβείας. Ένας, για παράδειγμα, δεκαπεντάχρονος έχει πολύ μεγαλύτερα ψυχολογικά εφόδια σε σχέση με ένα μικρότερο παιδί, όπως υψηλή αυτοεκτίμηση. Αυτά θα τον βοηθήσουν να διαχειριστεί πιο εύκολα μια τέτοια κατάσταση και ιδιαίτερα εάν η παιδική του ηλικία κύλησε ομαλά, θα διαταραχτεί συναισθηματικά μόνο προσωρινά. Αυτό δεν σημαίνει όμως σε καμία περίπτωση πως τα παιδιά αυτά είναι άτρωτα.
Οι ενήλικες είναι ακόμα πιο δύσκολο να επηρεαστούν, με την προυπόθεση πως δεν έχουν βιώσει στα προηγούμενα στάδια της ηλικίας τους ανάλογη συμπεριφορά. Θα νιώσουν θυμό, μείωση της αυτοεκτίμησης, συναισθηματική αστάθεια, αλλά μόνο προσωρινά. Εκείνους όμως που βίωσαν την απόρριψη και την κακοποίηση σε παιδική ηλικία, κατά μεγαλύτερο ποσοστό, θα τους ακολουθεί στην ενήλικη ζωή η επιθετικότητα, ο θυμός, η εχθρότητα, η εξάρτηση, η άσχημη αξιολόγηση του εαυτού τους, η αστάθεια, ο αρνητισμός και η δυσκολία στην δημιουργία συναισθηματικών δεσμών με τρίτους.
Φως στο σκοτάδι
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός πως πολλοί ενήλικες μετατρέπουν αυτήν την κακομεταχείριση σε δημιουργικότητα. Με λίγα λόγια, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου άνθρωποι διαχειρίστηκαν τόσο αποτελεσματικά την απόρριψη που δεν είχε εν τέλη μόνο αρνητικές συνέπειες γι’ αυτούς. Πολλές μεγάλες προσωπικότητες προέρχονται από προβληματικές οικογένειες, όπως π.χ. ο Άντον Τσέχωφ. Φυσικά αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν ίσως την εξαίρεση στον κανόνα, αλλά είναι μία μεγάλη απόδειξη πως κανένας άνθρωπος δεν είναι καταδικασμένος στην ματαίωση. Επίσης πολλές είναι οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ενήλικες υπέφεραν με την ψυχική τους υγεία, όμως είχαν τρομερές εκτελεστικές ικανότητες και διέπρεψαν. Αυτό εξαρτάται προφανώς από την ανθεκτικότητα του ανθρώπου, αλλά συνεχίζει να είναι αδύνατο το να μην επηρεαστεί το άτομο κοινωνικοσυναισθηματικά από την κακομεταχείριση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
THE WARMTH DIMENSION FOUNDATIONS OF PARENTAL ACCEPTANCE-REJECTION THEORY, RONALD P. ROHNER (2000), EΠΙΜΕΛΕΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΡΤΕΜΙΣ ΓΙΩΤΣΑ(2017), ΕΚΔΟΣΕΙΣ GUTENBERG
