Ο Καρλ Γκούσταβ Γιούνγκ, στα πρώτα έτη της σταδιοδρομίας του ως ιατρός, εντυπωσιάστηκε από τις μελέτες του Φρόυντ και ξεκίνησε να αλληλογραφεί με τον Βιεννέζο ψυχαναλυτή. Όταν εν τέλει συναντήθηκαν, έκαναν βαθιά εντύπωση ο ένας στον άλλον με αποτέλεσμα να καλλιεργήσουν μια σχέση επαγγελματική όσο και προσωπική. Μάλιστα, η γραπτή τους αλληλογραφία υποδηλώνει μια σχέση τόσο πατέρα και γιου, όσο και δύο συναδέλφων.
Ήταν τέτοια η σχέση τους που ο Φρόυντ κατέληξε να θεωρεί τον Γιούνγκ ως τον “πρίγκιπα διάδοχο του”, το άτομο που θα συνέχιζε την ψυχαναλυτική θεωρία μετά το θάνατο του. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη, καθώς η σχέση τους άρχισε να χειροτερεύει από το 1909, εξαιτίας ενός κράματος επαγγελματικών και διαπροσωπικών συγκρούσεων, με αποτέλεσμα το 1914 ο Γιούνγκ να παραιτηθεί από τη θέση του ως Πρόεδρος της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Εταιρείας.
Βασική αιτία συν τοις άλλοις ήταν η πεποίθηση του Γιούνγκ ότι ο Φρόυντ είχε δώσει υπερβολική έμφαση στη σεξουαλικότητα, ενώ ο ίδιος στο δικό του ρεύμα που ονομάστηκε αναλυτική ψυχολογία, έδωσε έμφαση στις εξελικτικές βάσεις του ανθρώπινου νου. Ενώ συμφωνούσε με τη σημασία που έδινε ο Φρόυντ στο ασυνείδητο ως αποθήκη απωθημένων εμπειριών από τη ζωή, προσέθεσε τη έννοια του συλλογικού ασυνειδήτου, και της συγχρονικότητας πιστεύοντας παράλληλα στην αστρολογία, τον πνευματισμό, την τηλεπάθεια, την τηλεκίνηση, την ενόραση και την εξωαισθητηριακή αντίληψη.
Κατά το Λεξικό Ψυχολογίας του Cambridge, συλλογικό ασυνείδητο ορίζεται το σύνολο της κληρονομημένης δομής του νου που έχει αναπτυχθεί κατά τη διάρξεια της εξέλιξης των προανθρώπων και προγόνων, και το οποίο έχει αφήσει ίχνη από τις συχνά επαναλαμβανόμενες εμπειρίες με τη μορφή αρχετύπων ή δομικών στοιχειών, που μπορούν να θεωρηθούν κληρονομικές δυνατότητες.
Συγκεκριμένα, το συλλογικό ασυνείδητο καθορίζει την δυνατότητα των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται, και έχει προκαθορισμένες κατηγορίες στις οποίες εντάσσονται οι εμπειρίες, τα συμπεριφορικά πρότυπα, οι τάσεις των αντιδράσεων και η παρόρμηση των ατόμων να αναπτύξουν τις ικανότητες που έχουν κληρονομήσει και που συνιστούν στην πλήρη πραγμάτωση. Διακρίνεται από το προσωπικό ασυνείδητο, το οποίο περιέχει απωθημένες, καταπιεσμένες, αδύναμες και ξεχασμένες μνήμες, καθώς και μεμονωμένα δημιουργημένες οργανώσεις της αντίληψης και της κατανόησης.
Όσον αφορά τον όρο της συγχρονικότητας, εστιάζει ως ιδέα στην αναιτιώδη αρχή που συνδέει γεγονότα που έχουν παρόμοια σημασία ανάλογα με την χρονική σύμπτωση τους και όχι με την σειρά ακολουθίας που εμφανίστηκαν. Αναλυτικότερα, ως όρος εισήχθη με σκοπό να εντοπίσει “συμπτώσεις που έχουν νόημα”, μετά από ένα περιστατικό στο γραφείο του, οπού ενώ η ασθενής του κατά της διάρκεια της συνεδρίας, περιέγραφε ένα όνειρο που είχε το προηγούμενο βράδυ και αφορούσε ένα σκαραβαίο, εκείνη τη στιγμή ήρθε και χτύπησε στο παράθυρο ένας χρυσός σκαραβαίος, ο οποίος θεωρούνταν πάρα πολύ σπάνιος ιδίως για το κλίμα εκείνης της περιόδου.
Ο καθένας θα μπορούσε να πει πως επρόκειτο για σύμπτωση, αλλά η συγκεκριμένη περίπτωση για τον Γιούνγκ δεν ήταν κάτι τόσο απλό. Μέσω ερμηνείας κατέληξε πως ο σκαραβαίος (cetonia aurata) αποτελούσε σύμφωνα με τον Αιγυπτιακό πολιτισμό ένα σύμβολο θανάτου και αναγέννησης, που έπρεπε με συμβολικό εξίσου τρόπο η ασθενής να βιώσει, ώστε να συνειδητοποιήσει την ανολοκλήρωτη, δύσκαμπτη και υπερβολικά ορθολογική προσωπικότητα της, γεγονός που αποτελούσε και την πηγή της νεύρωσης από την οποία υπέφερε.
Όλοι μας στην καθημερινότητα έχουμε βιώσει μερικές πολύ περίεργες συμπτώσεις, όπως για παράδειγμα να σκεφτόμαστε κάποιον και να μας τηλεφωνήσει, να συζητάμε για κάποιον και να εμφανιστεί ή να παίρναμε παρόμοιες φάσεις ή καταστάσεις με τους γύρω μας. Υπό το Γιουνγκιανό πρίσμα μέσα σε όλα αυτά τα “τυχαία” γεγονότα κρύβονται αποκωδικοποιήσεις και σύμβολα καθώς δεν αποτελούν απλές συμπτώσεις, αλλά αποτελέσματα μέσω σύνδεσής μας στο συλλογικό ασυνείδητο.
Βέβαια, ακόμα και αν υπήρχε ένας συγχρονισμός μεταξύ του νου, του συλλογικού ασυνείδητου και του κόσμου, έτσι ώστε κάποιες “συμπτώσεις” να φανερώνουν κάποιες αλήθειες, θα υπήρχε φυσικά πρόβλημα και δυσκολία στο να εντοπίσουμε τις αλήθειας αυτές, καθώς κανείς δεν θα μπορούσε να καθορίσει με σιγουριά τα κριτήρια ορθότητας μιας ερμηνείας. Μονάχα μέσω των εργαλείων της διαίσθησης και της διορατικότητας, που χρησιμοποιήθηκαν και από τον δάσκαλό του (Φρόυντ) στην ερμηνεία των ονείρων.
Εντούτοις, το έργο του Γιούνγκ έχει ασκήσει μικρό αντίκτυπο στην επιστημονική ψυχολογία, αν και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ού αιώνα έχοντας επηρεάσει την ανθρώπινη σκέψη σε πολλούς χώρους εκτός της ψυχολογίας. Αυτό το γεγονός αντανακλά σε μεγάλο βαθμό, το γεγονός ότι οι τοποθετήσεις του διατυπώνονταν με τέτοιο τρόπο που καθιστούσε την τυπική επιστημονική μέθοδο επαλήθευση τους αδύνατη.
Το ευφάνταστο θεωρητικό του ύφος θα λέγαμε πως είχε περισσότερο μια φιλοσοφική κλίση, τόση μάλιστα ώστε να καθίσταται δύσκολο να υποστηριχθούν ή να αναιρεθούν στοιχεία της θεωρίας του με αντικειμενικές επιστημονικές μεθόδους.
Όπως και να έχει βέβαια την επόμενη φορά που θα βιώσετε μια περίεργη η αλλόκοτη σύμπτωση με κάποιο άτομο σας μπορείτε με ευκολία να επικαλεστείτε τον Γιούνγκ, φωνάζοντας Γιουνγκιανή Συγχρονικότητα, προκαλώντας απορία και θαυμασμό στους γύρω σας ως προς ένα τόσο ενδιαφέρον φαινόμενο. (Φυσικά μην ανησυχείτε για περαιτέρω επεξηγήσεις ή αν σας κοιτάζουν περίεργα στο δρόμο, για αυτό είμαστε εμείς εδώ… και το άρθρο επίσης…)
Βιβλιογραφία:
– https://www.carl-jung.net
– Λεξικό Ψυχολογίας του Cambridge, David Matsumoto
– Θεωρίες Προσωπικότητας – Έρευνα και Εφαρμογές, Daniel Cervone, Lawrence A. Pervin.
