Έχεις πιάσει κι εσύ τον εαυτό σου να κάνει ένα σωρό αρνητικές σκέψεις έπειτα από ένα σημαντικό συμβάν, που εν τέλει καταλήγουν στο χειρότερο πιθανό σενάριο; Έχεις φτάσει στο σημείο να νομίζεις ότι θα απολυθείς έπειτα από ένα μικρό λάθος στη δουλειά; Ή να νομίζεις ότι θα χωρίσεις από τη σχέση σου ή δεν θα ξαναμιλήσεις με τους φίλους σου έπειτα από έναν τσακωμό;
Ο παραπάνω τρόπος σκέψης αφορά την καταστροφολογία, η οποία ουσιαστικά είναι ένας διαστρεβλωμένος τρόπος σκέψης. Η καταστροφολογία δεν αποτελεί από μόνη της μια ψυχική διαταραχή, ωστόσο μπορεί να χαρακτηρίζει αρκετές από αυτές, και κυρίως τις αγχώδεις και τις συναισθηματικές διαταραχές.
Ένα άτομο που καταστροφολογεί, συνήθως υπεραναλύει καταστάσεις καταλήγοντας στο χειρότερο πιθανό σενάριο χωρίς, ωστόσο, να έχει αρκετά επιχειρήματα που να το αποδεικνύουν. Η καταστροφολογία μπορεί να ξεκινήσει με μια πολύ μικρή σκέψη, και να κλιμακωθεί πολύ γρήγορα, οδηγώντας σε σημαντικό άγχος και στρες. Επιστρέφοντας, δηλαδή, στο παράδειγμα που αναφέρθηκε παραπάνω, ένας τσακωμός με τον/την σύντροφο, μπορεί να οδηγήσει σε σκέψεις χωρισμού, οι οποίες θα κλιμακωθούν σε καταστροφικές σκέψεις όπως “και τώρα πού θα μείνω; Πώς θα βρω νέο σπίτι;” και πολλές ακόμα.
Οι καταστροφικές σκέψεις μπορεί να εμφανίζονται ως αντίδραση σε εμπειρίες ζωής ή τραυματικά γεγονότα που έζησε το άτομο, ή να λειτουργούν ως μηχανισμός αντιμετώπισης που το άτομο έμαθε κατά την ανατροφή του από την οικογένεια και το στενό του περιβάλλον.
Υπάρχουν διάφορα σημάδια για να καταλάβει κάποιος ότι καταστροφολογεί όπως:
1) Έχει γενικευμένα συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης και απαισιοδοξίας.
2) Έχει αγχώδεις σκέψεις που “τρέχουν” και έντονη ανησυχία.
3) Αισθάνεται ότι έχει “κολλήσει” το μυαλό του σε συγκεκριμένες σκέψεις.
4) Αισθάνεται ανυπόφορο θυμό ή φόβο.
5) Μιλάει αρνητικά στον εαυτό του.
6) Σκέφτεται υπερβολικά μια κατάσταση ή ένα συμβάν και εστιάζει κυρίως στα αρνητικά.
7) Αναζητά απαντήσεις στο διαδίκτυο για τα προβλήματα που το απασχολούν.
8) Αισθάνεται απόγνωση και αβοηθησία απέναντι σε ένα πρόβλημα.
Ένα άτομο που τείνει να καταστροφολογεί, συνήθως πιστεύει ότι δεν αξίζει να του συμβούν καλά πράγματα στη ζωή και ψάχνει να βρει τρόπους για κάτι που ενδεχομένως δεν θα λειτουργήσει, καταλήγοντας να το προκαλεί και τελικά να επιβεβαιώνει το φόβο του (αυτοεκπληρούμενη προφητεία).
Πώς να σταματήσω να καταστροφολογώ;
Υπάρχουν τρόποι να ελέγξει κανείς την καταστροφολογία του, πριν η κατάσταση βγει “εκτός ελέγχου”. Ξεκινώντας άμεσα, η αυτο-φροντίδα μέσα στην καθημερινότητα με απλά βήματα όπως ένα αγαπημένο φαγητό, μια ταινία, γυμναστική ή βόλτα, και ο καλός ύπνος, μπορούν να ηρεμήσουν άμεσα την ψυχή και το σώμα και να βελτιώσουν τη διάθεση, μειώνοντας τις αρνητικές σκέψεις. Έπειτα, η αλληλεπίδραση και η συζήτηση των προβληματισμών με αγαπημένα άτομα, μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά στη μείωση της καταστροφολογίας, προσφέροντας ένα αίσθημα ανακούφισης και υποστήριξης από τον περίγυρο.
Στη συνέχεια, η Ψυχοθεραπεία μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στην αποκαταστροφοποίηση των σκέψεων μέσω της καταγραφής και πρόκλησής τους, και κατ’ επέκταση αντικατάστασής τους από άλλες πιο λειτουργικές σκέψεις. Πιο συγκεκριμένα, η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να:
1) Αναγνωρίζει ότι θα έρθει αντιμέτωπο με αρνητικά γεγονότα στη ζωή του.
2) Αναγνωρίζει τις δυσλειτουργικές του σκέψεις.
3) Αναγνωρίζει πότε και με ποιον τρόπο να σταματάει τις καταστροφικές σκέψεις.
4) Σκέφτεται ένα διαφορετικό αποτέλεσμα, λιγότερο αρνητικό.
5) Επαναλαμβάνει θετικές επιβεβαιώσεις στον εαυτό του (“μπορώ να το ξεπεράσω”, “θα τα καταφέρω”).
6) Εξασκεί καθημερινά την αυτοφροντίδα.
7) Αποδεχτεί το αβέβαιο.
8) Υιοθετήσει μηχανισμούς διαχείρισης του άγχους.
Στη συνέχεια, ο διαλογισμός και η γιόγκα έχει αποδειχτεί ότι δύνανται να βοηθήσουν αποτελεσματικά το άτομο να σκέφτεται πιο λειτουργικά εστιάζοντας στο εδώ και τώρα, αποδυναμώνοντας έτσι τις αρνητικές του σκέψεις.
Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό όταν ένα άτομο αντιληφθεί πως αδυνατεί μόνο του να ελέγξει τις αρνητικές του σκέψεις, οι οποίες κάνουν την καθημερινότητα του δυσλειτουργική προκαλώντας του δυσφορία, να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας που θα μπορέσει να το καθοδηγήσει κατάλληλα. Στόχος δεν είναι απαραίτητα να εξαλειφθούν όλες αυτές οι σκέψεις, αλλά να γίνουν πιο διαχειρίσιμες καθημερινά.
Όπως, άλλωστε, ανέφερε και ο Σαίξπηρ : «Δεν υπάρχει τίποτα καλό ή κακό, αλλά η σκέψη το κάνει έτσι (καλό ή κακό)» (Άμλετ).
Βιβλιογραφία
- Jenna, F. (2022, April 22). What Is Catastrophizing? Retrieved January 22, 2024, from PsychCentral: https://psychcentral.com/lib/what-is-catastrophizing
- Rachel, N. (2023, November 30). How to stop catastrophizing. Retrieved January 22, 2024, from MEDICAL NEWS TODAY: https://www.medicalnewstoday.com/articles/320844#causes
- Simon, S. (2023, February 13). What Is Catastrophizing, and How Do You Stop? Retrieved January 22, 2024, from health: https://www.health.com/catastrophizing-7100746
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
