Το φαινόμενο της πεταλούδας: Μια ματιά μέσα από την Αβοηθητότητα
ΚοινοποίησηFacebookLinkedIn
Αναρτήθηκε από το www.istockphoto.com

Το φαινόμενο της πεταλούδας: Μια ματιά μέσα από την Αβοηθητότητα


Σε κάθε χειμώνα της ζωής μας, ονειρευόμαστε τα ηλιοβασιλέματα ενός ανοιξιάτικου απογεύματος. Μέσα στο μαγευτικό εκείνο σενάριο, συχνά διακρίνουμε κάμπους με πολύχρωμα και πολύμορφα άνθη, συνοδευόμενα από την εκθαμβωτική παρουσία μιας… πεταλούδας. Το αξιοσημείωτο στην εικόνα αυτή, είναι η καταιγιστική ομορφιά της πεταλούδας που με την απλότητα και την λεπτότητα της κίνησής της, με το διακριτικό και σχεδόν αμελητέο φτερούγισμα της, επικεντρώνει πάνω της όλη η προσοχή μας, πάρα την πομπώδης παρουσία του λοιπού σκηνικού.

Πολλές φορές, οι άνθρωποι αισθανόμαστε ότι είμαστε ένα πολύ μικρό κομμάτι της επίγειας ύπαρξης. Μια σταγόνα στον ωκεανό, μια δροσοσταλίδα στα φυλλώματα ενός δάσους, ένα βοτσαλάκι στην ακρογιαλιά. Η ενδόμυχη αυτή ψυχική κατάσταση ονομάζεται Αίσθημα Κατωτερότητας”. Το βίωμα αυτό, αναγνωρίζεται ως μια πνευματική κατάσταση κατά την οποία ο άνθρωπος αισθάνεται ελλιπής, ανεπαρκής ή ελάχιστος κατά τη διάρκεια μιας εσωτερικής σύγκρισης με σημαντικούς άλλους (Spearman, 2014). Παράγοντες που συνεισφέρουν σημαντικά στην εγκαθίδρυση αυτού του συναισθήματος, είναι οι αρνητικές επιδράσεις του περιβάλλοντος (κριτική, γελοιοποίηση, αμείλικτες τιμωρίες), οι δυσλειτουργικές διδαχές που έχει εσωτερικευθεί το άτομο από αυτές τις εμπειρίες, καθώς και αντικειμενικά πνευματικά και σωματικά ελλείμματα (Claparéde, 1950).

Η προκαλούμενη συναισθηματική σύγχυση, δύναται να επιφέρει ψυχικά τραύματα, αλλά και να διαμορφώσει ως αντιστάθμισμα μια «σκληρή» αμυντική προσωπικότητα με στοιχεία εγωισμού, θυμού, ζήλειας, πείσματος, φόβου και υπερβολικής μεγέθυνσης των προτερημάτων και επιτευγμάτων του ατόμου (Claparéde, 1950; Spearman, 2014). Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της απιστίας, όπου το άτομο αισθάνεται ανεπαρκές να ελέγξει τις ορμές του, απιστεί, και υιοθετεί μια συμπεριφορά ζήλειας και περιορισμού του συντρόφου, με σκοπό να μην «φανερωθεί» το προσωπικό του έλλειμμα. Αντί αυτού, βεβαιώνει τον σύντροφό ότι είναι δική του ευθύνη να παραμείνει στην ζωή του κάτι μοναδικό και σπάνιο όπως είναι ο ίδιος.

Μπροστά στην τρομακτική ολότητα του σύμπαντος, αισθανόμαστε συχνά πως κάθε προσπάθεια μας για μια κατακλυσμιαία αλλαγή είναι μάταιη και ενδεχομένως αδύνατη. Η μειωμένη αίσθηση κινήτρου ονομάζεται «Μαθημένη Αβοηθητότητα» (Abramson, Seligman & Teasdale, 1978). Συγκεκριμένα, το άτομο έχει εσωτερικεύσει την πεποίθηση ότι κάθε προσπάθεια αλλαγής μιας κατάστασης καθίσταται μάταιη. Η αντίληψη αυτή εδράζεται σε προηγούμενα βιώματα, κατά τα οποία η επιτυχία μιας κατάστασης, είτε υπερτερούσε τις ικανότητες του ατόμου, είτε το αποτέλεσμά της βασίζονταν εξολοκλήρου στην τύχη.  Παρά τα γνωρίσματα της κατάστασης αυτής, το αναδυόμενο αρνητικό αποτέλεσμα αποδόθηκε στο άτομο. Παρακαταθήκη αυτού, είναι η γενικευμένη αίσθηση ανεπάρκειας και η πεποίθηση ότι κάθε θετικό αποτέλεσμα είναι προϊόν τύχης ενώ κάθε αρνητική κατάληξη καταδεικνύει κάποιο  προσωπικό έλλειμμα (Abramson, Seligman & Teasdale, 1978).

Έναντι της κατεστημένης αυτής οπτικής, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε πως η σταγόνα είναι εκείνη που διαμορφώνει τον ωκεανό, η δροσοσταλίδα είναι εκείνη που… κάνει τα φυτά να ανθίζουν και πως το μικρό εκείνο βοτσαλάκι είναι που προστατεύει και εξωραΐζει μια ακτή. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η πεταλούδα είναι εκείνη που φέρνει την άνοιξη!

Το φαινόμενο της αλλοτριωτικής δύναμης των μικρών εκείνων πραγμάτων στη ζωή ονομάζεται το Φαινόμενο της Πεταλούδας” (Lorenz, 1972). Κατέκτησε το όνομα του από την μεταφορική εκείνη περίσταση όπου η διαδρομή, ο σχηματισμός και η ένταση ενός τυφώνα μεταβλήθηκαν εξολοκλήρου, φέροντας καταστροφικές συνέπειες, από την παρουσία και μόνο του λεπτού και διακριτικού φτερουγίσματος μιας πεταλούδας (Lorenz, 1972). Η πεμπτουσία της θεωρίας βασίζεται στην καταιγιστική δυναμική μιας μικρής, λεπτεπίλεπτης επίδρασης εντός του συστήματος, η οποία είναι ικανή να προκαλέσει τεράστιες αλλαγές σε ένα περιβάλλον και να το διαμορφώσει με έναν… απρόβλεπτο τρόπο (Rouvas-Nicolis & Nicolis, 2009).

Τελικά… πολλές φορές στη ζωή μας, πείθουμε τον εαυτό μας ότι είμαστε αδύναμοι, αβοήθητοι και παγιδευμένοι σε μια άλυτη άβυσσο αρνητικών καταστάσεων. Βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι, σε φαύλους κύκλους ρουτίνας και προβλημάτων όπου κάθε πράξη, σκέψη και αίσθηση καθίσταται μάταιη και ανεπαρκής να επιφέρει οποιαδήποτε αλλαγή. Και έτσι, βουλιάζουμε στην κινούμενη άμμο της απελπισίας. Στο σημείο αυτό, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πως καθετί στη ζωή, ξεκινάει από κάτι μικρό για να γίνει κάτι σπουδαίο και μεγάλο, χαράζοντας τον δρόμο της εξέλιξης. Ένα πρώτο βήμα, όσο μικρό και αν φαίνεται στα μάτια μας, κατέχει την δυναμική κατεύθυνση προς τις επιθυμίες μας. Όσο και αν το υποτιμάμε επειδή απλώς δεν μας οδηγεί τάχιστα στα μεγάλα μας πάθη, πρέπει να αναγνωρίζουμε πως μας κατευθύνει έστω και αργά προς αυτά. Με σαφή βεβαιότητα, το μικρό αυτό βήμα δεν μας απομακρύνει από τους στόχους μας όπως θα έκανε ένα βήμα προς τα πίσω, στοιχείο που ενσαρκώνεται συχνά στην έννοια της αποφυγή μιας φοβικής συνθήκης, ούτε μας κρατάει στάσιμους όπως συνήθως κάνει ο φόβος. Όσο μικρή και αν θεωρείτε μια προσπάθεια, είναι εκείνη που θα θεμελιώσει τα όνειρα και τις επιθυμίες μας. Είναι σπουδαίο να θυμόμαστε πως από τους πιο μικρούς, ακατέργαστους και ανεπαίσθητους λίθους, χτίζονται τα μεγαλύτερα και ομορφότερα οικοδομήματα της ανθρώπινης ύπαρξης!

Βιβλιογραφία:

Abramson, L.Y., Seligman, M.E.P. & Teasdale, J.D. (1978). Learned helplessness in humans:

Critique and reformulation. Journal of Abnormal Psychology, 87, 49-74.

Claparéde, E. (1950) Το συναίσθημα κατωτερότητας στο παιδί. Αθήνα, Α.Ι. Ράλλης

Lorenz, E. N. (1963). «Deterministic Nonperiodic Flow». Journal of the Atmospheric Sciences. 20 (2): 130–141.

Rouvas-Nicolis, C. & Nicolis, G. (2009). «Butterfly effect». Scholarpedia. Vol. 4. P. 1720

Spearman, L. (2014). Interiority Complex. America, Trafford Publishing.

Η εικόνα ανακτήθηκε από Greg Rakozy στο unsplash.com


Διάβασε επίσης:

Κατανοώντας την κατάθλιψη

ΚοινοποίησηFacebookLinkedIn
Γραμμένο από
Δήμητρα Βεργίτση

Archives

Categories

WP2Social Auto Publish Powered By : XYZScripts.com