Το φύλο του κάθε ανθρώπου μπορεί να προσδιορίσει το πώς σκέφτεται, αισθάνεται και αντιδρά; Νομίζεται ότι υπάρχει μια τυπική «γυναικεία» προσωπικότητα ή μια τυπική «ανδρική» προσωπικότητα;
Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει ορισμένες αξιόπιστες διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, όσον αφορά τα αυτοαναφερόμενα χαρακτηριστικά, τις στάσεις και τις συμπεριφορές. Κάποια από αυτά τα ευρήματα συμβαδίζουν με τα στερεότυπα του «αρσενικού» και του «θηλυκού». Για παράδειγμα, οι ερευνητές έχουν βρει ότι οι γυναίκες είναι πιο εκφραστικές σε λεκτικό επίπεδο, πιο ευαίσθητες στη μη λεκτική επικοινωνία και πιο περιποιητικές απ’ ό,τι οι άνδρες.
Και παρόλο που οι άνδρες είναι πιο επιθετικοί σωματικά από τις γυναίκες, οι γυναίκες φαίνεται να εμπλέκονται σε μεγαλύτερο βαθμό με την επιθετικότητα που σχετίζεται με τις κοινωνικές συναναστροφές (δηλαδή να αγνοούν κάποιον) απ’ ό,τι οι άνδρες. Άλλες διαφορές με βάση το φύλο περιλαμβάνουν τον εντονότερο δογματισμό, ελαφρώς υψηλότερη αυτοεκτίμηση, μια πιο επιφανειακή αντιμετώπιση του σεξ και μεγαλύτερη αναζήτηση αισθήσεων στους άντρες συγκριτικά με τις γυναίκες. Στη «Μεγάλη Πεντάδα» οι γυναίκες βρέθηκαν να είναι πιο ψηλά στην προσήνεια και το νευρωτισμό απ’ ό,τι οι άνδρες, αλλά τα φύλα δεν διαφέρουν στη δεκτικότητα σε εμπειρίες. Σε μια ποικιλία άλλων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας συμπεριλαμβανομένης της προθυμίας για βοήθεια και της σεξουαλικής επιθυμίας, οι άνδρες και οι γυναίκες δεν δείχνουν αξιόπιστες διαφορές κατά μέσο όρο.
Τι σημαίνουν όμως οι διαφορές με βάση το φύλο στην πραγματικότητα;
Κρατήστε στο μυαλό σας ότι ακόμα και στατιστικά σημαντικές διαφορές αντανακλούν διαφορές μιας μέσης ομάδας. Οι άνδρες και οι γυναίκες μοιάζουν περισσότερο από ό,τι διαφέρουν και σε ατομικό επίπεδο ,η γνώση μιας ομάδας διαφορών ενδέχεται να έχει μικρή αξία στην πρόβλεψη του αν για παράδειγμα η κοπέλα σας θα είναι προσηνής και περιποιητική ή το αγόρι σας θα αναζητά έντονα ερεθίσματα.
Αν βασίσετε την αξιολόγηση ανθρώπων πάνω σε στερεότυπα για την προσωπικότητα ανδρών και γυναικών αντί να μάθετε πράγματα για το κάθε άτομο, πολύ συχνά θα κάνετε λάθος.
Πολλοί άνθρωποι υποθέτουν ότι αν διαπιστωθεί πως οι άνδρες και οι γυναίκες διαφέρουν σε ένα δεδομένο ψυχολογικό χαρακτηριστικό, η αιτία πρέπει να είναι βιολογική. Και παρόλο που η βιολογία παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, υπάρχουν πολλά περισσότερα για να είναι κανείς άντρας ή γυναίκα από το να έχει ένα χρωμόσωμα Υ ή ένα δεύτερο χρωμόσωμα Χ. Πράγματι, οι αποδείξεις για την ύπαρξη βιολογικού υπόβαθρου στις διαφορές προσωπικότητας που παρατηρούνται μεταξύ ανδρών και γυναικών, όπως η πιθανή σχέση μεταξύ των ορμονών και τις διαφορές που παρατηρούνται ανάμεσα στα φύλα όσον αφορά την επιθετικότητα, δεν καταλήγουν σε ασφαλή συμπεράσματα.
Στον πυρήνα της εξελικτικής ψυχολογίας βρίσκεται η ιδέα ότι εξελικτικές διαφορές ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες θεωρούνται υπεύθυνες για τις διαφυλικές διαφορές στα φύλα που παρατηρούμε στην κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, η εξελικτική προσέγγιση υποστηρίζει ότι άνδρες και γυναίκες έχουν αναπτύξει διαφορετικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας εν μέρει γιατί η αναπαραγωγική τους επιτυχία εξαρτάται από διαφορετικές συμπεριφορές. Για παράδειγμα, η επιθετικότητα στους άνδρες ενδέχεται να έχει μια προσαρμοστική αξία στον εκφοβισμό των σεξουαλικών αντιπάλων. Οι γυναίκες οι οποίες είναι προσηνείς και περιποιητικές ενδέχεται να έχουν εξελιχθεί για να προστατεύουν και να εγγυώνται την επιβίωση των απογόνων τους καθώς και να εξασφαλίζουν έναν αξιόπιστο σύντροφο και κουβαλητή.
Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τη θεωρία του κοινωνικού ρόλου, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και οι διαφορές στη συμπεριφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι αποτέλεσμα πολιτισμικών προτύπων και προσδοκιών οι οποίες τις προκαλούν – κοινωνικά επιτρεπτές εργασίες, δραστηριότητες και οικογενειακές θέσεις. Εξαιτίας του φυσικού τους μεγέθους και της ελευθερίας τους από την κυοφορία των παιδιών, οι άνδρες ιστορικά έπαιρναν ρόλους μεγαλύτερης δύναμης, ρόλους οι οποίοι στη μεταβιομηχανική κοινωνία δεν απαιτούν απαραίτητα φυσική δύναμη.
Αυτές οι διαφορές, λοιπόν, παίρνουν τη μορφή χιονοστιβάδας, με τους άνδρες να λαμβάνουν γενικά ρόλους οι οποίοι απαιτούν δυναμισμό και επιθετικότητα (π.χ. στέλεχος, διευθυντής σχολείου, χειρουργός) και οι γυναίκες να επιδιώκουν ρόλους οι οποίοι δίνουν έμφαση στη μεγαλύτερη υποστηρικτικότητα και τη φροντίδα (π,χ. νοσοκόμα, βρεφοκόμος, δασκάλα).
Όπως λέει και ο Marco Del Giudice, «οι ερευνητές τονίζουν συχνά τον κίνδυνο της υπερεκτίμησης των διαφορών μεταξύ των φύλων, αλλά και το αντίστροφο είναι εξίσου αληθές. Το να προσποιούμαστε ότι οι διαφορές μεταξύ των φύλων είναι μικρότερες από ό,τι είναι, στερεί από τους ανθρώπους ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της γνώσης για τον εαυτό τους και τους άλλους».
«Για αμέτρητες γενιές, οι άνδρες έχουν διαμορφώσει τις γυναίκες, οι γυναίκες έχουν διαμορφώσει τους άνδρες και φτάσαμε εδώ που είμαστε – το προϊόν αυτής της καταπληκτικής, περίπλοκης ιστορίας. Αν το καταλάβουμε αυτό, η κρίση μας γίνεται ευρύτερη και λιγότερο επιφανειακή, είτε μας αρέσει έτσι όπως είμαστε ή θα θέλαμε να το αλλάξουμε».
Βιβλιογραφία
SchacterD., Gilbert D., Wegner D. (2012) Ψυχολογία. Αθήνα: Gutenberg
ChristianJarrett (2016) ‘Personalityprofiles appear to reveal consistent (if subtle) differences betweenmen and women– but are theymeaningful?’ ΒBC(online),12 October.
