« Τι θέλεις να γίνεις, όταν μεγαλώσεις;». Μια ερώτηση, η οποία είναι βαθιά ριζωμένη στις μνήμες των παιδιών από την νηπιακή ηλικία έως το τέλος της σχολικής ζωής. Ανατρέχοντας, στην ανάμνηση αυτής της φαινομενικά αθώας ερώτησης πόσοι από εσάς απαντήσατε «ευτυχισμένος», «καλός άνθρωπος», «γονιός», «σύζυγος» και πόσοι από εσάς «δάσκαλος», «σεφ», «επιστήμονας», «χορεύτρια» κ.τ.λ.
Ειδικότερα, πόσοι από εσάς επιλέξατε να σας καθορίζει ένα συναίσθημά ένα στοιχείο της προσωπικότητάς σας και πόσοι ένα επάγγελμα και τι σημαίνει αυτό για τη σχέση ανάμεσα στην εργασιακή ικανοποίηση και την γενικότερη ικανοποίηση ζωής, που λαμβάνετε σήμερα;
Στο παρόν άρθρο θα γίνει μια προσπάθεια να παρουσιαστούν οι παράγοντες, που συμβάλλουν στην εργασιακή ικανοποίησης και ο ρόλος της θετικότητας αυτή , οι παράγοντες, που επηρεάζουν το αίσθημα ικανοποίησης από τη ζωή και πως συμβάλλει η σχέση ανάμεσα στην εργασιακή ικανοποίηση και την ικανοποίηση από τη ζωή στην γενικότερη ευημερία των ατόμων.
Παράγοντες εργασιακής ικανοποίησης και ο ρόλος της θετικότητας
Η επαγγελματική ικανοποίηση θεωρείται καθοριστικός παράγοντας για την ψυχική υγεία του ατόμου, καθώς είναι σε θέση να επηρεάσει την καθημερινότητα, τις διαπροσωπικές του σχέσεις ακόμα και την αποδοτικότητα του στο επάγγελμα.
Σύμφωνα με τον Locke (1976), η επαγγελματική ικανοποίηση ορίζεται ως η θετική συναισθηματική ανταπόκριση του ατόμου προς το συγκεκριμένο έργο, που ασκεί, εφόσον εκπληρώνονται οι επαγγελματικές του αξίες και ανάγκες.
Για την ακρίβεια, το υψηλότερο κίνητρο για την εργασιακή ικανοποίηση κατά τον Maslow αποτελεί η ανάγκη για αυτοπραγμάτωση, η οποία για να μπορέσει να εκπληρωθεί χρειάζεται να έχουν εκπληρωθεί όλες οι κατώτερες ανάγκες. Εντούτοις, οι ανάγκες αυτές εκπληρώνονται μέσω εξωγενών και ενδογενών παραγόντων, οι οποίοι επηρεάζουν το αίσθημα εργασιακής ικανοποίησης.
- Η φύση της εργασίας, στην οποία περιλαμβάνονται η χρησιμότητα της, το ενδιαφέρον του ατόμου για το αντικείμενο, η εργασιακή ασφάλεια.
- Η σταση των εργοδοτών, η οποία, όταν χαρακτηρίζεται από υποστηρικτική επίβλεψη, προωθεί και συμβάλει στην εργασιακή ικανοποίηση.
- Η σχέση με τους συναδέλφους, η οποία χρειάζεται να χαρακτηρίζεται από ευγενή άμιλλα και συνεργατικότητα.
- Το ύψος των αμοιβών , οι εργαζόμενοι λαμβάνουν ικανοποίηση από το μισθό τους, όταν στη σύγκριση μεταξύ πραγματικού και ιδανικού μισθού, οι αποδοχές προσεγγίζουν τον ιδανικό μισθό.
- Η ύπαρξη ευκαιριών για επαγγελματική ανέλιξη.
- Το μέγεθος των εργασιακών καθηκόντων, υπάρχουν εργαζόμενοι που αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια και ικανοποίηση, όταν αναλαμβάνουν μειωμένες ευθύνες, ενώ άλλοι επιδιώκουν να παίρνουν περισσότερα έργα και πρωτοβουλίες.
- Η αναγνώριση στον εργασιακό χώρο, η οποία αυξάνει το νόημα για εργασία και την απόδοση των εργαζομενων .
Οι ενδογενείς παράγοντες εργασιακής ικανοποίησης, από την άλλη, αφορούν ατομικά χαρακτηριστικά όπως το φύλο, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.
Αναλυτικότερα, η ικανοποίηση από την εργασία είναι απόρροια ενός συνόλου παραγόντων, οι οποίοι λειτουργούν αθροιστικά και αφορούν την εκπλήρωση των αναγκών, των προσδοκιών και των εξωτερικευμένων αξιών των εργαζομένων, τη δίκαιη ισότιμη μεταχείρισή τους καθώς και τα εγγενή χαρακτηριστικά του εκάστοτε εργαζόμενου.
Επιπλέον, στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί και η συνεισφορά του κλάδου της Θετικής Ψυχολογίας στην εργασία με την προώθηση του όρου της θετικότητας.
Φαίνεται πως τα θετικά συναισθήματα αυξάνουν την εργασιακή ικανοποίηση και απόδοση, διευκολύνουν την επίλυση προβλημάτων και τη διεξαγωγή αποτελεσματικότερων διαπραγματεύσεων, μειώνουν την πρόθεση για εκούσια αποχώρηση των εργαζομένων, βελτιώνουν τις εργασιακές διαπροσωπικές σχέσεις και τέλος βοηθούν τους προϊσταμένους να είναι περισσότερο αποτελεσματικοί και να επηρεάζουν θετικά τους υπαλλήλους.
Εξαιρετικά βοηθητική στην προώθηση και προαγωγή της ευημερίας στους εργασιακούς χώρους είναι η χρήση του P.E.R.M.A model, το οποίο αποτελείται από πέντε βασικούς πυλώνες:
- Θετικά συναισθήματα: Το αίσθημα ασφάλειας, η αναζήτηση νέων εμπειριών και η φιλομάθεια ενισχύουν θετικά τη διάθεση των εργαζομενων. Η βίωση θετικών συναισθημάτων ενισχύεται μέσω επιβραβεύσεων, αναγνώρισης των επιτυχιών και αισιοδοξία για τον μέλλον.
- Δέσμευση: Πραγματεύεται την εμπλοκή στο έργο, η οποία γίνεται με απόλυτη απορρόφηση (flow). Για τη μέγιστη δέσμευση των εργαζομενων είναι αναγκαίος ο εντοπισμός των δυνατών τους στοιχείων και η αξιοποίηση τους για την επίτευξη εργασιακών στόχων.
- Θετικές σχέσεις: Η ύπαρξη θετικών σχέσεων στο εργασιακό χώρο συμβάλει στην υψηλότερη παραγωγικότητα, την καλύτερη διαχείριση του άγχους, την αύξηση της αποτελεσματικότητας, την διατήρηση των υφιστάμενων και την προσέλκυση νέων εργαζομένων. Η δόμηση θετικών σχέσεων πραγματοποιείται με απλές πράξεις καλοσύνης, έκφραση ευγνωμοσύνης, προσφορά και ενθάρρυνση της κοινωνικοποίησης στο χώρο εργασίας.
- Νόημα: Σημαίνει το αίσθημα του ανήκειν για έναν σκοπό. Τα άτομα που έχουν βρει νόημαστην εργασία τους αισθάνονται πληρότητα, μπορούν να αντιμετωπίζουν τις εργασιακές δυσκολίες, έχουν υψηλά επίπεδα ευημερίας, ψυχικής ανθεκτικότητας, αυτοεπάρκειας, ικανοποίησης, ψυχικής και σωματικής υγείας. Η απόκτηση νοήματος μπορεί να ενισχυθεί με την παρουσίαση του τελικού αποτελέσματος των προσπαθειών των εργαζομενων, ώστε η εργασία να γίνει πιο ενδιαφέρουσα και ανταποδοτική.
- Επιτεύγματα: Σχετίζονται με αίσθημα σκοπού, δέσμευσης και κινήτρων. Για να μπορέσουν τα άτομα να πετύχουν περισσότερα επιτεύγματα χρειάζεται αυτά να συνδέονται με τους στόχους, τις αξίες και τις δυνατότητες τους. Έτσι, θα αποδίδουν καλύτερα και θα απολαμβάνουν περισσότερο τη διαδικασία.
Παράγοντες ικανοποίησης από τη ζωή
Ο Frisch συνοψίζει τον όρο «ικανοποίηση από τη ζωή» ως την υποκειμενική αξιολόγηση του ατόμου σχετικά με το βαθμό επίτευξης στόχων, κάλυψης αναγκών και ικανοποίησης επιθυμιών. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό κοινωνικής μεταβολής, που εξαρτάται τόσο από ατομικούς, όσο κι από περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Ως ατομικοί παράγοντες ορίζονται η προσωπικότητα, η ιδιοσυγκρασία, οι αξίες, το φύλο και η ηλικία, ενώ ως περιβαλλοντικοί θεωρούνται η κουλτούρα, η οικονομική και οικογενειακή κατάσταση και το μορφωτικό επίπεδο. Μάλιστα, σύμφωνα με τις Sousa & Lyubomirsky (2001) φαίνεται πως η ικανοποίηση ζωής είναι υψηλότερη σε εύρωστες κοινωνίες, όπου υπάρχει αναγνώριση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ισονομία, πρόσβαση στην εκπαίδευση και ελεύθερη βούληση.
Ακόμη, η καλή σωματική υγεία, η αυτοεκτίμη και οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις στην οικογένεια και στο κοινωνικό σύνολο συμβάλλουν στη θετική αξιολόγηση της ζωής του ατόμου, μια και συντελούν στη μείωση των επιπέδων άγχους, στην αύξηση της αισιοδοξίας και στη μεγαλύτερη αίσθηση αυτοελέγχου. Η συνολική θεώρηση της ζωής, η οποία βασίζεται στην αξιολόγηση αυτών των παραγόντων επηρεάζει τη συναισθηματική και ψυχική ισορροπία του ατόμου και συνεπώς το βαθμό ικανοποίησης από τη ζωή του.
Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου οι εκτιμήσεις των ατόμων για την ικανοποίηση από τη ζωή τους διαφοροποιούνται. Η αξιολόγηση του πως ήταν η ζωή τους στο παρελθόν ή στον παρόν μεταβάλλεται και δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτει σε όλες τις φάσεις της ζωής.
Σχέση εργασιακής ικανοποίησης και ικανοποίησης από τη ζωή
Η εργασιακή ικανοποίηση και ικανοποίηση από τη ζωή φαίνεται να έχουν θετική συσχέτιση, καθώς παρουσιάζουν αλληλεπιδραστική σχέση. Η εργασία απασχολεί τα άτομα για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το γεγονός αυτό καθιστά σαφές την επιρροή, που ασκεί εργασία στην συνολική ζωή του ατόμου και άρα της ικανοποίησης του, που αντλεί από αυτή. Έρευνες έχουν δείξει πως τα άτομα, τα οποία είναι ικανοποιημένα κι ευτυχισμένα σε πολλούς τομείς της ζωής τους, τείνει να λαμβάνουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από την εργασία τους. Αντίστοιχα, δυσκολίες στην προσωπική ζωή μπορεί να έχουν άμεσες συνέπειες στην εργασιακή αποτελεσματικότητα του ατόμου.
Κατά τον ίδιο τρόπο, η ικανοποίηση στο χώρο εργασίας συχνά οδηγεί σε αύξηση της θετικής συναισθηματικής διάθεσης και ικανοποίησης σε έξω – εργασιακό πλαίσιο (ιδιωτική ζωή).
Επομένως, έκδηλο είναι το γεγονός πως η συνολική εργασιακή ικανοποίηση συνδέεται με την υποκειμενική ευημερία των εργαζομένων και αποτελεί παράμετρο αξιολόγησης για την γενικότερη ικανοποίηση από τη ζωή.
Εν κατακλείδι, η σωστή επιλογή επαγγέλματος για το κάθε άτομο αποτελεί υψίστης σημασίας κριτήριο στην προαγωγή της συνολικής ευημερίας του. Για την επίτευξη της ευημερίας σημασία δεν έχει το είδος του επαγγέλματος ( τι θα είσαι), αλλά να μπορεί το άτομο να αισθάνεται ευτυχισμένο, καθώς εργάζεται.
- Βιβλιογραφικές πηγές:
- Χαραλάμπους, Β. (2019). Ευημερία (well-being) στο χώρο εργασίας στη βάση του μοντέλου PERMA. Ανακτήθηκε από: https://www.positiveemotions.gr
- Σταλίκας, Α., Γιωτσίδη, Β., Καρακασίδης, Ε. (2020). ΚΑΤΑΚΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΗΜΕΡΙΑ. Θετικές παρεμβάσεις, τεχνικές & βιωματικές ασκήσεις. Εκδόσεις: Τόπος.
- Sousa, L., & Lyubomirsky, S. (2001). Life satisfaction. In J. Worell, (Ed.), Encyclopedia of Women and Gender: Sex Similarities and Differences and the Impact of Society on Gender (pp. 667-76). San Fiego: CA, Academic Press.
- Locke, E. A. (1976). The nature and causes of job satisfaction. In M. D. Dunnette (Ed.), Handbook of industrial and organizational psychology (pp. 1297 – 1349). Chicago: Rand McNally College Publishing Company.
