Με τον όρο κατάθλιψη ορίζουμε την ψυχική διαταραχή στην οποία παρατηρούμε συμπτώματα, όπως η απώλεια ενδιαφέροντος, η απώλεια ευχαρίστησης καθώς και χαμηλά επίπεδα καλής διάθεσης σε καθημερινές δραστηριότητες, για μεγάλες χρονικά περιόδους (World Health Organization, 2023). Υπάρχουν πολλά και διάφορα μοτίβα καταθλιπτικών διαταραχών με ένα από αυτά να αφορά και την εποχική κατάθλιψη.
Αρχικά, η εποχική κατάθλιψη εμφανίζεται συνήθως τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες και τα συμπτώματα της είναι η ευερεθιστότητα, η αυξημένη κόπωση, η υπνηλία, τα αυξημένα επίπεδα όρεξης, η μείωση του κοινωνικού ενδιαφέροντος και η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες. Τα άτομα θέλουν να καταναλώνουν περισσότερους υδατάνθρακες με αποτέλεσμα να αυξάνεται το σωματικό τους βάρος χωρίς να μπορούν να το ελέγξουν (Roecklein & Rohan, 2005, Howland, 2015). Το 20% των ατόμων που πάσχουν από την εποχική κατάθλιψη έχουν διαγνωστεί με διπολική διαταραχή (American Psychiatric Association, 2020).
Παράγοντες κινδύνου που μπορούν να επισπεύσουν την εκδήλωση της εποχικής κατάθλιψης είναι η κληρονομικότητα, το γυναικείο φύλο, η γεωγραφική κατανομή κυρίως σε βόρειες χώρες στις οποίες δεν υπάρχει αρκετό ηλιακό φως ή η ημέρα να διαρκεί χρονικά πολύ λιγότερο από την νύχτα και τέλος, η ηλικία που εμφανίζεται κυρίως από 18 έως 30 ετών (Galima et al., 2020). Επιπλέον, αρκετές έρευνες αναφέρουν πως η σωματική αδράνεια μπορεί να είναι ένας ακόμη λόγος εμφάνισης της εποχικής κατάθλιψης (Putilov et al., 2005).
Είναι πλέον γνωστά και αποδεδειγμένα τα οφέλη της αερόβιας άσκησης στα συμπτώματα των ψυχιατρικών διαταραχών με την μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και του άγχους και την βελτίωση των συμπτωμάτων της άνοιας και της σχιζοφρένειας. Ως αερόβια άσκηση ορίζεται η άσκηση που εκτελείται με την επανάληψη διαδοχικών δραστηριοτήτων ελαφριάς έως μέτριας έντασης για παρατεταμένες χρονικές περιόδους. Παραδείγματα αερόβιας άσκησης είναι το τρέξιμο μεσαίων ή μεγάλων αποστάσεων, το τζόκινγκ, η κολύμβηση, η ποδηλασία, το ανέβασμα σκαλοπατιών και το περπάτημα.
Αν και τα ερευνητικά δεδομένα που διαθέτουμε είναι περιορισμένα, ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αερόβιας άσκησης (έως 75% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας) σε στατικό ποδήλατο για 1 ώρα μειώνει σημαντικά τα συμπτώματα της εποχικής κατάθλιψης αυξάνοντας και την κατανάλωση του οξυγόνου στον οργανισμό (Pinchasov et al., 2000). Επίσης, η μελέτη των Putilov et al., 2005 μας ενημερώνει πως η αερόβια άσκηση τις μεσημβρινές ώρες είναι άκρως αποτελεσματική, αλλά κατέληξε στο ότι είναι πιο πιθανό να μην είναι λιγότερο ευνοϊκή σε σύγκριση με την άσκηση τις πρωινές ώρες και ότι δεν μπορεί η ώρα της θεραπείας να επηρεάσει ουσιαστικά τη χρονοβιολογία αυτών των ασθενών. Η συγκεκριμένη μελέτη έδειξε θετικά αποτελέσματα και όσον αφορά ένα συνδυασμένο πρόγραμμα άσκησης με θεραπεία έκθεσης σε έντονο φως. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι η επιβλεπόμενη αερόβια άσκηση με τη χρήση ειδικού εξοπλισμού για 1 ώρα, 2 – 3 φορές την εβδομάδα για 8 εβδομάδες σε συνδυασμό με την έκθεση σε έντονο φως φαίνεται να είναι μια αποτελεσματική παρέμβαση για τη βελτίωση της διάθεσης και ορισμένων πτυχών της σχετιζόμενης με την υγεία ποιότητας ζωής τον χειμώνα (Patronen et al., 1998).
Έχει διαπιστωθεί ότι το προηγούμενο επίπεδο σωματικής δραστηριότητας του ασθενούς δεν αποτελεί προγνωστικό παράγοντα της εποχικής κατάθλιψης, αλλά ούτε επηρεάζει και την μετέπειτα εξέλιξη της θεραπείας του μέσω της άσκησης (Drew et al., 2021). Επιπρόσθετα, οι Sigmon et al., 2010 κατέληξαν αρχικά ότι στα άτομα με εποχική κατάθλιψη μειώνεται τόσο η συχνότητα της σωματικής δραστηριότητας, όσο και η ευχαρίστηση που παίρνουν από εκείνες κατά την διάρκεια των χειμερινών μηνών και δευτερευόντως αναφέρουν πως τα πρότυπα δραστηριότητας μπορεί να έχουν επιπτώσεις στις θεραπείες ενεργοποίησης της συμπεριφοράς για την κατάθλιψη. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι όσοι ασκούν σωματική δραστηριότητα υψηλής έντασης εμφανίζουν χαμηλότερο ποσοστό εμφάνισης εποχικής ευαισθησίας και όσοι έχουν υψηλή εποχική ευαισθησία έχουν χαμηλότερη ψυχολογική ευεξία (Alvarado et al., 2023).
Σε συνδυασμό με τα υψηλού επιπέδου αποδεικτικά στοιχεία της αερόβιας άσκησης που διαθέτουμε για την κατάθλιψη γενικότερα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυτός ο τύπος άσκησης μπορεί να βοηθήσει πραγματικά και αυτούς τους ασθενείς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σώμα μας είναι κατασκευασμένο για να κινείται και τα αποτελέσματα της σωματικής αδράνειας επιφέρουν αρνητικές αλλαγές στον άνθρωπο, άρα και στην ψυχολογία του.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Alvarado C, Castillo-Aguilar M, Villegas V, Estrada Goic C, Harris K, Barria P, Moraes MM, Mendes TT, Arantes RME, Valdés-Badilla P, Núñez-Espinosa C., (2023). Physical Activity, Seasonal Sensitivity and Psychological Well-Being of People of Different Age Groups Living in Extreme Environments. Int J Environ Res Public Health. Jan 17;20(3):1719
American Psychiatric Association. Seasonal Affective Disorder (SAD). [Online], Available at following link: https://www.psychiatry.org/patients-families/seasonal-affective-disorder [accessed: 17 December 2023].
Drew, E. M., Hanson, B. L., & Huo, K. (2021). Seasonal affective disorder and engagement in physical activities among adults in Alaska. International journal of circumpolar health, 80(1), 1906058.
Galima SV, Vogel SR, Kowalski AW. Seasonal Affective Disorder: Common Questions and Answers. Am Fam Physician. 2020 Dec 1;102(11):668-672.
Howland, R.H., (2009). An overview of seasonal affective disorder and its treatment options. Phys Sportsmed. 37(4), 104-15.
Partonen, T., Leppämäki, S., Hurme, J., Lönnqvist, J., (1998). Randomized trial of physical exercise alone or combined with bright light on mood and health-related quality of life. Psychol Med. 28(6), 1359-64.
Pinchasov, B.B., Shurgaja, A.M., Grischin, O.V., Putilov, A.A., (2000). Mood and energy regulation in seasonal and non-seasonal depression before and after midday treatment with physical exercise or bright light. Psychiatry Res. 94(1), 29-42.
Putilov, A.A., Danilenko, K.V., (2005). Antidepressant effects of light therapy and “natural” treatments for winter depression. Biological Rhythm Research. 36 (5), 423-437.
Roecklein, K.A,. Rohan, K.J., (2005). Seasonal affective disorder: an overview and update. Psychiatry (Edgmont). 2(1), 20-6.
Sigmon, S. T., Schartel, J. G., Boulard, N. E., & Thorpe, G. L. (2010). Activity Level, Activity Enjoyment, and Weather as Mediators of Physical Health Risks in Seasonal and Nonseasonal Depression. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 28(1), 42–56.
World Health Organization. Depressive disorder (depression). [Online]. Available at the following link: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression [accessed: 17 December 2023]
